1. Công dụng của thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim 

Thuốc được bào chế theo nhiều dạng khác nhau như dạng viên nén, dạng thuốc tiêm, hỗn dịch dùng đường uống. Thuốc được kết hợp từ 2 loại kháng sinh là sulfamethoxazole và trimethoprim tác động hiệp đồng lên quá trình chuyển hóa folate của vi khuẩn, từ đó ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.

Sulfamethoxazole trimethoprim được bào chế theo nhiều dạng khác nhau

Loại thuốc này thường được dùng trong điều trị các loại bệnh nhiễm trùng do một số loại vi khuẩn. Bên cạnh đó, Sulfamethoxazole trimethoprim cũng được chỉ định trong điều trị và dự phòng viêm phổi do Pneumocystis jirovecii (trước đây gọi là P. carinii). 

Chỉ định

Dưới đây là một số trường hợp cụ thể thường được chỉ định sử dụng thuốc: 

• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới cấp tính và chưa gặp biến chứng, nhiễm khuẩn đường tiết niệu mạn tính hoặc các trường hợp tái phát bệnh ở người trưởng thành. 
• Nhiễm khuẩn đường hô hấp, chẳng hạn như viêm tai giữa cấp ở trẻ, viêm xoang ở người lớn,...
• Điều trị một số nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn (như Shigella, E. coli) hoặc một số ký sinh trùng đơn bào trong những chỉ định chọn lọc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Chống chỉ định

Những trường hợp dưới đây được chống chỉ định với thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim: 

• Người mẫn cảm với sulfonamide, trimethoprim và những thành phần khác có trong thuốc. 
• Người bị suy giảm chức năng gan, thận nghiêm trọng. 
• Người thiếu máu hồng cầu to do thiếu acid folic. 
• Trẻ dưới 2 tháng tuổi.
• Người từng bị giảm tiểu cầu miễn dịch do thuốc hoặc bị rối loạn chuyển hóa porphyrin cấp tính.
• Người thiếu men G6PD cần đặc biệt thận trọng do nguy cơ thiếu máu tan máu khi dùng thuốc.

2. Cách dùng Sulfamethoxazole trimethoprim

Người bệnh cần dùng thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim đúng theo chỉ định của bác sĩ:

• Với dạng bào chế đường tiêm tĩnh mạch, bệnh nhân sẽ được truyền thuốc vào cơ thể theo hình thức truyền chậm trong vòng 60 đến 90 phút. 
• Trong thời gian điều trị bằng thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim, người bệnh cần uống nhiều nước hơn để hạn chế nguy cơ kết tinh thuốc trong nước tiểu và hình thành sỏi thận. 
• Với những trường hợp dùng thuốc dạng viên nén, người bệnh cần đảm bảo thời gian dùng thuốc. 
• Không nên tự ý ngừng thuốc đột ngột hoặc thay đổi liều dùng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Ngay cả khi triệu chứng bệnh đã giảm, bệnh nhân vẫn cần dùng hết liều thuốc bác sĩ đã kê để tránh nguy cơ vi khuẩn phát triển mạnh hơn và khiến tình trạng bệnh càng nghiêm trọng, gây khó khăn trong quá trình điều trị. 

3. Tác dụng phụ

Ngoài hiệu quả điều trị nhiễm khuẩn, Sulfamethoxazole trimethoprim còn có nguy cơ gây ra một số tác dụng phụ như sau: 

- Trong những ngày đầu dùng thuốc, bạn có thể gặp phải những triệu chứng như nôn, tiêu chảy, da mẩn ngứa, chán ăn,.... Tuy nhiên, những tác dụng phụ này thường không kéo dài. Trường hợp các tác dụng phụ này của thuốc kéo dài, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ để được tư vấn xử trí kịp thời.

Tiêu chảy có thể là tác dụng phụ do thuốc gây ra

- Nếu gặp phải những triệu chứng như hạ đường huyết, yếu cơ, rối loạn điện giải (đặc biệt là tăng kali máu), giảm lượng nước tiểu, vàng da, vàng mắt hoặc các biểu hiện bất thường của thận,...người bệnh cần liên hệ ngay với bác sĩ điều trị để được xử trí kịp thời. 

- Các phản ứng dị ứng nặng như phát ban lan rộng, bong tróc da, loét niêm mạc miệng, sốt kèm phát ban có thể là dấu hiệu của hội chứng Stevens - Johnson hoặc hoại tử thượng bì nhiễm độc, cần được đưa đi cấp cứu sớm.

4. Cách hạn chế tác dụng phụ của thuốc

Để thuốc phát huy tác dụng điều trị nhiễm khuẩn và hạn chế gây ra những tác dụng phụ không mong muốn, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau: 

- Thông báo sớm với bác sĩ nếu bạn có dị ứng với bất cứ thành phần nào có trong thuốc, cung cấp cho bác sĩ thông tin về bệnh nền, các loại thuốc đang sử dụng,... để bác sĩ cân nhắc và đưa ra phương án điều trị tốt nhất. 

- Không tự ý dùng chung thuốc với các thuốc khác khi chưa có tư vấn y tế.

- Trong quá trình dùng thuốc, người bệnh cũng nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời. Vì thế, bạn cần hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng, hãy dùng kem chống nắng và áo chống nắng khi ra ngoài. 

- Người bệnh tiểu đường cần cẩn trọng khi dùng thuốc vì loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết, đặc biệt khi dùng cùng thuốc hạ đường huyết nhóm sulfonylurea. Trong quá trình dùng thuốc, cần liên tục theo dõi chỉ số đường huyết, nếu có biểu hiện hạ đường huyết, bạn cần liên hệ sớm với bác sĩ điều trị. Bác sĩ sẽ kiểm tra và đưa ra cách xử trí hiệu quả, an toàn cho người bệnh. 

- Phụ nữ có thai không được khuyến khích dùng loại thuốc này, nhất là ở giai đoạn 3 tháng đầu và 3 tháng cuối của thai kỳ. Những thành phần của thuốc có thể không tốt cho sự phát triển của thai nhi. Phụ nữ đang cho con bú cũng không nên tùy tiện dùng thuốc nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.

Phụ nữ có thai không nên tự ý dùng thuốc

- Người cao tuổi cũng cần thận trọng khi dùng thuốc. Một số vấn đề có thể xảy ra ở người cao tuổi khi dùng thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim là tăng kali máu, rối loạn đông máu hoặc suy giảm chức năng thận. 

5. Tương tác thuốc

Sulfamethoxazole trimethoprim có thể gây tương tác với một số loại thuốc làm ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc và tăng nguy cơ tác dụng phụ. Người bệnh không nên dùng thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim cùng với dofetilide do nguy cơ rối loạn nhịp tim nghiêm trọng. Ngoài ra, cần đặc biệt thận trọng hoặc tránh phối hợp với các thuốc sau, trừ khi có chỉ định và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ: 

• Warfarin và các thuốc chống đông máu khác (tăng nguy cơ chảy máu).
• Thuốc điều trị đái tháo đường nhóm sulfonylurea (nguy cơ hạ đường huyết).
• Thuốc ức chế men chuyển (ACEI), thuốc chẹn thụ thể angiotensin II, thuốc lợi tiểu giữ kali (tăng nguy cơ tăng kali máu).
• Methotrexate, phenytoin, digoxin (tăng độc tính hoặc thay đổi nồng độ thuốc trong máu).
• Methenamine (giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ kết tinh thuốc trong nước tiểu).

6. Lưu ý

Dưới đây là một số lưu ý khi dùng thuốc Sulfamethoxazole trimethoprim: 

- Nên bảo quản thuốc ở những nơi khô thoáng, không bị ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. 

- Quá liều và cách xử lý: 

Khi sử dụng quá liều thuốc, người bệnh thường có biểu hiện chán ăn, mệt mỏi, buồn nôn, thậm chí bất tỉnh. Trong những trường hợp này, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời; không tự ý gây nôn hoặc xử lý tại nhà. Việc điều trị sẽ do bác sĩ quyết định dựa trên tình trạng cụ thể của người bệnh.

- Quên liều và xử trí: Nếu bạn quên thuốc, hãy uống bổ sung sớm ngay khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu bạn nhớ ra mình quên thuốc khi đã gần tới giờ uống liều kế tiếp, bạn hãy bỏ qua liều đã quên và tiếp tục uống thuốc theo kế hoạch. Tuyệt đối không uống gấp đôi liều thuốc đã được quy định.

Mong rằng những thông tin về Sulfamethoxazole trimethoprim đã giúp bạn hiểu hơn về công dụng của thuốc và những lưu ý để đảm bảo an toàn khi dùng thuốc. Điều quan trọng là bạn chỉ nên uống thuốc theo đơn của bác sĩ và tuân thủ theo đúng hướng dẫn của bác sĩ điều trị. 

Nếu cần được tư vấn thêm hoặc có nhu cầu đặt lịch khám tại Hệ thống Y tế MEDLATEC, mời bạn đọc liên hệ đến Tổng đài 1900 56 56 56, các tổng đài viên luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn.