1. Bệnh tràn khí màng phổi: những thông tin khái quát

1.1. Về khái niệm tràn khí màng phổi

Khoang màng phổi vốn không có khí. Tràn khí màng phổi là tình trạng khí lọt vào khoang màng phổi và làm xẹp phổi. Khí này thường đi vào khoang màng phổi bằng cách:

- Màng phổi bị rách khiến cho khí đi vào phế nang và màng phổi.

- Vết thương xuyên ngực khiến cho khí đi qua thành ngực, tới cơ hoành, thực quản hoặc trung thất.

- Vi sinh vật trong khoang màng phổi tự tạo ra khí.

Hình ảnh mô phỏng bệnh tràn khí màng phổi

1.2. Phân loại bệnh tràn khí màng phổi

Dựa trên nguyên nhân gây nên, bệnh tràn khí màng phổi được phân loại gồm:

- Tràn khí màng phổi tự phát: Không xuất phát từ chấn thương ở ngực, bao gồm:

+ Tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát

Đây là trường hợp chủ yếu xảy ra ở người trẻ tuổi, trước đó người bệnh vốn khỏe mạnh nhưng do vỡ bóng khí ở đỉnh phổi nên bị tràn khí màng phổi.

+ Tràn khí màng phổi tự phát thứ phát

Đây là dạng bệnh xảy ra với người có tiền sử bệnh phổi và gặp phải biến chứng, chủ yếu gặp ở bệnh nhân trên 30 tuổi. Nguyên nhân gây tràn khí màng phổi trong trường hợp này là do nhiễm khuẩn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, xơ phổi kẽ lan tỏa,... 

- Tràn khí màng phổi do chấn thương

Các vết thương, chấn thương lớn xảy ra ở vùng ngực hoặc đã thực hiện thủ thuật chọc sinh thiết, hồi sức tim phổi, đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn,... có thể gây tràn khí màng phổi.

2. Hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi: ý nghĩa và cách thức chẩn đoán

2.1. Hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi có nghĩa là gì?

Hội chứng 3 giảm trong tràn dịch màng phổi là thuật ngữ được dùng để chỉ 3 tình trạng: mất hoặc giảm rung thanh, gõ đục và giảm hoặc mất rì rào phế nang. Đây là hội chứng được bác sĩ phát hiện khi khám lâm sàng cho bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nghi ngờ bệnh.

Biểu hiện của hội chứng này ở bệnh tràn khí màng phổi như sau:

2.1.1. Mất hoặc giảm rung thanh

Rung thanh là âm nói được truyền qua thành ngực sau đó dội vào lòng bàn tay của bác sĩ khi đặt lên ngực bệnh nhân. Ở bệnh nhân tràn dịch màng phổi, các tần số âm rung sẽ được truyền qua dịch hoặc mô, tạo ra sự thay đổi rung thanh.

Do có dịch ngăn cách giữa tay bác sĩ với nhu mô phổi nên khi thăm khám cho bệnh nhân tràn dịch màng phổi, bác sĩ sẽ nhận thấy hiện tượng giảm hoặc mất rung thanh.

Bác sĩ khám lâm sàng để kiểm tra sự tồn tại của hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi

2.1.2. Gõ đục

Ở người khỏe mạnh, tiếng gõ vùng tim thường trong, tiếng gõ gan thường đục. Với bệnh nhân tràn dịch màng phổi, vị trí ở ngực có dịch sẽ phát ra âm sắc trầm gọi là tiếng gõ đục. Tiếng gõ đục là kết quả của tình trạng đọng dịch trong màng phổi khiến cho cộng hưởng âm thanh ở phế trường bị giảm. Trường hợp ứ khí ở màng phổi thì tiếng gõ sẽ vang.

2.1.3. Giảm rì rào phế nang

Âm thanh rì rào phế nang là kết quả tạo ra khi có luồng khí đi vào phế nang và xoáy nhẹ ở thành phế nang, thường gặp trong các bệnh lý hô hấp trong đó có tràn khí màng phổi. Với bệnh tràn khí màng phổi, người bệnh có hiện tượng giảm hoặc mất âm thanh rì rào phế nang.

2.2. Cách thức thăm khám để chẩn đoán hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi

Để phát hiện ra sự tồn tại của hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám thực thể bằng cách:

2.2.1. Kiểm tra hội chứng mất hoặc giảm rung thanh

Người bệnh ở tư thế ngồi thẳng. Bác sĩ ngồi ở phía đối diện bệnh nhân, đặt 2 bàn tay lên 2 bên lồng ngực người bệnh sao cho ngón tay nằm ngang theo các xương sườn, lòng bàn tay áp vào lồng ngực. Tiếp đó, bác sĩ bảo bệnh nhân đếm 1 - 2 - 3. Khi bệnh nhân nói sẽ làm rung lòng bàn tay của bác sĩ, nếu tràn dịch màng phổi, bác sĩ sẽ thấy giảm hay mất rung thanh do có dịch ngăn cách giữa nhu mô phổi với tay của mình.

2.2.2. Kiểm tra hội chứng gõ đục

Bác sĩ đặt bàn tay trái của mình nằm ngang lồng ngực người bệnh, các ngón tay nằm theo xương sườn. Sau đó, bác sĩ đưa ngón giữa tay phải gõ lên lưng các ngón tay ở bàn tay trái, gõ dọc theo khoang liên sườn, theo chiều từ trên xuống dưới, từ trước ra sau, từ phải sang trái.

Lúc này, nếu bị tràn dịch màng phổi, bác sĩ sẽ nhân thấy ranh giới trên của vùng đục là đường cong parabol có điểm thấp nhất nằm gần sát cột sống, điểm cao nhất nằm ở nách rồi đi vòng thấp xuống phía trước ngực. 

2.2.3. Kiểm tra hội chứng giảm rì rào phế nang giảm

Bác sĩ đưa ống nghe áp vào thành ngực của người bệnh rồi lắng nghe âm thanh từ trên xuống dưới vùng trước ngực và lưng, ở thì hít vào và đầu kỳ thở ra. Nếu bình thường, qua ống nghe bác sĩ sẽ thấy tiếng êm dịu phát ra liên tục với cường độ thấp.

Nếu bị tràn dịch màng phổi thì qua ống nghe, bác sĩ sẽ nghe phát hiện tình trạng giảm hoặc mất âm thanh rì rào phế nang. Âm thanh này được tạo ra do có lớp dịch ngăn nhu mô phổi với và thành ngực.

Ngoài hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi được phát hiện qua thăm khám lâm sàng, bác sĩ còn dựa trên kết quả hình ảnh chụp X-quang phổi để chẩn đoán đúng bệnh. Với người bị tràn dịch màng phổi, do dịch nằm ở sườn hoành nên phim chụp có dấu hiệu J. Rémy, tức là không thấy bóng mạch máu, phần đáy phổi bị đẩy cao.

Ngoài hội chứng 3 giảm, tràn khí màng phổi còn được chẩn đoán qua phim chụp X-quang

Không phải mọi trường hợp xuất hiện hội chứng 3 giảm đều do tràn dịch màng phổi. Tuy nhiên, do tính chất nguy hiểm, đe dọa nghiêm trọng đến sự sống nên người bị tràn khí màng phổi cần được cấp cứu ngay. 

Nếu xuất hiện các triệu chứng như: giảm nhịp tim, đau ngực, khó thở nghiêm trọng,... nhằm tránh nguy hiểm đến tính mạng, quý khách hàng hãy nhanh chóng đến khám bác sĩ chuyên khoa hoặc liên hệ ngay Hotline 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được hỗ trợ y tế nhanh chóng.