TS.BS Hoàng Văn Lương nói lên tầm quan trọng của chẩn đoán hình ảnh trong sàng lọc và chẩn đoán ung thư phổi

Chẩn đoán hình ảnh – “Con mắt thứ ba” giúp bác sĩ phát hiện ung thư phổi

Mở đầu buổi hội thảo, TS.BS Hoàng Văn Lương cho biết, theo số liệu Globocan 2024, Việt Nam ghi nhận hơn 180.000 ca mắc ung thư mới và hơn 120.000 ca tử vong do ung thư. Trong đó, ung thư phổi là một trong ba loại ung thư phổ biến nhất ở Việt Nam (sau ung thư gan ở nam và ung thư vú ở nữ) với hơn 24.000 ca mắc mới; tỷ lệ tử vong cao thứ hai (sau ung thư gan) với hơn 22.500 ca.

Sở dĩ, ung thư phổi có tỷ lệ tử vong cao, phần lớn nguyên nhân do được phát hiện muộn, khi các triệu chứng rõ ràng thì bệnh thường đã ở giai đoạn tiến xa hoặc di căn. Điều này khiến việc điều trị trở nên khó khăn, tốn kém và hiệu quả không cao, trong khi người bệnh và gia đình phải đối mặt với gánh nặng về sức khỏe, tinh thần và tài chính.

Ung thư phổi có tỷ lệ tử vong hàng đầu tại Việt nam. Ảnh minh họa

Theo TS.BS Hoàng Văn Lương, để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư phổi, chẩn đoán hình ảnh giữ vai trò đặc biệt quan trọng, nó được ví như “con mắt thứ ba” giúp bác sĩ có căn cứ để chẩn đoán.

“Khoảng hơn 10 năm về trước, khái niệm sàng lọc ung thư phổi còn khá mới mẻ, tuy nhiên, đến nay, sàng lọc ung thư phổi đã rất phổ biến tại nhiều bệnh viện từ tuyến trung ương đến tuyến tỉnh.

Trước đây, sàng lọc và chẩn đoán bệnh về phổi thường dùng chụp X-quang nhưng phương pháp này có tỷ lệ phát hiện tổn thương rất thấp, chỉ khoảng 9-12%. Khi phương pháp chụp cắt lớp vi tính ra đời, tỷ lệ phát hiện tổn thương được nâng lên khoảng hơn 50%, tức là cứ 100 bệnh nhân được thăm khám thì phương pháp này phát hiện ra khoảng trên 50 người có tổn thương phổi bao gồm cả lành và ác tính, từ đó giúp ích rất nhiều cho bác sĩ”, TS.BS Lương chia sẻ.

TS.BS Hoàng Văn Lương cho biết thêm, chụp cắt lớp vi tính (CT), nhất là CT liều thấp (Low-dose CT, viết tắt là LDCT) có thể phát hiện sớm các nốt phổi nhỏ, giúp ích cho quá trình đánh giá, theo dõi và sàng lọc ung thư phổi, từ đó làm giảm tỷ lệ tử vong cho người bệnh.

Mục đích của sàng lọc ung thư phổi bằng LDCT:

• Phát hiện sớm ung thư trước khi có các triệu chứng lâm sàng;
• Phát hiện ung thư phổi ở giai đoạn sớm khi chúng còn có thể điều trị một cách hiệu quả và dễ dàng;
• Làm giảm khả năng tử vong do ung thư phổi;
• Giảm tối đa tỷ lệ dương tính giả và âm tính giả.

Những đối tượng cần làm sàng lọc ung thư phổi bằng LDCT:

• Người có tiền sử hút thuốc lá nặng (thường 20 năm trở lên);
• Phơi nhiễm với chất phóng xạ radon;
• Tiếp xúc với amiang, chì, asen, nickel…;
• Tiền sử bản thân bị ung thư hoặc tiền sử gia đình bị ung thư phổi;
• Tuổi cao;
• Giới: nữ dễ mắc ung thư phổi hơn nam (đối với những người không hút thuốc);
• Sắc tộc (người da đen dễ mắc hơn người da trắng);
• Đường bờ tổn thương có tua gai, tổn thương ở thùy trên;
• Có các bệnh nền như khí phế thũng hay xơ hóa phổi.

Tính ưu việt của chụp cắt lớp vi tính liều thấp (LDCT) trong sàng lọc ung thư phổi

Trong khuôn khổ buổi hội thảo, TS.BS Hoàng Văn Lương đã dẫn chứng rất nhiều ca bệnh cụ thể để nói lên tính ưu việt của phương pháp LDCT trong việc phát hiện và chẩn đoán những tổn thương của phổi.

Một trường hợp nam bệnh nhân, 66 tuổi, tiền sử hút thuốc hơn 20 năm. Khi đi kiểm tra sức khỏe, chụp X-quang thấy trường phổi hai bên phổi sáng đều, khoang màng phổi hai bên, trung thất và thành ngực không thấy bất thường. Như thế có thể rất dễ dàng kết luận bệnh nhân bình thường, tuy nhiên vì bệnh nhân là đối tượng có nguy cơ cao nên cần thiết phải chụp LDCT để sàng lọc ung thư phổi. Kết quả chụp cắt lớp vi tính liều thấp thấy nhu mô ngoại vi thùy trên phổi phải có nốt mờ dạng đặc, bờ có dải tua gai gợi ý dấu hiệu của tổn thương ác tính.

Trường hợp một nam bệnh nhân khác, 72 tuổi, hút thuốc lá hơn 30 năm, có triệu chứng ho và mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) nhiều năm. Đây là đối tượng thuộc diện nguy cơ cao, khi chụp X-quang cũng chỉ nghĩ ngờ có một đám vùng phổi phải nhưng không hoàn toàn xác định rõ thực sự có tổn thương hay không. Tuy nhiên, khi chụp LDCT lại cho kết quả một nốt phổi rất bé, đường bờ tua gai, khả năng nghi ngờ tổn thương ác tính rất cao. Bệnh nhân này sau đó được sinh thiết tổn thương phổi dưới hướng dẫn CT và cho kết quả giải phẫu bệnh là ung thư biểu mô tuyến.

Hình ảnh chụp X-quang (bên trái) nghi ngờ một đám mờ kích thước 16x23mm không rõ ranh giới nhưng LDCT (bên phải) phát hiện một nốt phổi nhỏ kích thước ~6x8mm, đường bờ tua gai

Một trường hợp nữ bệnh nhân, 68 tuổi, triệu chứng ho khan, đau ngực; tiền sử đã điều trị lao phổi năm 2018. Trên kết quả chụp X-quang chỉ phát hiện những dải mờ co kéo dạng xơ hóa do lao ở đỉnh phổi trái, nhu mô phổi còn lại không phát hiện gì thêm. Khi được chụp LDCT phát hiện một nốt mờ lớn đường kính 23mm ở đáy phổi phải, thành phần đặc, đường bờ không đều kèm tua gai… và nghi ngờ đây là nốt ung thư. Bệnh nhân sau đó cũng được sinh thiết tổn thương dưới hướng dẫn CT và cho kết quả ung thư biểu mô tuyến.

Như vậy có thể thấy, LDCT được xem là phương pháp hiệu quả nhất hiện nay trong sàng lọc và phát hiện sớm ung thư phổi ở nhóm nguy cơ cao. Không giống như X-quang phổi thông thường, LDCT có khả năng phát hiện những nốt nhỏ ở phổi khi người bệnh chưa có triệu chứng lâm sàng, nhờ đó giúp chẩn đoán bệnh ở giai đoạn sớm – thời điểm mà khả năng điều trị khỏi là cao nhất.

Các nghiên cứu lớn trên thế giới như NLST (Mỹ) và NELSON (châu Âu) đều khẳng định rằng sàng lọc bằng LDCT có thể giúp giảm từ 20–24% nguy cơ tử vong do ung thư phổi, nhờ khả năng phát hiện tổn thương ở giai đoạn sớm, khi người bệnh chưa có biểu hiện lâm sàng rõ ràng.

Sàng lọc ung thư phổi – Bí kíp chiến thắng “tử thần”

Theo TS.BS Hoàng Văn Lương, để xác định tổn thương trên phổi là lành hay ác tính, cần dựa vào các tiêu chí gợi ý ác tính theo thứ tự dưới đây (càng nhiều tiêu chí càng khẳng định khả năng ác tính):

• Đường kính tổn thương > 2 cm;
• Xuất hiện ở thùy trên, ngoại vi;
• Bờ không đều hoặc tua gai;
• Hình dáng chia thùy hoặc không đều;
• Chứa phế quản khí hoặc các bóng sáng (giả hang);
• Hang: thành hang dày (>15mm), hang không chứa mức dịch – khí;
• Không vôi hóa hoặc không thấy thành phần lành tính điển hình (nốt nhỏ, hình tròn và bờ đều rõ, có tỷ trọng mỡ, hang có mức dịch-khí, vôi hóa lan tỏa, hình ổ bất thường mạch máu.

Ngoài các tiêu chí gợi ý ác tính trên, TS.BS Lương cho biết, cần tham khảo đồng thời với hệ thống phân loại Lung-RADS 2022. Các nốt phổi tổn thương được phân loại từ 4A đến 4X là nốt nghi ngờ ác tính.

Tại Việt Nam, số ca tử vong do ung thư phổi vẫn ở mức rất cao, vì vậy, việc triển khai sàng lọc bằng LDCT chính là bước đi then chốt để thay đổi cục diện: phát hiện sớm hơn – điều trị hiệu quả hơn – kéo dài sự sống cho người bệnh.

TS.BS Hoàng Văn Lương cũng khuyến cáo, sàng lọc ung thư phổi chỉ nên thực hiện với nhóm người có nguy cơ cao. Do đó, những người có tiền sử như: hút thuốc lá nặng (thường 20 năm trở lên); Phơi nhiễm với chất phóng xạ radon; Tiếp xúc với amiang, chì, asen, nickel…; Tiền sử bản thân bị ung thư hoặc tiền sử gia đình bị ung thư phổi; Tuổi cao; Bệnh nền về phổi… nên đi sàng lọc sớm.

Hiện nay, Hệ thống Y tế MEDLATEC vinh dự là một trong những đơn vị y tế được đông đảo người dân tin tưởng, lựa chọn làm nơi sàng lọc, thăm khám và điều trị các bệnh lý về phổi.

Chụp CT phổi liều thấp tại Hệ thống Y tế MEDLATEC

Tại đây quy tụ đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực Hô hấp. Bên cạnh đó, đơn vị còn sở hữu một Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh công nghệ cao với nhiều máy móc hiện đại, công nghệ tân tiến giúp quá trình sàng lọc, chẩn đoán được diễn ra nhanh chóng, chính xác.

MEDLATEC cũng tự hào là đơn vị y tế đầu tiên ở Việt Nam đạt chứng chỉ ISO 15189:2022 trong lĩnh vực Chẩn đoán hình ảnh. 

Mọi thông tin về sàng lọc, chẩn đoán bệnh lý về phổi nói riêng, thăm khám sức khỏe định kỳ nói chung, khách hàng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 để được tư vấn và hỗ trợ.