1. Dấu hiệu chậm nói ở trẻ

Trước khi tìm hiểu về vấn đề có nên áp dụng mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói hay không, bài viết sẽ cung cấp một vài thông tin để các bậc phụ huynh biết rõ về dấu hiệu chậm nói của trẻ và những nguyên nhân gây ra tình trạng này. 

Quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ thường trải qua 3 giai đoạn như sau:

- Giai đoạn 1(0 - 11 tháng tuổi): Tiền ngôn ngữ:

+ 0- 4 tuần tuổi: Trẻ có xu hướng nhận ra các khuôn mặt quen thuộc. Cách khóc khác nhau tương ứng với các nhu cầu khác nhau. Nhận ra và yêu thích tiếng/giọng của mẹ.

+ 4 - 6 tuần tuổi Nụ cười đầu tiên.

+ 7 - 9 tuần tuổi: Lần đầu phát ra âm thanh giống với âm của các nguyên âm (u, e, o, a, i)

+ 3 - 6 tháng tuổi: Khi bạn chăm sóc và trò chuyện với trẻ, trẻ có thể phản ứng lại bằng cách tạo ra âm thanh từ cuống họng giống âm của phụ âm (h, k, g).

+ 6 – 9 tháng tuổi: Trẻ có thể nhận biết được vị trí phát ra tiếng động. Để thu hút sự chú ý của mọi người xung quanh, trẻ bắt đầu bập bẹ bằng những phụ âm (f, v, s, z, m, n).

+ 9 – 11 tháng tuổi: Ở giai đoan này, tẻ có thể bắt chước tiếng “tặc” lưỡi của người lớn. Bập bẹ hai âm tiếng liền nhau (da-da, mi-mi). Trẻ cũng có thể hiểu những câu đơn giản của người lớn và làm theo yêu cầu của người lớn.

- Giai đoạn 2 (12 – 21 tháng tuổi): Từ bập bẹ đến nói được các từ: 

+12 – 15 tháng tuổi: Trẻ có thể nói được 1 đến 2 từ thông dụng và có nghĩa, đồng thời có thể hiểu được những từ quan trọng. 

+15 – 18 tháng tuổi: Trẻ bắt đầu nói được những câu ngắn, tuy nhiên, giọng nói của trẻ lúc này còn ngọng ngịu. Trẻ có thể nhận biết khi người lớn chỉ vào những đồ vật quen thuộc hay chỉ vào những người mà bé thường xuyên tiếp xúc,... 

+ 18– 24 tháng tuổi: Trẻ có thể tự chỉ vào những bộ phận trên cơ thể của mình như tóc, mũi, miệng,.. Trẻ có thể sử dụng được 6 đến 20 từ vựng quen thuộc. 

- Giai đoạn 3 (24 – 36 tháng): Từ từ vựng thành câu 

+ 21 – 24 tháng tuổi: Trẻ có thể hiểu được những định nghĩa đơn giản, có thể nói được những câu có 2 từ, ví dụ “Bố, bye-bye”.

+ 24 – 27 tháng tuổi: Trẻ có thể làm theo một loạt các chỉ dẫn.

Cha mẹ không nên chủ quan khi trẻ chậm biết nói

+ 27 – 30 tháng tuổi: Trẻ luôn thích thú, hào hứng khi được nghe những câu chuyện về mọi người xung quanh và những trải nghiệm thân quen. Nếu được yêu cầu, trẻ có thể nói tên (người hay sự vật).

+ 30 – 33 tháng tuổi: Có thể kể một số cách sử dụng của sự vật. Trẻ bắt đầu thích đọc sách ảnh.

+ 33 – 36 tháng tuổi: Trẻ có thể dùng khoảng 200 từ (hoặc hơn). Tuy nhiên, trẻ chỉ có thể dùng những câu cơ bản và phát âm có thể chưa chính xác. 

Một số trẻ có khả năng biết nói sớm hơn và tốt hơn các bạn khác. Cha mẹ có thể dựa vào những cột mốc phát triển ngôn ngữ nêu trên để nhận biết sớm tình trạng của trẻ. Nếu khả năng phát triển ngôn ngư của trẻ bình thường, trẻ có thể đạt được các cột mốc sớm hoặc muộn hơn từ 3 – 6 tháng. Nếu quá thời gian trên được coi là chậm và cần cho trẻ đi kiểm tra đánh giá. 

2. Vì sao trẻ chậm nói?

Một số trường hợp tình trạng chậm nói của trẻ chỉ là tạm thời. Nguyên nhân là do tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ bị chậm hơn so với bạn bè cùng lứa tuổi. Nếu là do nguyên nhân này thì cha mẹ cần chủ động giao tiếp với con bằng các câu từ ngắn, dễ hiểu, tương tác nhiều bằng mắt và ngôn ngữ cơ thể để trẻ tự tư duy và phát triển cảm xúc. 

Bên cạnh đó, nhiều trường hợp trẻ chậm nói là do những vấn đề bệnh lý hoặc tâm lý, chẳng hạn như: 

- Trẻ bị bệnh về tai mũi họng: Nhiều trẻ bị chậm nói là do mắc phải các bệnh lý về tai mũi họng làm giảm khả năng nghe và phát âm của trẻ. 

- Trẻ mắc dị tật não bẩm sinh.

- Trẻ bị hội chứng tự kỷ: Những trẻ bị tự kỷ thường chậm nói, thích một mình, ít ngủ, dễ cáu gắt,...

- Do tâm lý: Một số trẻ có thể bị chậm nói vì yếu tố tâm lý, chẳng hạn như cha mẹ không dành nhiều thời gian vui chơi, trò chuyện với trẻ, không cho con ra ngoài để gặp gỡ mọi người, thường xuyên cho con xem tivi, điện thoại hoặc chơi đùa một mình,...

3. Có nên áp dụng mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói không?

Với mong muốn con nhanh biết nói, nhiều bà mẹ đã áp dụng một số mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói, chẳng hạn như “giật đồ” của trẻ, cho trẻ ăn đậu đỏ hay cho trẻ ăn lưỡi heo,...

Có thể nói rằng, tình trạng chậm nói của trẻ không có liên quan đến những mẹo chữa nói nêu trên. Thực chất, đây chỉ là những mẹo truyền miệng và các nhà khoa học vẫn chưa thể lý giải được những kinh nghiệm chữa chậm nói này. Do đó, các bậc cha mẹ chỉ nên tham khảo và không nên “thần thánh hóa” những phương pháp này. 

Khi thấy trẻ chậm nói, thay vì áp dụng mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám để được các bác sĩ nhận định rõ tình trạng của trẻ và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp, giúp trẻ nhanh biết nói và phát triển ngôn ngữ theo đúng lứa tuổi. 

4. Những cách giúp trẻ nhanh biết nói

Dưới đây là một số biện pháp thường được áp dụng: 

- Đối với những trường hợp trẻ bị chậm nói do bệnh lý: Trẻ cần được điều trị sớm. Điều trị khi trẻ dưới 5 tuổi, cơ hội khỏi bệnh sẽ cao hơn. Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ quyết định điều trị cho trẻ bằng thuốc hay phẫu thuật. Chẳng hạn với những trẻ chậm nói do các bệnh về thính lực, các bác sĩ có thể điều trị cho trẻ bằng thuốc, phẫu thuật vá màng nhĩ hay đeo trợ thính,... Những trường hợp trẻ chậm nói do bệnh tự kỷ, bố mẹ nên cho con đi học các lớp đặc biệt với sự hướng dẫn của giáo viên, chuyên gia.

- Trẻ chậm nói do tâm lý: Đối với những trường hợp này, cha mẹ nên dành nhiều thời gian cho con. Mẹ nên quan tâm, gần gũi con và khuyến khích con nói bằng những cách sau: 

Mẹ thường xuyên đọc sách cho con nghe để trẻ nhanh biết nói

+ Thường xuyên đọc sách, kể chuyện và hát cho con nghe. Sau đó, mẹ có thể hỏi con những câu hỏi có nội dung liên quan đến câu chuyện, bài hát vừa hát và đọc cho con nghe. 

+ Chỉ tay vào những đồ vật xung quanh trẻ và hỏi trẻ về tên gọi của chúng là gì, chúng có màu gì và đồ vật đó dùng để làm gì. Tuy nhiên, mẹ nên hỏi nhẹ nhàng và từ từ để trẻ không cảm thấy áp lực. Mỗi khi trẻ nói đúng, mẹ hãy động viên trẻ bằng cách vỗ tay, khen ngợi con. 

+ Khi trẻ cố gắng nói, mẹ hãy kiên nhẫn nghe con nói hết một câu. Đây cũng là một cách rèn luyện rất tốt, giúp trẻ nhanh biết nói. 

+ Mẹ có thể dạy con bất cứ lúc nào, chẳng hạn như khi đi tắm, khi ăn cơm,...

+ Thường xuyên cho trẻ ra ngoài vận động để trẻ tiếp xúc với mọi người xung quanh và nhanh biết nói hơn. 

+ Hạn chế cho trẻ xem điện thoại hay tivi.

Như vậy, trẻ chậm nói do nhiều nguyên nhân khác nhau và cha mẹ không nên quá phụ thuộc vào những mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói. Thay vì thế, các bậc phụ huynh cần cho con đi khám để được bác sĩ hướng dẫn và chỉ định can thiệp kịp thời, không nên để tình trạng này kéo dài để tránh gây ra những biến chứng khó lường. 

Mẹ nên đưa trẻ đi khám nếu trẻ có những biểu hiện chậm nói. 

Nếu có nhu cầu đặt lịch khám sớm cho trẻ, các bậc phụ huynh có thể liên hệ đến Chuyên khoa Nhi của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua tổng đài 1900 56 56 56, các tổng đài viên sẽ hướng dẫn cụ thể cho bạn.