1. Viêm mũi xoang ở trẻ em là gì và nguyên nhân do đâu?

Viêm mũi xoang là tình trạng lớp niêm mạc lót trong các xoang bị viêm nhiễm, dẫn đến phù nề và làm cản trở sự lưu thông của các lỗ thông xoang. Ở trẻ nhỏ, bệnh thường bắt nguồn sau một đợt viêm đường hô hấp trên cấp tính, sau đó tiến triển nặng hơn nếu không được xử trí kịp thời.

Ở trẻ nhỏ, viêm mũi xoang thường bắt nguồn từ những đợt cảm cúm thông thường

Viêm mũi xoang ở trẻ em được chia thành hai dạng chính:

• Viêm xoang cấp tính: Bệnh xuất hiện đột ngột, kéo dài dưới 4 tuần. Nguyên nhân thường gặp là do nhiễm virus, vi khuẩn hoặc phản ứng dị ứng.
• Viêm xoang mạn tính: Bệnh kéo dài trên 12 tuần, thường liên quan đến việc điều trị viêm xoang cấp tính chưa triệt để hoặc do cơ địa đặc thù của trẻ.

Nguyên nhân gây viêm mũi xoang ở trẻ em khá đa dạng, trong đó phổ biến nhất là:

• Nhiễm virus, vi khuẩn: Đây là yếu tố hàng đầu, thường xuất hiện sau khi trẻ bị cảm lạnh hay cúm. Những tác nhân thường gặp gồm phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae), Haemophilus influenzae không định typ, Moraxella catarrhalis.
• Dị ứng: Trẻ có cơ địa nhạy cảm với bụi, phấn hoa, lông động vật… dễ bị kích thích niêm mạc và dẫn đến Viêm xoang.
• Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Dịch axit trào ngược có thể gây kích ứng niêm mạc xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Adenoid (VA) quá phát: Khi tổ chức lympho phía sau mũi phì đại, chúng có thể gây tắc nghẽn đường thở, cản trở dẫn lưu dịch mũi và trở thành ổ viêm.
• Cấu trúc bất thường: Những bất thường như vách ngăn mũi vẹo, polyp mũi khiến sự lưu thông trong xoang bị cản trở, tạo điều kiện cho bệnh dễ phát triển.
• Yếu tố môi trường: Không khí ô nhiễm, khói bụi, khói thuốc lá hay khí hậu lạnh ẩm đều có thể làm gia tăng nguy cơ viêm mũi xoang ở trẻ.

2. Dấu hiệu nhận biết viêm mũi xoang ở trẻ em

Việc phát hiện sớm các biểu hiện của viêm mũi xoang có ý nghĩa quan trọng trong quá trình điều trị. Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng thường không rõ ràng như ở người lớn, vì vậy cha mẹ cần quan sát kĩ và lưu ý một số dấu hiệu sau:

• Sổ mũi kéo dài: Trẻ có dịch mũi đặc, màu xanh, vàng hoặc trắng đục, đôi khi kèm mùi hôi khó chịu.
• Ho: Tình trạng ho thường xuất hiện nhiều về đêm hoặc khi trẻ nằm, do dịch mũi chảy xuống cổ họng.
• Sốt: Trẻ có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao, đặc biệt trong giai đoạn bệnh bùng phát cấp tính.
• Đau đầu, đau mặt: Ở trẻ lớn, các cơn đau thường tập trung ở vùng trán, hai bên má hoặc quanh hốc mắt.
• Hơi thở có mùi: Do dịch mủ ứ đọng trong xoang gây nên.
• Giảm khả năng ngửi: Trẻ kém nhạy cảm với mùi vị, dẫn đến biếng ăn hoặc ăn uống kém ngon miệng.
• Mệt mỏi, khó ngủ: Trẻ thường xuyên quấy khóc, khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc.

3. Phác đồ điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em theo khuyến cáo của bác sĩ

Việc điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Phác đồ điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em thường bao gồm nhiều phương pháp kết hợp, được điều chỉnh dựa trên nguyên nhân gây bệnh, mức độ nặng nhẹ cũng như độ tuổi của trẻ.

Phác đồ điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em cần được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa

3.1. Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa là lựa chọn ưu tiên hàng đầu và được áp dụng trong đa số trường hợp trẻ bị viêm mũi xoang. Phương thức điều trị sẽ tùy theo nguyên nhân, mức độ và thời gian mắc bệnh. Đối với Viêm xoang cấp thời gian điều trị khoảng 7-14 ngày; trong trường hợp viêm xoang mạn tính có thể kéo dài 4- 6 tuần. 

Bên cạnh việc điều trị tích cực cần phải giải quyết các vấn đề khác có thể làm cho tình trạng viêm mũi xoang nặng hơn hoặc gây thường xuyên tái phát như trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng, bất thường cấu trúc giải phẫu vùng mũi…

Sử dụng thuốc kháng sinh:

• Chỉ định: Khi trẻ có biểu hiện nhiễm khuẩn rõ ràng như sốt cao, dịch mũi đặc và kéo dài trên 10 - 14 ngày.
• Loại thuốc thường dùng: Thường dùng kháng sinh nhóm beta-lactam (như amoxicillin) hoặc kết hợp amoxicillin với acid clavulanic. Liều lượng và thời gian điều trị sẽ do bác sĩ quyết định, thường kéo dài 10 - 14 ngày, có thể lâu hơn trong trường hợp đặc biệt.
• Lưu ý: Tuyệt đối không tự ý mua hoặc dùng kháng sinh cho trẻ. Việc sử dụng sai cách dễ dẫn đến tình trạng kháng thuốc.

Vệ sinh mũi: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc nước biển sâu để làm vệ sinh mũi thường xuyên giúp cho việc dẫn lưu chất nhầy trở nên dễ dàng hơn.

• Tác dụng: Giúp loại bỏ dịch nhầy, làm sạch vi khuẩn, giảm nghẹt mũi và giúp đường thở thông thoáng.
• Cách thực hiện: Sử dụng nước muối sinh lý 0,9% dành riêng cho trẻ em. Cha mẹ có thể dùng bình rửa mũi hoặc xi-lanh chuyên dụng, thực hiện nhẹ nhàng đúng kỹ thuật để tránh gây tổn thương niêm mạc mũi của trẻ.

Thuốc co mạch, giảm nghẹt mũi

• Tên thuốc thường dùng: Naphazolin, Oxymetazolin.
• Tác dụng: Làm giảm phù nề niêm mạc và giúp mũi thông thoáng.
• Lưu ý: Chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn, tối đa 5 - 7 ngày, theo đúng chỉ định và đúng độ tuổi, tình trạng bệnh lý. Việc lạm dụng có thể gây lệ thuộc thuốc và làm tổn hại niêm mạc mũi của trẻ.

Thuốc kháng histamin và corticoid xịt mũi

• Chỉ định: Khi viêm xoang có yếu tố dị ứng kèm theo.
• Tác dụng: Giúp giảm viêm, hạn chế các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi.

Thuốc long đờm

• Acetylcystein (ACC) có thể được bác sĩ kê để làm loãng dịch nhầy, hỗ trợ tống xuất dễ dàng hơn.

3.2. Điều trị ngoại khoa

Trong đa số trường hợp, trẻ bị viêm mũi xoang đáp ứng tốt với điều trị nội khoa. Tuy nhiên, điều trị ngoại khoa (phẫu thuật) vẫn là lựa chọn cần thiết trong một số trường hợp đặc biệt. Phẫu thuật chỉ được bác sĩ cân nhắc khi:

• Trẻ đã trải qua nhiều đợt điều trị nội khoa nhưng bệnh vẫn tái phát hoặc không cải thiện.
• Xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng, đe dọa đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.
• Có bất thường về giải phẫu đường hô hấp trên như VA quá phát, polyp mũi xoang hoặc các cấu trúc bất thường cản trở quá trình lưu thông và dẫn lưu dịch nhầy.

Việc chỉ định phẫu thuật được đánh giá cẩn thận dựa trên tuổi của trẻ, mức độ bệnh, nguy cơ biến chứng cũng như thể trạng tổng quát. Bác sĩ sẽ tư vấn kỹ lưỡng cho phụ huynh trước khi tiến hành. Tùy theo trường hợp mà bác sĩ sẽ quyết định nạo VA, mở rộng lỗ thông xoang, loại bỏ những bất thường giải phẫu trong hốc mũi, cắt bỏ polyp…

4. Chăm sóc trẻ tại nhà khi bị viêm mũi xoang

Ngoài việc tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị mà bác sĩ đã chỉ định, chăm sóc tại nhà đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình giúp trẻ nhanh chóng phục hồi sức khỏe. Dưới đây là những biện pháp chăm sóc trẻ tại nhà khi bị viêm mũi xoang phụ huynh có thể áp dụng:

• Vệ sinh mũi hàng ngày: Cha mẹ nên rửa mũi cho trẻ bằng dung dịch nước muối sinh lý để làm sạch dịch nhầy, bụi bẩn và giúp đường thở thông thoáng hơn.

Cha mẹ nên vệ sinh mũi cho trẻ bằng dung dịch nước muối sinh lý

• Tăng cường sức đề kháng: Bổ sung chế độ dinh dưỡng cân đối, nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C và khoáng chất kẽm sẽ giúp cơ thể trẻ nâng cao khả năng chống lại tác nhân gây bệnh.
• Giữ ấm cơ thể: Trẻ cần được mặc đủ ấm, đặc biệt khi thời tiết lạnh. Hạn chế để trẻ tiếp xúc trực tiếp với luồng gió lạnh hoặc nằm trong phòng điều hòa nhiệt độ quá thấp.
• Tránh các yếu tố gây dị ứng: Môi trường sống của trẻ cần được giữ sạch sẽ. Cha mẹ nên thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, loại bỏ bụi bẩn, khói thuốc lá và hạn chế tiếp xúc với lông động vật, những tác nhân này có thể khiến bệnh của trẻ trở nên nặng hơn.
• Xông hơi đúng cách: Xông hơi với nước nóng giúp làm loãng dịch nhầy và giảm cảm giác nghẹt mũi. Tuy nhiên, phụ huynh cần đặc biệt cẩn thận để tránh nguy cơ gây bỏng cho trẻ.

Để được tư vấn chi tiết về phác đồ điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em, phụ huynh có thể liên hệ với Hệ thống Y tế MEDLATEC qua số hotline 1900 56 56 56. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giỏi chuyên môn của MEDLATEC luôn sẵn sàng hỗ trợ tận tình và kịp thời, giúp bố mẹ bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ.