1. Chu trình phát triển của sán chó trong cơ thể người

sán chó hay còn gọi là giun đũa chó, nó có tên khoa học là Toxocara. Sán chó thường có trong ruột non của chó con dưới 6 tháng tuổi, đặc biệt là chó ở vùng nhiệt đới. Loại sán này có thể phát triển cả ở phổi, ruột non và các cơ quan nội tạng khác của chó con, khi mang thai, sán cũng theo lá nhau và nhiễm sang cho chó con. 

Mỗi ngày, sán chó đẻ khoảng 200.000 trứng và trứng sẽ được đào thải ra ngoài qua phân chó, các trứng sán này có thể tồn tại đến vài tháng ở ngoại cảnh. Đối tượng dễ mắc phải bệnh này nhất đó là trẻ em do thói quen chơi dưới đất, cát nơi chó từng phóng uế và còn lưu lại trứng của loại sán này. 

Chu trình phát triển của sán chó trong cơ thể người

Không chỉ vậy, việc vuốt ve chó nhiễm sán cũng có thể khiến con người bị nhiễm do chó có thói quen liếm hậu môn, liếm lông và bất cứ thứ gì khác nên vô tình chúng đã phát tán trứng sán đi khắp mọi nơi. 

Khi đi vào cơ thể, trứng sán nếu không bị thực bào thì sau khoảng 5 tháng trứng sẽ thành nang sán, mỗi nang sán chứa khoảng 2 triệu đầu sán và khi nó vỡ ra sẽ phóng thích hàng triệu đầu sán theo đường máu đi khắp cơ thể đến các cơ quan quan trọng như gan, phổi, não, lách,...

2. Biểu hiện của người bị nhiễm sán chó

Khi xâm nhập và ký sinh trong cơ thể người, các nang sán sẽ bắt đầu chèn ép các cơ quan và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Mức độ nguy hiểm và tổn thương của bệnh nhân phụ thuộc rất nhiều vào vị trí nang sán ký sinh.

Khi nang sán vỡ ra, cơ thể người bệnh sẽ bị nhiễm độc gây dị ứng, choáng váng quá mẫn. Các đầu sán trong nang tràn ra ngoài sẽ tạo nên những nang sán thứ phát nhưng phải sau 2 đến 5 năm từ khi nang sán tiên phát vỡ thì các nang thứ phát mới xuất hiện. Đây cũng là giai đoạn gây tử vong nhiều nhất của bệnh nhiễm sán.

Biểu hiện của người nhiễm sán chó điển hình là nổi mẩn ngứa

Theo Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm Việt Nam, bệnh nhiễm sán chó thuộc nhóm bệnh C. Theo định nghĩa về bệnh này do Bộ Y tế ban hành kèm Quyết định số 4283/QĐ-BYT ngày 08/8/2016 về việc Ban hành Tài liệu “Định nghĩa trường hợp bệnh truyền nhiễm” có nếu định nghĩa của ca bệnh nhiễm giun đũa chó/mèo như sau:

- Ngứa, nổi mẩn.

- Đau bụng, đau đầu, khó tiêu.

- Đau nhức, mỏi, tê bì.

- Sốt kèm theo thở khò khè.

- Có thể kèm theo: Gan to, đau bụng mạn tính, viêm phổi, rối loạn thần kinh khu trú, rối loạn thị lực, tổn thương mắt, viêm mắt, tổn thương vùng võng mạc.

- Xét nghiệm ELISA cho kết quả dương tính IgG Kháng thể anti - Toxocara spp.

- Có thể tìm thấy ấu trùng hay giun đũa chó.

- Hoặc phát hiện những đoạn gen đặc hiệu của ấu trùng này bằng kỹ thuật sinh học phân tử.

Bên cạnh đó, các chẩn đoán xác định cũng dựa trên cơ sở phát hiện ra Toxocara trong mô xét nghiệm dù việc sinh thiết lấy mẫu mô có chứa ấu trùng cũng khá phức tạp, khó khăn. 

Bác sĩ thường sẽ dựa vào các đặc điểm lâm sàng và kết quả xét nghiệm huyết thanh để chẩn đoán bệnh này. Tuy nhiên đôi khi các biểu hiện lâm sàng cũng rất khó xác định.

3. Các thể bệnh sán chó ở người

3.1. Bệnh do ấu trùng di chuyển trong nội tạng

Bệnh ấu trùng di chuyển nội tạng thường xuất hiện ở trẻ từ 1 - 4 tuổi. Bệnh sẽ phát triển từ từ, trẻ có thể bị sốt nhẹ, tiêu chảy, ói mửa, đau cơ, khớp hay ho khạc ra đờm, khó thở, gan to đôi khi kèm theo lách to. Tuy nhiên bệnh cũng có thể tự khỏi khi ấu trùng chết hết.

Ở người lớn thường có các triệu chứng như sốt nhẹ, suy nhược, mệt mỏi, mày đay, khó thở giả hen, viêm phổi hoặc tràn dịch màng phổi. 

Gan là cơ quan bị ảnh hưởng nặng nề nhất khi bị nhiễm sán. Đôi khi các tổn thương gan này có thể bị nhầm lẫn với khối u hay ung thư di căn.

Một số trường hợp người bệnh nhiễm sán chó sẽ bị viêm cơ, viêm dạ dày, viêm mô dưới da hay các bệnh lý giãn cơ tim, khối giả u ở tim gây ra đột tử.

3.2. Bệnh do ấu trùng di chuyển đến hệ thần kinh

Các bệnh nhân ở tuổi trung niên có thể bị mắc thể này. bệnh nhân có thể bị rối loạn giấc ngủ, yếu chi, yếu cơ, rối loạn đại - tiểu tiện. Khi ấu trùng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương có thể gây ra tình trạng viêm não, viêm màng nhện, viêm mạch não, viêm màng não tăng bạch cầu ái toan, viêm tủy sống, mất điều hòa vận động,... 

Bệnh nhân thường có triệu chứng sốt và nhức đầu. Một số trường hợp hiếm gặp, bệnh nhân có thể bị tổn thương hệ thần kinh trung ương hoặc ảnh hưởng hệ thần kinh ngoại biên.  

3.3. Bệnh do ấu trùng di chuyển đến mắt

Các triệu chứng điển hình của thể này gồm có đau mắt, thị lực giảm ở một bên, đồng tử trắng và bị lác mắt kéo dài. Khi soi đáy mắt có thể thấy dạng viêm hạt tại võng mạc, u hạt, viêm kết mạc, viêm nội nhãn. Tình trạng viêm mống mắt khi nhiễm ấu trùng sán chó có thể gây ra mù lòa nếu không được chữa trị thời. 

Thường gặp nhất trong trường hợp này là tình trạng u võng mạc cực sau và có thể bị nhầm lẫn với ung thư võng mạc. Đôi khi người bệnh có thể bị áp xe thủy tinh thể, viêm màng bồ đào, viêm thần kinh thị giác, bội nhiễm. 

3.4. Thể bệnh không điển hình

Ở thể này, các triệu chứng rất khó chẩn đoán, thường là các triệu chứng không đặc hiệu. Người bệnh có thể bị sốt nhẹ, đau đầu, chán ăn, buồn nôn, suy nhược cơ thể, rối loạn hành vi và giấc ngủ. 

Ngoài ra, người bệnh nhiễm sán chó còn có các triệu chứng ở phổi và bị sưng hạch lympho ở cổ. Ở người lớn thường thấy mệt mỏi, ngứa, phát ban đỏ, đau bụng và triệu chứng phổi.  

Người nhiễm sán chó có thể bị ngứa và nổi ban đỏ

3.5. Thể bệnh khác

Đây là những ca bệnh không thuộc thể nào trong các thể bênh kể trên, nó bao gồm các bệnh lý do ấu trùng gây ra và liên quan đến tim mạch, da hay dạ dày. Có thể kể đến các bệnh như viêm cơ tim, phát ban đỏ, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, đau bụng.

Nhiễm sán chó Toxocara spp nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ không gây ra những nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng. Bên cạnh đó, bạn cũng cần chú ý đưa chó, mèo đi khám định kỳ và vệ sinh sạch sẽ cho chúng để tránh bị nhiễm ấu trùng sán chó. 

Dù đây là căn bệnh ít gặp thế nhưng MEDLATEC vẫn khuyên bạn nên phòng ngừa và đặc biệt quan tâm đến đối tượng là trẻ nhỏ.