1. Rối loạn tiêu hóa ở trẻ là gì?

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ là tập hợp các triệu chứng như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, nôn trớ… do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ảnh hưởng đến hoạt động tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng của trẻ. Tình trạng này dễ gặp nhất ở trẻ 6 tháng đến 3 tuổi do hệ vi sinh đường ruột đang phát triển, khả năng miễn dịch còn yếu. Thêm vào đó, việc thay đổi chế độ ăn (từ sữa sang thức ăn dặm) hoặc nhiễm khuẩn từ môi trường khiến trẻ dễ rối loạn tiêu hóa hơn.

2. Nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa và triệu chứng thường gặp

Biết được nguyên nhân và nhận diện được triệu chứng cảnh báo trẻ bị rối loạn tiêu hóa sẽ giúp cha mẹ tránh được những lo lắng quá mức và kịp thời tìm cách xử lý phù hợp:

2.1. Nguyên nhân

Trẻ thường bị rối loạn tiêu hóa do: 

2.1.1. Nhiễm khuẩn đường ruột

Nhiễm vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng qua đường ăn uống là nguyên nhân phổ biến nhất gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ. Khi ăn phải thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, uống nước chưa đun sôi hoặc mút tay, ngậm đồ chơi,... có chứa những tác nhân này, trẻ đều có nguy cơ bị rối loạn tiêu hóa.

Trẻ bị rối loạn tiêu hóa thường xuất phát từ tình trạng nhiễm vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng

2.1.2. Dùng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong đường ruột, làm cho hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng. Điều này cũng có thể khiến trẻ bị tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi trong và sau khi dùng thuốc.

2.1.3. Chế độ ăn uống không hợp lý

Trẻ ăn quá nhiều chất béo, đồ ngọt hoặc thức ăn khó tiêu có thể khiến dạ dày phải làm việc quá sức. Ngoài ra, thường xuyên ép trẻ ăn hoặc cho ăn sai bữa cũng khiến hệ tiêu hóa bị rối loạn.

2.1.4. Thay đổi loại sữa hoặc ăn dặm sớm

Có những trường hợp trẻ bị rối loạn tiêu hóa khi đổi loại sữa đột ngột hoặc ăn dặm quá sớm (trước 6 tháng). Nguyên nhân gây nên tình trạng này là do hệ tiêu hóa của trẻ còn non nớt chưa kịp thích ứng nên dễ bị đầy bụng, tiêu chảy, nôn trớ,...

2.2. Triệu chứng

Cha mẹ nên cảnh giác trước nguy cơ rối loạn tiêu hóa ở trẻ nếu phát hiện con có các triệu chứng sau:

• Trẻ có thể bị tiêu chảy: đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân lỏng, có mùi chua.
• Trẻ cũng có thể bị táo bón: ít đi ngoài, phân khô và cứng.
• Trẻ bị đầy hơi, chướng bụng, ợ hơi hoặc nôn trớ sau khi ăn. Những tình trạng này thường khiến trẻ quấy khóc, biếng ăn và ngủ không ngon giấc.
• Mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân.

3. Cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa?

Khi phát hiện các triệu chứng cảnh báo trẻ bị rối loạn tiêu hóa như trên, cha mẹ nên:

3.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Hệ tiêu hóa của trẻ bị rối loạn tiêu hóa yếu hơn bình thường nên trẻ cần được ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, ít dầu mỡ. Cha mẹ nên ưu tiên các món ăn như cháo thịt băm, cháo cà rốt, khoai tây nghiền, súp rau củ, trứng hấp, cháo gạo nấu loãng với bí đỏ và cà rốt,... 

Nếu trẻ vẫn đang bú mẹ thì mẹ cần ăn uống lành mạnh, tránh thức ăn cay, tanh, nhiều dầu mỡ, vì những chất này có thể đi vào sữa và ảnh hưởng đến tiêu hóa của bé.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần chia thành 5 - 6 bữa nhỏ trong ngày để dạ dày của trẻ không bị quá tải. Trẻ cần được uống nhiều nước ấm hoặc dung dịch oresol (nếu tiêu chảy) để bù nước, bù điện giải.

Trường hợp trẻ biếng ăn, cha mẹ không nên ép, vì càng ép trẻ càng dễ nôn trớ hoặc sợ ăn. 

Trẻ cần được bú mẹ nhiều hơn khi đang có triệu chứng rối loạn tiêu hóa

3.2. Bổ sung men vi sinh và lợi khuẩn đúng cách

Men vi sinh giúp hệ tiêu hóa của trẻ khỏe mạnh hơn. Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là do loạn khuẩn hoặc sau khi dùng kháng sinh, việc bổ sung lợi khuẩn có tác dụng tái tạo hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ và giảm triệu chứng rối loạn tiêu hóa.

Cha mẹ nên lựa chọn men vi sinh có chứa chủng Lactobacillus và Bifidobacterium - chủng vi khuẩn có lợi, an toàn cho đường ruột của trẻ. Trẻ nên uống men vi sinh sau bữa ăn khoảng 30 phút để lợi khuẩn dễ bám vào niêm mạc ruột và phát huy tác dụng. Men vi sinh không dùng chung với kháng sinh mà cần uống cách nhau ít nhất 2 tiếng.

Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể cho con dùng sữa chua men sống, sữa chua uống hoặc men vi sinh dạng bột (phù hợp với độ tuổi).

4.3. Giữ vệ sinh ăn uống, sinh hoạt hằng ngày

Trong việc vệ sinh cá nhân hàng ngày của trẻ và khâu chế biến thực phẩm cho trẻ ăn, cha mẹ cần lưu ý:

• Rửa tay cho con trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Rửa sạch thực phẩm trước khi chế biến cho trẻ.
• Đảm bảo thực phẩm được nấu chín kỹ, không cho trẻ ăn đồ sống, tái hoặc để qua đêm.
• Dùng nước sôi để tiệt trùng bình sữa, muỗng, bát đũa, núm vú giả,... của trẻ trước khi sử dụng.
• Trẻ lớn cần được ngưng đồ ăn vặt bên ngoài trong thời gian bị rối loạn tiêu hóa.

4.4. Massage bụng nhẹ nhàng và khuyến khích trẻ vận động 

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa với các biểu hiện đầy bụng, khó tiêu hoặc táo bón, cha mẹ hãy dùng lòng bàn tay xoa bụng trẻ theo chiều kim đồng hồ, nhẹ nhàng trong 5 - 10 phút để kích thích nhu động ruột. Trẻ dưới 1 tuổi cha mẹ có thể áp dụng bài tập “đạp xe đạp” bằng cách cầm hai chân trẻ và di chuyển như động tác đạp xe. Việc làm này giúp đẩy hơi thừa ra ngoài, kích thích tiêu hóa, giảm chướng bụng và giúp trẻ dễ ngủ hơn.

Bên cạnh đó, cha mẹ cũng nên cho trẻ đi bộ chậm rãi, chơi các trò vận động đơn giản, tránh để trẻ ngồi hoặc nằm lâu sau khi ăn để cải thiện tiêu hóa.

4.5. Theo dõi tình trạng của trẻ để kịp thời thăm khám

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa, cha mẹ cũng nên theo dõi, trẻ cần được đến cơ sở y tế thăm khám nếu phát hiện các tình trạng bất thường sau:

• Nôn liên tục, không ăn uống được.
• Tiêu chảy trên 3 ngày hoặc đi ngoài ra máu, có chất nhầy, phân có mùi chua.
• Sốt cao, bụng đau dữ dội, bụng chướng to.
• Trẻ mệt mỏi, mất nước, mắt trũng, môi khô.

Việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa giúp tìm ra nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa và có biện pháp can thiệp an toàn, tránh biến chứng nguy hại đến sức khỏe của trẻ.

Cha mẹ nên cho con tới cơ sở y tế kiểm tra nếu trẻ bị rối loạn tiêu hóa trên 3 ngày không cải thiện

Rối loạn tiêu hóa là vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ nhưng nếu được phát hiện sớm, chăm sóc đúng cách, trẻ sẽ nhanh chóng hồi phục và ăn uống bình thường trở lại. 

Nếu nghi ngờ trẻ bị rối loạn tiêu hóa và chưa biết nên làm gì để con hồi phục an toàn, cha mẹ có thể đặt lịch khám cho trẻ cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.