1. Tìm hiểu chung về các hormone tuyến thượng thận

Tuyến thượng thận bao gồm 2 phần chính đó là phần vỏ và phần tủy. Đây là một tuyến nội tiết nằm bên trên mỗi quả thận. Trong đó, vỏ thượng thận và tủy thượng thận đều đảm nhiệm những chức năng nội tiết riêng biệt. Cụ thể:

Vỏ thượng thận:

Bộ phận này sản xuất ra các hormone:

• Glucocorticoids (phần lớn là cortisol): tác dụng chính là ức chế và kích thích sự phiên mã gen xảy ra ở các tế bào cũng như ở nhiều hệ cơ quan. Vai trò chủ yếu của glucocorticoids là chống viêm, thúc đẩy quá trình phân giải đường tại gan;

• Androgens (chủ yếu androstenedione và dehydroepiandrosterone): là hormone biểu đạt hoạt tính sinh lý của cơ thể sau khi đã chuyển thành dihydrotestosterone và testosterone;

• Mineralocorticoids (chủ yếu aldosterone): vận chuyển và điều hòa chất điện phân ở trên bề mặt biểu mô. Ở tế bào ống thận, Mineralocorticoids giúp thải kali và giữ natri.

Hình ảnh tuyến thượng thận

Tủy thượng thận:

Tủy thượng thận chứa các tế bào ưa crom, có chức năng tổng hợp và sản xuất ra hormone catecholamin (trong đó chủ yếu là epinephrine kèm theo một lượng nhỏ norepinephrine):

• Các tế bào ưa crom cũng là nơi sản sinh ra peptid và các amin sinh học như hormone neuropeptide, chromogranins, serotonin và histamine;

• Norepinephrine và epinephrine là những amin có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thần kinh giao cảm, nắm giữ vai trò tạo ra các phản ứng chiến đấu hoặc rút lui (nghĩa là những tác động cơ học của các cơ quan như giãn phế quản, co bóp cơ tim, giãn cơ vân trong co mạch ngoại biên và nội tại, một số phản ứng chuyển hóa bao gồm tiết renin, thoái hóa lipid và thoái hóa glycogen).

2. Các bệnh lý có thể gặp phải ở tuyến thượng thận 

Có 2 vấn đề bất thường hay gặp nhất ở tuyến thượng thận đó là hội chứng suy vỏ tuyến thượng thận và cường chức năng tuyến thượng thận, gây ảnh hưởng tới lượng hormone tiết ra. Chi tiết như sau:

Hội chứng suy vỏ tuyến thượng thận:

Đa phần hội chứng suy vỏ thượng thận sẽ có tác động không nhỏ đến nồng độ của hormone tại vỏ thượng thận. Nguyên nhân dẫn tới hội chứng này có thể là tiên phát (do mắc bệnh Addison, giảm chức năng tại tuyến), hoặc là thứ phát (do tuyến thượng thận không nhận được kích thích từ vùng dưới đồi hoặc từ tuyến yên).

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới suy vỏ tuyến thượng thận

Hội chứng cường chức năng tuyến thượng thận:

Hội chứng cường tuyến thượng thận có thể bắt nguồn từ các phản ứng như tăng sản thượng thận bẩm sinh, ung thư biểu mô tuyến hoặc u tuyến. Bất thường này có thể dẫn tới những hội chứng có biểu hiện lâm sàng khác nhau, phụ thuộc vào các loại hormone tiết ra. Cụ thể:

• Tiết quá nhiều hormone aldosterone sẽ gây cường aldosterone: thường xuyên bị tăng huyết áp; uống nhiều nước và đi tiểu nhiều; rối loạn, mệt mỏi cơ, có thể gây bại liệt, cơn liệt thường kéo dài trong một giờ, thậm chí là một vài ngày và khỏi nhưng không để lại triệu chứng gì;

• Tiết quá nhiều glucocorticoids gây nên hội chứng Cushing với các biểu hiện đặc trưng đó là: mặt tròn, béo thân (u mỡ tập trung nhiều ở vùng xương đòn và cổ gáy); cánh tay, cẳng chân gầy yếu; da dễ bị bầm tím;

• Tăng tiết norepinephrine và epinephrine dẫn tới u tủy thượng thận: những triệu chứng điển hình của hội chứng này đó là tăng huyết áp dai dẳng hoặc đột ngột tăng huyết áp, nhịp tim và nhịp thở tăng nhanh, vã mồ hôi, đánh trống ngực, đau thắt ngực, da ẩm và lạnh, đau đầu nặng, đau vùng thượng vị, buồn nôn và nôn, táo bón, khó thở, rối loạn thị giác,...;

• Tăng tiết androgen khiến người bệnh bị nam hóa: 

• Các bé gái sơ sinh có thể bị tăng sản thượng thận bẩm sinh, biểu hiện như bị rối loạn phân biệt giới tính;

• Ở những trẻ trước khi bước vào độ tuổi dậy thì, sự tăng trưởng sẽ xuất hiện sớm và nhanh hơn. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời thì phần đầu xương sẽ bị đóng sớm và trẻ dễ bị thấp lùn, bé trai thì trưởng thành sinh dục sớm;

• Nữ giới tuổi trưởng thành khi bị nam hóa có thể gặp tình trạng tinh hoàn ẩn, lỗ tiểu ở thấp, vô kinh, tăng trương lực tụ, teo cổ tử cung, nhiều mụn trứng cá, kích thước ngực giảm, đồi mồi, giọng trầm, tăng cơ, hói đầu, tăng ham muốn tình dục, lông mọc nhiều ở tứ chi (ngoài ra còn rậm lông ở môi trên, cằm, má, vùng xương vệ và xung quanh núm vú);

• Đối với nam giới trưởng thành, khi androgen được tiết ra quá nhiều sẽ làm ức chế chức năng sinh dục dẫn đến vô sinh.

Hiện tượng nam hóa ở nữ giới khi tuyến thượng thận tiết quá nhiều androgen

Nhìn chung các hormone tuyến thượng thận sẽ đảm nhận những vai trò khác nhau, đóng góp chung vào các hoạt động sống của cơ thể. Tuy nhiên nếu tuyến thượng thận bị rối loạn trong sản xuất hormone thì sẽ gây nên các hội chứng bất thường cho người bệnh. Chính vì thế, nếu nhận thấy bản thân đang có những dấu hiệu của các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận, bệnh nhân cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Nếu bạn vẫn đang băn khoăn không biết nên lựa chọn địa điểm uy tín để khám chức năng tuyến thượng thận hoặc các vấn đề khác về sức khỏe, bạn có thể tham khảo Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Bệnh viện là một trong những đơn vị được nhiều khách hàng tin tưởng với phản hồi tích cực về dịch vụ y tế vì những ưu điểm như sau:

• Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC được thành lập và phát triển với hơn 26 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y khoa, quy tụ đông đảo các chuyên gia đầu ngành chuyên môn cao, tận tâm, tận tình;

• MEDLATEC sở hữu hệ thống máy móc công nghệ hiện đại, Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế ISO 15189:2012 và CAP;

• Khách hàng có thể thực hiện thăm khám Bảo hiểm y tế tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC và Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Tây Hồ. Ngoài ra Bệnh viện còn chấp nhận áp dụng bảo lãnh viện phí với 40 đơn vị bảo hiểm bảo lãnh.

Để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể về các dịch vụ thăm khám, chẩn đoán và xét nghiệm tại MEDLATEC, quý bạn đọc hãy bấm số 1900 56 56 56 - tổng đài viên luôn túc trực và giúp bạn giải đáp mọi băn khoăn.