1. Khái niệm bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em 

Viêm đường hô hấp trên ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng xảy ra ở các cơ quan thuộc phần trên của hệ hô hấp như: mũi, họng, xoang, thanh quản. Một số dạng viêm đường hô hấp trên thường gặp ở trẻ như: viêm mũi, viêm xoang, viêm họng, viêm amidan, viêm thanh quản,...

bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em thường do virus gây ra, một số ít trường hợp do vi khuẩn hoặc yếu tố dị ứng. Khi mắc bệnh lý này, trẻ thường:

• Sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi nhiều.
• Ho khan hoặc có đờm, khàn tiếng.
• Đau họng, nuốt khó.
• Sốt nhẹ đến sốt cao.
• Quấy khóc, biếng ăn, giấc ngủ kém.

Một số trường hợp trẻ bị viêm đường hô hấp trên có thể kèm theo nôn ói, tiêu chảy (thường do nhiễm virus).

Trẻ bị sổ mũi nhiều khi viêm đường hô hấp trên

2. Viêm đường hô hấp trên ở trẻ em có phải là bệnh nguy hiểm?

Nhiều cha mẹ thường lo lắng khi con bị viêm đường hô hấp trên, nhất là khi trẻ ho nhiều, sốt hoặc chảy mũi liên tục. Thực tế, mức độ nguy hiểm của bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, độ tuổi và sức đề kháng của trẻ.

2.1. Hầu hết các trường hợp không quá nguy hiểm

Phần lớn viêm đường hô hấp trên ở trẻ em là do virus gây nên. Những trường hợp này thường chỉ khiến trẻ khó chịu trong vài ngày, đến khi cơ thể tạo ra kháng thể đủ khả năng chống lại, bệnh sẽ tự khỏi.

Những trường hợp này, trẻ thường sốt nhẹ, nghẹt mũi, ho, đau họng,… nhưng đa số triệu chứng sẽ thuyên giảm trong vòng 5 - 7 ngày nếu trẻ được nghỉ ngơi và chăm sóc tốt. Tuy nhiên một số trường hợp có thể kéo dài hơn tùy cơ địa của trẻ.

2.2. Khi nào bệnh trở nên nguy hiểm?

Mặc dù hầu hết trường hợp viêm đường hô hấp trên ở trẻ em là bệnh nhẹ, nhưng bệnh vẫn có thể tiến triển nghiêm trọng nếu:

• Trong một số trường hợp, bệnh có thể tiến triển xuống đường hô hấp dưới (như viêm phế quản, viêm phổi), khi đó cần được can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng nặng.
• Lây lan sang các cơ quan khác gây viêm tai giữa, viêm xoang, viêm thanh quản,... khiến trẻ khó thở, đau đớn, quấy khóc,...
• Sốt cao, ho nhiều, khiến trẻ bỏ ăn, uống ít nước,... dẫn đến cơ thể dễ bị mất nước, mệt mỏi và giảm sức đề kháng.

Đặc biệt, ở trẻ dưới 2 tuổi, do đường thở còn hẹp và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên nếu bị viêm đường hô hấp trên, trẻ dễ bị tắc nghẽn đường thở và khó thở nhanh chóng, bệnh dễ tiến triển nguy hiểm.

Nếu viêm đường hô hấp trên ở trẻ em không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến viêm tai giữa

2.3. Dấu hiệu cảnh báo cần chú ý

Cha mẹ nên đặc biệt lưu ý để phát hiện các dấu hiệu cảnh báo biến chứng nguy hiểm sau đây:

• Sốt cao trên 39 độ C kéo dài không hạ.
• Trẻ thở nhanh, thở rít, rút lõm ngực hoặc tím tái môi.
• Ho nhiều, nôn trớ nhiều, không chịu bú hoặc bỏ ăn.
• Ngủ li bì, khó đánh thức, quấy khóc bất thường.

Trong các trường hợp này, cha mẹ không nên tự xử lý tại nhà mà cần đưa trẻ đi khám ngay để được chẩn đoán đúng và có phương án điều trị ngăn ngừa biến chứng.

3. Xử trí đúng cách xử trí khi trẻ có dấu hiệu của viêm đường hô hấp trên

Khi trẻ có dấu hiệu viêm đường hô hấp trên như ho, sổ mũi, sốt nhẹ, nghẹt mũi… cha mẹ không nên quá lo lắng. Điều quan trọng là cha mẹ cần biết cách chăm sóc đúng để trẻ mau khỏi bệnh và tránh được biến chứng.

3.1. Chăm sóc trẻ tại nhà

Trong quá trình theo dõi, chăm sóc trẻ tại nhà, cha mẹ hãy: 

• Giữ ấm cơ thể cho trẻ, nhất là vùng cổ, ngực, bàn tay và bàn chân. Khi trời lạnh, nên mặc quần áo nhiều lớp để dễ dàng điều chỉnh thân nhiệt cho trẻ.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, hạn chế vận động mạnh, ngủ đủ giấc để cơ thể có thêm năng lượng chống lại virus, vi khuẩn.
• Dùng nước muối sinh lý 0.9% để nhỏ hoặc xịt mũi, làm loãng dịch nhầy và giảm nghẹt mũi cho trẻ. Với trẻ nhỏ, cha mẹ có thể dùng dụng cụ chuyên dụng để hút mũi cho con.
• Cho trẻ uống nước ấm thường xuyên, có thể là nước lọc, nước hoa quả loãng, súp hoặc cháo loãng để làm dịu cổ họng, giảm ho và ngăn ngừa mất nước.
• Cho trẻ ăn các món ăn được chế biến dạng mềm, dễ tiêu hóa như cháo, súp, sữa,... Có thể bổ sung thêm rau xanh, hoa quả giàu vitamin C để trẻ được tăng sức đề kháng.

3.2. Dùng thuốc đúng cách

Nếu trẻ sốt từ 38.5 độ C trở lên, cha mẹ có thể cho trẻ dùng paracetamol liều lượng phù hợp với cân nặng (10 - 15mg/kg/lần, cách nhau tối thiểu 4 - 6 giờ). Các loại thuốc long đờm, giảm ho chỉ sử dụng khi đã được bác sĩ chỉ định. Tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng các loại thuốc của người lớn. Cần lưu ý: các loại thuốc ho - cảm không kê đơn không được khuyến cáo cho trẻ dưới 6 tuổi do nguy cơ tác dụng phụ.

Cha mẹ cũng không được tự ý tìm hiểu, mua thuốc kháng sinh cho trẻ uống tại nhà vì viêm đường hô hấp trên do virus thì không cần dùng kháng sinh. Chỉ khi bác sĩ chẩn đoán có nhiễm khuẩn mới kê đơn thuốc kháng sinh. Việc tự ý cho trẻ uống kháng sinh có thể gây kháng thuốc và hại đến sức khỏe của trẻ.

3.3. Theo dõi sát tình trạng của trẻ để thăm khám kịp thời

Trong quá trình chăm sóc trẻ, cha mẹ nên quan sát kỹ các biểu hiện:

• Nhiệt độ cơ thể: trẻ sốt nhẹ hay sốt cao.
• Tình trạng thở có khò khè, khó thở không.
• Khả năng bú, ăn uống của trẻ kém đi nhiều không.
• Mức độ hoạt động, tỉnh táo như thế nào.

Nếu sau 5 - 7 ngày trẻ vẫn không đỡ, hoặc có biểu hiện bất thường như đã nói đến ở trên thì cha mẹ cần cho con đi khám bác sĩ Nhi khoa.

Trẻ bị viêm đường hô hấp được bác sĩ thăm khám 

4.4. Điều trị theo phác đồ của bác sĩ

Tại cơ sở y tế, trẻ sẽ được thăm khám lâm sàng, làm thêm xét nghiệm (nếu cần) để xác định nguyên nhân gây bệnh do virus hay vi khuẩn. Từ đó, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị cụ thể.

Thông thường, nếu do virus, bác sĩ sẽ hướng dẫn cha mẹ cách chăm sóc tại nhà, kết hợp thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau hoặc siro giảm ho an toàn. Nếu do vi khuẩn, bác sĩ mới kê kháng sinh với liều lượng chính xác. Ngoài ra, bác sĩ có thể bổ sung thuốc nhỏ mũi, thuốc kháng viêm, thuốc chống dị ứng với những trường hợp cần thiết.

Giúp trẻ điều trị đúng phác đồ của bác sĩ là cách tốt nhất để con sớm khỏi bệnh, tránh được các biến chứng nguy hiểm. 

Nếu nghi ngờ các dấu hiệu viêm đường hô hấp trên ở trẻ em, cha mẹ đặt lịch khám cho con cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56, để trẻ được chẩn đoán đúng bệnh và có phương án điều trị phù hợp.