1. Phản ứng Pandy là gì?

Phản ứng Pandy là một xét nghiệm nhằm đánh giá sự rối loạn giữa tỷ lệ Albumin và Globulin trong dịch não tủy. Nguyên lý của thử nghiệm này đó là khi nhỏ vài giọt dịch não tủy vào trong dung dịch phenol bão hòa, albumin và các globulin dịch não tủy sẽ bị kết tủa trắng. Khi đó quan sát hiện tượng xảy ra bằng mắt thường dưới 1 tấm bìa đen, nếu phản ứng Pandy dương tính sẽ xuất hiện khói trắng bay lên từ đáy ống nghiệm.

Phản ứng Pandy có ý nghĩa trong việc đánh giá sự rối loạn hàng rào máu - não, từ đó gợi ý chẩn đoán một số bệnh lý liên quan như viêm màng não do vi khuẩn, virus, viêm màng não lao, hội chứng Guillain - Barré, u tủy, thoát vị đĩa đệm, bệnh Waldenstrom,...

Hình 1: Phản ứng Pandy có ý nghĩa trong việc chẩn đoán bệnh viêm màng não.

Phản ứng này kết hợp cùng với một số các xét nghiệm dịch não tủy khác như xét nghiệm sinh hóa tế bào, nuôi cấy dịch não tủy là cơ sở giúp bác sĩ chẩn đoán, điều trị và tiên lượng các bệnh về hệ thần kinh trung ương.

2. Cách lấy bệnh phẩm dịch não tủy để thực hiện phản ứng Pandy 

Hiện nay với trình độ y học hiện đại, việc lấy dịch não tủy trở nên dễ dàng hơn và không hề gây đau đớn cho bệnh nhân. Có nhiều phương pháp để lấy dịch, trong đó chọc dò tủy sống là kỹ thuật phổ biến và đảm bảo an toàn nhất. 

Quy trình các bước để thực hiện chọc hút dịch não tủy như sau:

- Điều dưỡng chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ y tế cần thiết cho quá trình chọc dò như săng (một tấm vải có lỗ chuyên dùng trong phẫu thuật giúp đảm bảo an toàn và tránh lây nhiễm từ sợi bông), gạc, bông cồn, kim chọc hút, các ống nghiệm đựng dịch não tuỷ, găng tay, các loại thuốc gây tê và cấp cứu.

- Chuẩn bị bệnh nhân: giải thích về mục đích của kỹ thuật, động viên tinh thần người bệnh không nên quá lo lắng, hồi hộp.

- Thực hiện đo các dấu hiệu sinh tồn cơ bản cho bệnh nhân như đo mạch, huyết áp, điện tim, thử phản ứng gây tê,...

- Hướng dẫn bệnh nhân nằm đúng tư thế, nằm nghiêng người, hai chân co lên, đầu gối gập sát ngực, hai tay ôm đầu gối.

- Bộc lộ vùng thắt lưng, tiến hành sát khuẩn 2 lần vùng đâm kim bằng cồn iod và cồn 70 độ. Tiến hành tiêm thuốc gây tê tại chỗ cho bệnh nhân.

- Bác sĩ xác định chính xác vị trí đâm kim và tiến hành chọc vào khoảng gian đốt sống thắt lưng. 

- Thực hiện các thao tác để hút lấy lượng dịch não tủy theo yêu cầu.

- Tiến hành rút kim tiêm, vệ sinh sạch và băng vô trùng vị trí chọc.

- Cho bệnh nhân nằm nghỉ và hướng dẫn những điều cần thiết sau thủ thuật.

Hình 2: Quy trình chọc dò tủy sống.

Mẫu dịch não tủy sau khi lấy được vận chuyển về phòng xét nghiệm, dịch não tủy để thực hiện phản ứng Pandy có thể được bảo quản ở 15 - 25 độ C trong 1 ngày, ở 2 - 8 độ C trong 6 ngày. 

3. Quy trình thực hiện phản ứng Pandy 

Tại phòng xét nghiệm, sau khi nhận mẫu, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra chất lượng mẫu xem đã đúng và đủ số lượng hay chưa. Kiểm tra trùng khớp các thông tin hành chính của bệnh nhân. Nếu mẫu có sai sót hoặc không đạt chất lượng, cần đề nghị lấy lại mẫu sớm nhất có thể.

Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ và hóa chất cần thiết cho thử nghiệm như ống nghiệm sạch, pipet nhỏ giọt, bảng nền đen, dung dịch phenol bão hòa,... 

Quy trình thực hiện thử nghiệm Pandy gồm các bước sau:

- Tiến hành ly tâm dịch não tủy, lấy phần dịch trong phía trên để thực hiện xét nghiệm.

- Cho vào ống nghiệm sạch 1ml phenol bão hòa.

- Dùng pipet nhỏ vài giọt dịch não tủy vào ống nghiệm, lắc đều và quan sát trên bảng nền đen.

Đọc kết quả

- Âm tính: sau khi nhỏ dịch não tủy vào, hỗn hợp vẫn giữ màu trong suốt như ban đầu.

- Dương tính: sau khi nhỏ dịch não tủy vào và lắc đều thấy xuất hiện màu trắng đục. Tùy độ đục ít hay nhiều để đánh giá mức độ dương tính (+), (++) hoặc (+++).

Hình 3: Nhỏ dịch và quan sát độ đục của ống nghiệm.

Chú ý trước khi xét nghiệm có thể quan sát màu của dịch não tủy để có thêm cơ sở định hướng. Bình thường dịch não tủy sẽ trong suốt và không có màu gì. Nếu trong trường hợp dịch có màu vàng hoặc nâu là dấu hiệu gợi ý sự tăng protein.

4. Kết quả của phản ứng Pandy có ý nghĩa như thế nào?

Với dịch não tủy bình thường thì phản ứng Pandy là âm tính.

Phản ứng Pandy dương tính khi có sự rối loạn trao đổi chất của hàng rào máu não gặp trong các bệnh: viêm màng não, lao màng não, hội chứng Guillain - Barré, u tủy, u góc cầu tiểu não,...

Hình 4: Rối loạn hàng rào máu não gây ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ.

Một số yếu tố có thế ảnh hưởng đến kết quả

Để đảm bảo kết quả thu được chính xác, cần phải chú ý một số yếu tố gây ảnh hưởng đến kết quả như:

- Cách lấy bệnh phẩm phải tuân thủ đúng kỹ thuật, đảm bảo các quy tắc vô trùng và dịch lấy không được lẫn máu.

- Mẫu bệnh phẩm phải được ghi đầy đủ thông tin cần thiết của bệnh nhân. Các thông tin phải trùng khớp với phiếu xét nghiệm. 

- Dung dịch thuốc thử phenol bão hòa phải được pha đúng tỷ lệ và đạt tiêu chuẩn.

Kết quả xét nghiệm Pandy được kết hợp với các kỹ thuật đặc hiệu khác giúp cho bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh, chẩn đoán và có biện pháp can thiệp phù hợp.

Hiện nay xét nghiệm Pandy đang được triển khai thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Một trong những địa chỉ khám chữa bệnh uy tín và chất lượng của nhân dân. Bệnh viện luôn chú trọng đầu tư mạnh mẽ về cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, cùng với đó không thể thiếu là đội ngũ nhân viên, điều dưỡng, bác sĩ, giáo sư giàu kinh nghiệm. 

Với nguồn lực chất lượng và hiện đại, MEDLATEC luôn sẵn sàng cung cấp các dịch vụ y tế đa dạng, hiệu quả giúp chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho cộng đồng. Mọi ý kiến thắc mắc cần được giải đáp, tư vấn hãy liên hệ ngay với chúng tôi thông qua tổng đài 1900 565656. Các tổng đài viên của MEDLATEC rất vui lòng phục vụ bạn đọc.