Về nguyên nhân

MTC phát triển khi tuyến bã của cơ thể sản xuất quá nhiều chất nhờn, chất nhờn này kết hợp với tế bào của tuyến bã và làm tắc nghẽn lỗ chân lông. Ngày nay, khoa học đã chứng minh được MTC là hậu quả của việc cơ thể sản xuất ra quá nhiều chất nhờn, nhưng vẫn chưa lý giải được lý do tại sao cơ thể lại sản xuất lượng chất nhờn nhiều như vậy. Các nguyên nhân đó có thể là do hormone, do yếu tố di truyền hay do vi khuẩn… MTC không tự phát sinh bởi thực phẩm mà bệnh nhân sử dụng, tuy nhiên là yếu tố thuận lợi thúc đẩy cho MTC phát triển như: thức ăn có nhiều đường, béo như: chè, bánh ngọt, sô-cô-la, sầu riêng, xoài… một số yếu tố khác như MTC trước kỳ kinh, do stress, do lo lắng thi cử, thức khuya…; do hóa chất như: xăng dầu, khoáng chất, iod, brôm…; do một số thuốc như: nhóm corticoide, thuốc chống lao INH, vitamin B12, thuốc ngừa thai…

Biểu hiện của MTC

Phát triển qua 4 giai đoạn: Tắc nghẽn ống chân: các tế bào của tuyến bã và các tế bào của ống chân lông khi chết sẽ được đào thải ra ngoài qua ống chân lông, nhưng khi các tế bào trên không được đào thải theo cơ chế tự nhiên, từ đó sẽ gây tắc nghẽn ngăn chặn sự di chuyển của chất nhờn trong ống.

Hoạt động quá mức của tuyến bã: lượng chất nhờn sản xuất tại  tuyến bã được kích thích bởi hormone, chủ yếu là testosteron. Bởi vì việc sản xuất hormone tăng cao nhất trong những năm trưởng thành, cho nên việc sản xuất chất nhờn cũng tăng nhanh vì lý do đó. Nam giới thường sẽ có MTC nghiêm trọng hơn trong những năm trưởng thành do lượng testosteron được sản xuất ra nhiều hơn. Người ta thấy rằng không có MTC ở nam giới khi cắt bỏ đi 2 tinh hoàn.

Hoạt động gia tăng của vi khuẩn propionibacterium acnes: vi khuẩn này hiện diện rất nhiều trên da của người bị MTC. Những vi khuẩn này sẽ kết hợp với lượng chất nhờn và các tế bào chết để làm tăng độ nghiêm trọng của MTC và sự sưng tấy của ống chân lông.

Sưng tấy của chân lông: khi vi khuẩn P. acnes tấn công lỗ  chân lông, chất nhờn, tế bào chết và bề mặt của ống chân lông sẽ bị sưng tấy kéo dài và không được chữa trị, các mụn u nang lông nghiêm trọng sẽ phát triển sau đó và dẫn đến nhiễm trùng sưng tấy cũng như tạo sẹo vĩnh viễn.

Về điều trị

Có thể chọn một trong ba khâu:

Tác dụng trên sự tăng tiết bã nhờn: hiện nay chỉ có thuốc dùng cho nữ giới, được điều chế dưới dạng hormone như: dian-35: uống 1 viên đầu vào ngày đầu tiên của chu kỳ kinh (ngày bắt đầu hành kinh), uống liên tục trong 21 ngày, nghỉ 7 ngày rồi uống lại như trên (thời gian nghỉ uống thuốc sẽ xuất hiện hành kinh) thuốc uống ít nhất từ 1 - 3 tháng liên tục trở lên mới có tác dụng.

Tác dụng trên sừng hóa phễu: differin: thuốc thoa 1 lần/ngày trước khi đi ngủ, điều trị 8 - 12 tuần. Hoặc dùng effederm, alten, isotrex…

Tác dụng trên vi khuẩn: dùng kháng sinh thoa tại chỗ, hoặc uống.

Phối hợp thuốc trong điều trị MTC

Tùy theo mức độ tổn thương thường được phối hợp:

Mức độ nhẹ: (< 20 còi mụn hoặc < 15 tổn thương viêm hoặc tổng số lượng tổn thương < 30).

Retinoid bôi (differin bôi 1 lần/ngày vào buổi tối) với bôi benzoyl peroxide hoặc với kháng sinh bôi như dalacin T, stiemycine… thoa 2 lần/ ngày sáng và chiều.

Mức độ trung bình: (20 - 100 còi mụn hoặc 15 - 50 tổn thương viêm).

Retinoid bôi 1 lần buổi tối + bôi 2 lần sáng - chiều benzoyl peroxide hoặc với kháng sinh bôi + phối hợp kháng sinh uống (tetracycline hoặc doxycycline...) hoặc nội tiết tố uống (dian-35, không dùng cho nam giới).

Mức độ nặng: (5 nốt (cục) hoặc tổng số lượng tổn thương viêm >50 hoặc tổng số lượng sang thương >125). Isotretinoin uống với liều tấn công: 0,5 -1mg/kg/ngày trong 4 tháng, sau đó duy trì 0,2 - 0,3mg/ kg/ngày, thời gian dùng kéo dài hơn. Hoặc dùng chế độ điều trị cách quãng 0,5mg/kg/ngày uống trong 1 tuần, rồi nghỉ 3 tuần sau đó uống lại như trên trong 6 tháng. Hoặc retinoid bôi với kháng sinh uống hoặc điều trị nội tiết tố.

Điều trị duy trì: retinoid bôi hoặc bôi benzoyl peroxide hoặc kháng sinh bôi. Điều trị nám và sẹo xấu do mụn thường dùng Laser CO2.

Thực hành các bước trong điều trị

Bước 1: rửa mặt bằng xà phòng Acne. Thông thường người có MTC da tiết ra rất nhiều chất nhờn, sau rửa da, mặt rất sạch. Thời gian đầu cảm giác da hơi khô, khó chịu. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ quen dần, có nhiều trường hợp duy trì tốt, cũng đủ để hết MTC.

Bước 2: lấy còi mụn. Sau khi rửa mặt bằng xà phòng Acne, thì tiến hành lấy những mụn đã thành còi, nếu không lấy còi ra sẽ dính lại, nhiễm trùng tạo mủ trở thành mụn bọc, nguyên nhân của sẹo và thâm da.

Bước 3: thoa thuốc. Sau khi lấy còi mụn thường để lại những lỗ thông ra ngoài bề mặt của da, nên dễ gây nhiễm trùng, vì vậy phải dùng kháng sinh tại chỗ dạng nước như: dalacin T hay stiemycin để thoa, ít nhất 2 - 3 lần/ngày.

Bước 4: uống thuốc. Tùy theo thuốc uống đã chọn trước đó, ví dụ như chọn doxycycline 100mg, uống mỗi ngày, nên uống cùng một giờ để liều lượng kháng sinh duy trì tính hiệu lực.

Thời gian cho một đợt điều trị để hết MTC thường là 3 tháng, sau đó nếu ta ngưng điều trị thì mụn sẽ xuất hiện trở lại. Để tránh mụn tái phát, lúc này không uống thuốc nữa, mà duy trì thường xuyên các bước 1, 2 và 3. Trường hợp bị các di chứng thâm da hay sẹo do trước đó, nếu không để mụn tái phát sẽ cải thiện các di chứng trên đáng kể, sau 6 tháng đến 2 năm.

Có cách nào phòng bệnh?

Hiện nay chưa có phương pháp nào giúp để phòng bệnh được hoàn toàn. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể làm để ngăn chặn sự phát triển của MTC như: trong sinh hoạt cần chăm sóc da đều đặn mỗi ngày, rửa mặt nhẹ nhàng không gây chà xát da quá mạnh và cũng không nên quá thường xuyên, tôn trọng cấu trúc da, không được chích lể, giảm bớt căng thẳng tinh thần trong cuộc sống, tránh làm việc ra mồ hôi quá nhiều, tắm và lau sạch cơ thể sau khi ra nhiều mồ hôi, kiêng ăn các thức ăn ngọt - béo, không thoa các loại mỹ phẩm lên da nhất là dạng crème (kem), dạng dầu, không dùng corticoide, tránh để táo bón.

Theo Sức khỏe và đời sống