1. Sơ lược về Rickettia và bệnh sốt mò

- Rickettia là những vi khuẩn không di động, không bắt màu Gram, kích thước nhỏ 0,5 - 1,0 µm, đứng riêng rẽ hoặc thành từng đôi trong hoặc ngoài tế bào và không bắt màu Gram. Rickettsia ký sinh bắt buộc trong tế bào do đó không thể nuôi cấy bằng phương pháp thông thường được. 

- Rickettia có sức đề kháng yếu, dễ bị tiêu diệt bởi các chất sát khuẩn thông thường.

- Nguồn bệnh: các loài động vật hoang dã như các loài gặm nhấm (chủ yếu là chuột), các loài chim hoặc gia súc (chó, lợn, gà).

- Trung gian truyền bệnh: Ấu trùng mò nhiễm Rickettia. 

- Cách thức gây bệnh: Rickettia được truyền sang người qua vết cắn của ấu trùng mò. Ở nước ta, bệnh này gặp khá nhiều, chủ yếu ở miền núi và trung du.

- Mò thường sống ở các bụi cây cỏ, ẩm, hay trong các hang đá có các loài gặm nhấm sống. 

Hình 1: Hình ảnh vết cắn của ấu trùng mò truyền mầm bệnh

Bệnh sốt mò là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, có đặc điểm là khởi phát đột ngột, tiến triển có kèm theo vết ban, có dấu hiệu đau khởi đầu và sưng các hạch lympho. Thời kỳ ủ bệnh từ 7 - 18 ngày. Bệnh thường xuất hiện các dấu hiệu tiền triệu như khó chịu, đau đầu, chóng mặt, kém ăn hoặc ăn không ngon miệng. 

- Sốt xuất hiện sau một cơn rét run và kéo dài 2 - 3 tuần.

- Vết loét: Ban đầu tại nơi mò đốt chỉ là những ban dát nhỏ màu hồng, sau đó thành ban sẩn, sẩn này to ra rồi phồng nước. Sau đó, phồng nước vỡ, hoại tử ở giữa, tạo vảy đen cứng, vảy bong ra để lại vết loét. Vết loét không ngứa. Vị trí vết loét tùy thuộc vào vị trí đốt của mò, thường gặp ở tay, hõm nách, thân mình, bìu, mông, đùi,… Đây là những tổn thương đặc hiệu.

Hình 2: Hình ảnh vết loét điển hình khi bị ấu trùng mò đốt

- Viêm hạch: Từ vết loét, R. tsutsugamushi xâm nhập vào hệ bạch huyết, dẫn tới gây sưng, đau hạch, viêm hạch toàn thân, nhất là hạch tại chỗ gần vết loét sưng to; có thể viêm quanh hạch, hoại tử hạch.

- Ban đỏ xuất hiện vào cuối tuần thứ nhất của bệnh, ban chỉ tồn tại vài ngày có khi kéo dài hàng tuần. Ban kiểu sần dát, ít khi xuất huyết. Ban xuất hiện ngày đầu tiên ở ngực, bụng rồi lan ra toàn thân, các chi. Rất hiếm thấy ở mặt, gan bàn tay, bàn chân. 

Miễn dịch sau nhiễm bệnh: Theo nghiên cứu, những người bị sốt mò ở vùng này, khi đến một vùng khác vẫn có thể bị bệnh lại do sự khác loại của các chủng trong những khu vực địa lý khác nhau.

Biến chứng và tử vong: Nếu bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng nặng và nguy hiểm tới tính mạnh như: viêm phổi, viêm não - màng não, sốc nhiễm khuẩn,...

2. Giới thiệu Xét nghiệm Rickettsia Ab và ưu, nhược điểm

Xét nghiệm Rickettsia Ab là một xét nghiệm sắc ký miễn dịch để phát hiện định tính nhanh sự có mặt của các kháng thể IgM, IgG hoặc IgA kháng R. tsutsugamushi trong huyết thanh, huyết tương hay máu toàn phần ở người. Xét nghiệm này được dùng cho mục đích chuyên môn trong chẩn đoán xét nghiệm lâm sàng cho các bệnh nhân có triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt mò. 

Chỉ với lượng máu nhỏ, khoảng 2mL cho vào ống nghiệm không có chất chống đông hoặc có chất chống đông như: Heparin, EDTA, Natri citrat, là đã có thể làm được xét nghiệm.

Nếu mẫu máu chưa xét nghiệm ngay, bảo quản 2 - 8 ℃, ổn định trong vòng 3 ngày.

- Ưu điểm của xét nghiệm Rickettsia Ab:

+ Xét nghiệm này có độ nhạy cao 99%, độ đặc hiệu 96%, do đó rất có giá trị trong chẩn đoán bệnh sốt mò.

+ Cách thức thực hiện: Yêu cầu về lấy mẫu, vận chuyển, bảo quản dễ dàng, thời gian trả kết quả nhanh. Đặc biệt, hiện nay tại MEDLATEC đang có dịch vụ lấy mẫu tại nhà, khách hàng không cần đi xa và chờ đợi lâu, kết quả sẽ được trả tại nhà chỉ sau 90 phút sau khi nhận mẫu - thời gian nhanh, đáp ứng được mức độ cấp thiết của bệnh. 

- Nhược điểm của xét nghiệm Rickettsia Ab: Đây không phải là một xét nghiệm khẳng định, cần kết hợp với lâm sàng và một số xét nghiệm khác để có thể khẳng định tình trạng nhiễm bệnh.

Hình 3: Dịch vụ lấy mẫu tại nhà của MEDLATEC

3. Thực hiện xét nghiệm Rickettsia Ab trong trường hợp nào?

Bệnh sốt mò nguy hiểm như vậy nhưng nếu được phát hiện và điều trị kịp thời thì có thể ngăn chặn được các biến chứng liên quan. Hiện nay đã có xét nghiệm đặc hiệu hỗ trợ chẩn đoán bệnh, để có thể sử dụng xét nghiệm Rickettsia Ab một cách hiệu quả, tránh lãng phí, sau đây xin giới thiệu bạn đọc một vài trường hợp khi nào cần thiết thực hiện xét nghiệm này: 

- Tất cả những trường hợp sốt không rõ nguyên nhân, có vết cắn do côn trùng hay hình ảnh vết loét đặc trưng, hạch sưng đau, ban dát sẩn.

- Người đi ra từ vùng dịch tễ được ghi nhận có sốt mò.

- Những người có tiếp xúc yếu tố nguy cơ (đói, bẩn, có rận; đi nương rẫy, phát quang cắm trại, bộ đội dã ngoại hay những người đi qua các vùng ven suối, ven sông hoặc vào các hang đá; ở trại nuôi bò dê, cừu; ở bến cảng, kho gạo, nhiều chuột,...).

4. Các biện pháp phòng bệnh sốt mò 

Nguyên tắc phòng bệnh chung:
- Xua đuổi hoặc tiêu diệt côn trùng tiết túc như phát quang bụi rậm, dùng hóa chất,…

- Bảo vệ cá nhân khỏi mò đốt bằng: Khi đi vào vùng rừng núi có cây cối rậm rạp cần mặc quần áo chẽn gấu, chân quấn xà cạp, chân tay đi bít tất, đi giày, gài ống quần và ống tay áo trong bít tất, không phơi quần áo, đặt ba lô hay nằm trên cỏ.

- Cách ly bệnh nhân khi có dịch sốt phát ban, nếu có điều kiện thì cho những người tiếp xúc thường xuyên với bệnh nhân hoặc những người ở vùng dịch có nguy cơ mắc bệnh uống hóa dược dự phòng.

- Cần báo cáo y tế ngay cho chính quyền địa phương khi phát hiện ca bệnh trên địa bàn để có hướng dự phòng hợp lý tránh tình trạng xảy ra dịch bệnh. 

Hình 4: Hệ thống máy xét nghiệm hoàn toàn tự động tại MEDLATEC

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là một trong những đơn vị đầu tiên tại Việt Nam cung cấp dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tại nhà. Mẫu xét nghiệm được lấy, sau đó được đóng gói, vận chuyển bảo quản theo đúng quy định của Bộ y tế, đảm bảo chất lượng mẫu đạt tiêu chuẩn khi về tới Trung tâm xét nghiệm. 

Tại đây, mẫu được phân tích trên hệ thống máy móc hiện đại bậc nhất, quy trình xét nghiệm đạt tiêu chuẩn ISO 15189: 2012, Bệnh viện đa khoa MEDLATEC cam kết về chất lượng xét nghiệm và thời gian trả kết quả, nhằm mang đến sự hài lòng cho tất cả các khách hàng, góp phần vào sự nghiệp chăm sóc sức khỏe cộng đồng. 

Để trải nghiệm dịch vụ chăm sóc sức khỏe, bạn hãy liên hệ tổng đài 1900565656 để đặt lịch thăm khám, xét nghiệm, tư vấn kết quả.