1. Đặc điểm của vô sinh nam

Sinh tinh trùng ở người là một quá trình sinh học phức tạp bắt đầu bằng sự phân chia phân bào của tinh trùng để tạo ra các tế bào sinh tinh nguyên phát, từ đó trải qua quá trình phân chia meogen đầu tiên để hình thành các tế bào sinh tinh thứ cấp. Sau một chu kỳ meiosis thứ hai, các tế bào sinh tinh thứ cấp này tạo ra các tế bào đơn bội gọi là tinh trùng tròn, sau đó phát triển tạo nên các tinh trùng kéo dài, cuối cùng phân biệt thành tinh trùng trưởng thành. 

Xét nghiệm chẩn đoán vô sinh nam

Quá trình sinh tinh phụ thuộc vào các hành động phối hợp của các loại hormone khác nhau, các yếu tố bài tiết cục bộ và các gen đặc hiệu của tinh hoàn. Khiếm khuyết ở bất kỳ mức độ nào trong số này có thể dẫn đến tích lũy các lỗi dẫn đến suy giảm khả năng sinh tinh dẫn đến vô sinh nam.

Theo Tổ chức y tế Thế giới (WHO), tình trạng vô sinh nam có thể được phân loại dựa trên các đặc điểm của tinh trùng trong một lần xuất tinh như: số lượng có hay không, mật độ nhiều hay ít, mức độ vận động hoặc hình thái bất thường.

Thay đổi di truyền cũng đã nổi lên như một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh nam. Các khiếm khuyết di truyền thường thấy ở nam giới vô sinh bao gồm các bất thường karyotype và đột biến mất đoạn trên nhánh dài của nhiễm sắc thể Y.

2. Tại sao mất đoạn AZF là nguyên nhân vô sinh nam?

Yếu tố di truyền góp phần gây vô sinh nam bằng cách ảnh hưởng đến nhiều quá trình sinh lý bao gồm cân bằng nội tiết tố, sinh tinh trùng và chất lượng tinh trùng. Sàng lọc vô sinh nam được thực hiện bằng phân tích tinh dịch theo các giá trị tham chiếu tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới.

Nguyên nhân di truyền, đặc biệt là mất đoạn nhỏ Azoospermia Factor (AZF) trên nhiễm sắc thể (NST) Y là nguyên nhân di truyền thứ 2 sau hội chứng Klinefelter gây vô sinh nam.

Nhiễm sắc thể Y là nhiễm sắc thể chứa nhiều gen kiểm soát sự sinh tinh trùng và hầu hết các sai lệch nhiễm sắc thể đã biết liên quan đến azoospermia hoặc oligozoospermia đã được xác định trong nhánh dài của nhiễm sắc thể này.

Trường hợp mất đoạn trên nhánh dài của NST Y thì kiểu hình vẫn là nam giới có tinh hoàn, tuy nhiên, tùy theo kích thước của đoạn mất dài hay ngắn mà quá trình sinh tinh bị ảnh hưởng theo nhiều mức độ khác nhau. Nếu sự mất đoạn kéo dài đến vùng đặc hiệu nam trên NST Y sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự hình thành tế bào mầm sinh dục.

Vị trí các đoạn AZF trên nhiễm sắc thể Y

- Mất đoạn AZFa là đột biến nặng nhất, không thể lấy được tinh trùng từ tinh hoàn để làm kỹ thuật ICSI (tiêm tinh trùng trực tiếp vào noãn để tạo phôi).

- Mất đoạn AZFb thường xảy ra hơn so với mất đoạn AZFa và chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ ở những người vô tinh. 

- Mất đoạn AZFc nhẹ hơn mất đoạn AZFa,b và bệnh nhân vẫn có cơ hội sinh con bằng phương pháp ICSI (tiêm tinh trùng trực tiếp vào noãn để tạo phôi) và có thể tìm thấy tinh trùng bằng kỹ thuật TESE (chích một phần mô của mào tinh hoàn để lấy tinh trùng).

- Đoạn AZFd là vùng nhỏ nhất trong 4 vùng AZF, nằm giữa vùng AZFc và AZFb. Mất đoạn AZFd là đột biến nhẹ nhất trong 4 loại mất đoạn.

3. Khi nào thì cần xét nghiệm AZF

Khi bạn có một trong số các dấu hiệu sau:

- Số lượng tinh trùng < 5 triệu/ ml.

- Tiền sử trong gia đình có các anh em trai bị mất đoạn AZF.

Nam giới cần quan tâm đến sức khỏe sinh sản

- Mẫu làm xét nghiệm: thực hiện bằng mẫu máu của bệnh nhân, lấy 2ml máu vào ống nghiệm có sử dụng chất chống đông EDTA.

Thực hiện kỹ thuật Multiplex PCR (M-PCR) để phát hiện mất đoạn của các gen trên vùng AZF (Azoospermia Factor) thuộc nhánh dài NST Y. Kỹ thuật này thường thực hiện tách chiết ADN từ máu ngoại vi. Vùng AZF bao gồm AZFa, AZFb, AZFc, AZFd chứa nhiều gen khác nhau tham gia vào quá trình hình thành và biệt hóa tinh trùng, và khi mất đoạn trong các vùng này được xác định là nguyên nhân gây ra suy giảm sinh tinh trùng dẫn đến vô sinh ở nam giới.

Đột biến mất đoạn ở các vùng AZF chiếm 10 - 15% ở nhóm nam giới không có tinh trùng và khoảng 5 - 10% thậm chí cao hơn ở nhóm ít tinh trùng mức độ nặng (mật độ tinh trùng <1 triệu/1ml tinh dịch), đột biến này gặp ở 1/2000 - 1/3000 nam giới.

Như vậy, việc tìm ra nguyên nhân rối loạn vật chất di truyền gây vô sinh ở nam giới như phát hiện hội chứng Klinefelter và các đột biến NST khác, hoặc phát hiện mất đoạn nhỏ tại các vùng AZFa, AZFb, AZFc, AZFd trên NST Y giúp cho chẩn đoán chính xác, đặc biệt là tư vấn di truyền và có hướng điều trị đúng đắn. 

Vì thế nên trước khi quyết định điều trị cho một bệnh nhân thiểu năng sinh sản do không có tinh trùng hoặc ít tinh trùng không phải do nguyên nhân tắc nghẽn thì việc chỉ định xét nghiệm NST và xét nghiệm AZF để phát hiện đột biến chất liệu di truyền ở mức độ tế bào và phân tử là việc làm hết sức cần thiết.

Kỹ thuật Multiplex PCR (M-PCR) tại MEDLATEC

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là địa chỉ khám vô sinh và khám nam khoa tin cậy. Các xét nghiệm và công nghệ chẩn đoán đều thực hiện với trang thiết bị hiện đại mang lại chất lượng cao. Khách hàng đến với MEDLATEC sẽ được thăm khám, tư vấn một cách chu đáo, tận tình và điều trị thích hợp. Hãy liên hệ với tổng đài 1900 565656 chúng tôi để biết thêm các thông tin về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe của chúng tôi.