1. Tìm hiểu nguyên nhân trẻ bị chậm nói 

Trước khi bắt tay vào việc dạy trẻ chậm nói, hiểu rõ nguyên nhân là điều quan trọng. Chậm nói có thể là kết quả của một hoặc nhiều yếu tố khác nhau:

• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nếu trong gia đình có người mắc chứng rối loạn ngôn ngữ hoặc chậm nói, khả năng trẻ gặp vấn đề này cũng có thể cao hơn.
• Môi trường sống không đầy đủ kích thích: Trẻ em cần một môi trường học hỏi phong phú và đa dạng để phát triển ngôn ngữ. Môi trường thiếu sự giao tiếp, ít tương tác với người lớn, hoặc không được khuyến khích nói chuyện có thể dẫn đến việc trẻ không phát triển ngôn ngữ đúng tiến độ.
• Vấn đề về sức khỏe: Các vấn đề về thính giác, rối loạn phát triển hoặc các vấn đề về tâm lý cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng học nói của trẻ. Trẻ bị viêm tai, mất thính lực hoặc các bệnh lý khác có thể gặp khó khăn trong việc nghe và hiểu ngôn ngữ.
• Các yếu tố tâm lý: Một số trẻ có thể gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ do các yếu tố tâm lý như stress, lo âu hoặc thiếu tự tin. Trẻ có thể cảm thấy ngại ngùng hoặc không thoải mái khi giao tiếp, dẫn đến chậm nói.
• Chậm phát triển chung: Trẻ có thể bị chậm nói do phát triển chung chậm, nghĩa là ngoài ngôn ngữ, trẻ cũng có thể chậm phát triển về các kỹ năng vận động, nhận thức hoặc xã hội.

Đồng hành cùng trẻ để trẻ tự tin giao tiếp cùng ba mẹ

2. Làm sao để phát hiện trẻ bị chậm nói 

Mỗi trẻ phát triển ngôn ngữ với tốc độ khác nhau, nhưng có những dấu hiệu phổ biến giúp phụ huynh nhận biết liệu trẻ có đang gặp vấn đề với ngôn ngữ hay không. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy trẻ có thể chậm nói:

• Trẻ không bập bẹ hoặc ít bập bẹ (dưới 12 tháng): Việc bập bẹ là bước đầu trong quá trình phát triển ngôn ngữ. Nếu trẻ không bắt đầu bập bẹ vào khoảng 6 tháng tuổi hoặc không có bất kỳ âm thanh nào đến khi 12 tháng, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo.
• Trẻ không nói từ đơn vào khoảng 18 tháng: Thông thường, đến 18 tháng tuổi, trẻ sẽ bắt đầu nói từ đơn như "bà", "ba". Nếu trẻ không nói được từ nào vào thời điểm này, đây là dấu hiệu cho thấy có thể trẻ đang gặp vấn đề trong việc phát triển ngôn ngữ.
• Không biết cách sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp: Nếu trẻ không sử dụng cử chỉ, biểu cảm hoặc âm thanh để giao tiếp, điều này có thể là dấu hiệu của việc chậm nói. Trẻ sẽ không biết chỉ tay, gọi tên hoặc lặp lại những gì người khác nói.
• Trẻ không hiểu các mệnh lệnh đơn giản: Nếu trẻ không thể hiểu được các yêu cầu đơn giản như "đưa cho mẹ cái này", "làm theo" khi người lớn chỉ dẫn, có thể trẻ gặp khó khăn trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin ngôn ngữ.

3. Dạy trẻ chậm nói ngay tại nhà: Bí quyết hiệu quả

3.1. Các phương pháp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ

Việc can thiệp sớm có thể giúp trẻ khắc phục tình trạng chậm nói một cách hiệu quả. Dưới đây là những phương pháp dạy trẻ chậm nói mà các bậc phụ huynh có thể tham khảo:

•  Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú

Trẻ em học ngôn ngữ chủ yếu qua việc quan sát và tương tác với người xung quanh. Để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, bạn cần tạo ra một môi trường phong phú với những cơ hội giao tiếp thường xuyên. Hãy thường xuyên trò chuyện với trẻ, kể chuyện, hát cho trẻ nghe và khuyến khích trẻ phản hồi.

Dạy trẻ chậm nói bằng cách thực hành các bài tập đơn giản

• Giao tiếp với trẻ thường xuyên

Dù trẻ chưa thể nói được, bạn vẫn có thể trò chuyện với trẻ. Dùng các câu ngắn gọn, đơn giản và lặp lại thường xuyên để trẻ làm quen với ngôn ngữ.

• Đọc sách cho trẻ nghe

 Đọc sách là một trong những cách hiệu quả để kích thích sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Chọn những cuốn sách có hình ảnh sinh động, nội dung đơn giản và dễ hiểu, giúp trẻ dễ dàng liên tưởng và ghi nhớ.

• Khuyến khích giao tiếp không lời

Khuyến khích trẻ sử dụng cử chỉ và hành động để giao tiếp, như vẫy tay, chỉ tay, hoặc gật đầu. Điều này giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp ban đầu trước khi sử dụng ngôn ngữ.

• Sử dụng phương pháp giáo dục ngôn ngữ

Một trong những cách để giúp trẻ chậm nói phát triển ngôn ngữ là sử dụng các phương pháp giáo dục ngôn ngữ như:

Sử dụng ngôn ngữ dạy học (Language Modeling): Hãy nói lại những gì trẻ nói, nhưng với cách diễn đạt chính xác hơn. Ví dụ, nếu trẻ nói "ba chơi", bạn có thể nói lại: "À, ba sẽ chơi cùng con nhé". Điều này giúp trẻ học được cách sử dụng từ vựng một cách chính xác.

• Chơi và học qua trò chơi

Trẻ học tốt nhất qua trò chơi. Các trò chơi như xếp hình, mô phỏng, chơi với đồ vật có thể kích thích trẻ học từ mới và cách sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế.

Gần gũi với trẻ, giúp trẻ vừa học vừa chơi

3.2. Thực hành kỹ năng nghe và phản hồi 

Khả năng nghe là nền tảng để trẻ có thể phát triển ngôn ngữ. Vì vậy, bạn cần giúp trẻ cải thiện khả năng nghe và phản hồi:

Dạy trẻ lắng nghe và phản ứng với âm thanh: Sử dụng các bài hát, âm thanh tự nhiên (tiếng chim hót, tiếng xe chạy) để giúp trẻ làm quen với âm thanh và phản ứng lại.

Thực hành với các bài tập đơn giản: Hướng dẫn trẻ nhận diện các âm thanh hoặc từ ngữ đơn giản qua các bài tập. Bạn có thể chỉ vào đồ vật và nói tên của chúng, sau đó yêu cầu trẻ lặp lại.

Nếu tình trạng chậm nói kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng, bạn nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia, như bác sĩ nhi khoa hoặc nhà ngôn ngữ học. Can thiệp sớm từ các chuyên gia giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.

Dạy trẻ chậm nói là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, sự hỗ trợ và yêu thương từ gia đình. Việc phát hiện và can thiệp sớm là yếu tố quan trọng giúp trẻ vượt qua khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ. Với những phương pháp giáo dục đúng đắn, môi trường sống phong phú và sự đồng hành của bậc phụ huynh, trẻ hoàn toàn có thể phát triển khả năng giao tiếp tốt và tự tin trong cuộc sống.

Nếu ba mẹ cảm thấy bế tắc trong việc dạy trẻ chậm nói có thể liên hệ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm tại Hệ thống Y tế MEDLATEC theo Hotline 1900 56 56 56. MEDLATEC sẵn sàng tư vấn 24/7, đồng hành cùng gia đình và con để rút ngắn quá trình cải thiện ngôn ngữ cho trẻ.