Điểm nút bùng nổ biểu hiện bệnh

Hội chứng cổ đầu xảy ra là do động mạch sống và giao cảm cổ sau bị chèn đẩy ở khu vực cột sống cổ bởi nhiều yếu tố: lệch trục cột sống; trượt đốt sống, hẹp ống động mạch đốt sống. Nhưng phần lớn các trường hợp mắc bệnh thường do nguyên nhân phối hợp. Trên lâm sàng, bên cạnh các triệu chứng của hội chứng cổ cục bộ cũng có thể thấy các biểu hiện bệnh do mạch máu và thần kinh thực vật. Khi các dấu hiệu bệnh này chi phối diễn biến của bệnh, người ta xác định đó là hội chứng cổ đầu. Trong điều kiện bình thường, tốc độ dòng máu chảy qua động mạch sống cũng đã chịu phụ thuộc vào tư thế vận động của đầu rồi, ví dụ khi nghiêng hay xoay đầu thì ống dẫn mạch máu (ống dẫn này do các lỗ liên đốt sống cổ hình thành) bị hẹp lại rõ rệt. Nếu khoảng trống dự trữ của ống dẫn động mạch sống đó lại bị chồi xương do thoái hoá choán chỗ, tất nhiên động mạch sống chảy qua đó rất dễ bị chèn ép hoặc “bị chẹn”. Do đó, lưu lượng dòng máu từ tim đưa lên nuôi dưỡng bởi động mạch sống sẽ bị giảm, dẫn đến trạng thái thiếu máu não. Mức độ thiếu máu não này có thể là cục bộ hoặc lan toả là do vị trí và phạm vi động mạch sống bị chẹn bởi chồi xương quyết định. Đây chính là “điểm nút bùng nổ” một cách nhanh chóng hàng loạt các biểu hiện bệnh.

Các biểu hiện của bệnh

Đau đầu: Đau đầu thành cơn phụ thuộc vào tư thế vận động của đầu là đặc trưng chủ đạo nhất, có thể đột nhiên xuất hiện, trở thành nặng lên và biến đi cũng khá nhanh. Vì vậy, nhiều người bệnh rất khổ tâm vì đã bị những người thân coi như “bệnh tưởng”, như là bệnh “giả vờ”. Các dạng biểu hiện của đau đầu lại rất khác nhau, không thuần nhất. Bên cạnh đau nửa đẩu kiểu Migraine lan đến trán, cũng có loại đau đầu cả hai bên và đau nặng ở một bên theo dạng đau dây thần kinh khu vực gáy sau đầu. Đau đầu cũng có khi kèm theo các biểu hiện chóng mặt, rối loạn nhìn chủ quan và có phần có những triệu chứng khách quan của dây thần kinh thính giác cũng như của bộ máy tiền đình.

Chóng mặt: Bệnh nhân có cảm giác chóng mặt và rối loạn thăng bằng cùng xuất hiện ở một tư thế vận động nhất định của đầu. Khi xoay cột sống cổ, xuất hiện kiểu chóng mặt quay phần lớn trong vài giây đến vài phút. Thường chỉ quay đầu về một phía nhất định mới gây chóng mặt quay và cũng thường hay xảy ra ở cả tư thế quá ưỡn cổ (ưỡn ngửa cổ quá mức). Phần lớn xảy ra cơn chóng mặt là do cử động đầu quá đột ngột nhất là khi ngước mắt, ngửa cổ nhìn lên trên một cách nhanh chóng. Các cơn ngất với mất ý thức dài thường không có. Dấu hiệu đặc trưng là triệu chứng láy mắt (nystagmus) tự phát mạnh hoặc láy mắt tạm thời khi bị kích thích bằng các biện pháp kích thích thụ động vào cột sống cổ. Các kiểu láy mắt thường gặp là: láy mắt ngang theo hướng nhất định, láy mắt xoay ngang, láy mắt khi chuyển tư thế. Trong triệu chứng tiền đình trung ương, cần nhấn mạnh là do rối loạn thân não. Trường hợp cần thiết, bệnh nhân phải được chuyên khoa tai mũi họng xác định các rối loạn về tiền đình ốc tai cũng như các rối loạn phối hợp vận động.

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ.

Các rối loạn nghe, nhìn và nuốt:

Có khoảng một phần ba bệnh nhân bị hội chứng cổ đầu phàn nàn về triệu chứng ù tai, bao giờ cũng có một bên. Phần lớn có ảnh hưởng đến thính lực. Ù tai âm trầm cùng với tất cả các triệu chứng của hội chứng cổ đầu thường xuất hiện thành cơn. Ngoài ra, có thể có cảm giác đau tai cũng đều liên quan đến căn nguyên cổ (đau tai do cổ). Ở đây, đau là do nguồn gốc từ đau dây thần kinh C2 và C3 lan tới qua da, phần mềm sau tai, khu vực do dây thần kinh chẩm nhỏ và dây thần kinh tai lớn phân bố. Đặc trưng của các rối loạn này phụ thuộc vào tư thế. Ù tai, nghe khó, đau tai xuất hiện hay đau tăng lên đều phụ thuộc vào tư thế nhất định nào đó của đầu mà không bao giờ thấy trong các rối loạn nghe do các căn nguyên khác. Trong hội chứng cổ đầu, bên cạnh triệu chứng đau lan ra hốc mắt, thường thường cũng có rối loạn nhìn: ám điểm lấp lánh, nhìn mờ sương và các rối loạn nhìn khác cũng xuất hiện với triệu chứng chóng mặt. Bệnh nhân thường kể tự nhiên thấy tối sầm trước mắt trong thời gian ngắn. Nếu người bệnh được điều trị kịp thời với chẩn đoán chính xác thì các rối loạn nhìn đó đều có thể biến hết và không để lại các di chứng gì.

Rối loạn tuần hoàn não: Lồi đĩa đệm hay thoát vị đĩa đệm ở đoạn cột sống cổ tuỳ theo vị trí và mức độ lồi hoặc thoát vị đĩa đệm có thể gây nên hai hội chứng chèn ép: hội chứng chèn ép rễ thần kinh, động mạch sống nền và hội chứng chèn ép tuỷ sống cổ. Hội chứng đau rễ thần kinh có thể do chồi xương thoái hoá ở mỏm móc hoặc các gai xương và có thể do khối lồi hoặc thoát vị đĩa đệm chèn ép. Thiểu năng tuần hoàn động mạch sống sẽ gây hậu quả thiểu năng cả động mạch nền và động mạch não. Căn nguyên cũng do hai cơ chế: chèn ép cứng do mỏm móc hoặc do lỗ liên đốt bị hẹp lại do chiều cao khoảng liên đốt sống bị giảm bởi thoái hoá đĩa đệm và chèn ép do lồi hay thoát vị đĩa đệm.

Điều trị

Điều trị chung bằng các loại thuốc chống viêm, giảm đau, thư giãn cơ như piroxicam, tilcosil… và có thể sử dụng châm cứu, xoa bóp nhẹ nhàng vùng cổ vai gáy. Ngoài ra, tâm lý liệu pháp nhằm tránh cho người bệnh trạng thái lo âu, căng thẳng thần kinh quá mức. Cần thiết chỉ cho sử dụng thuốc trấn tĩnh thần kinh.

PGS. Vũ Quang Bích