1. Đại cương về bệnh lồng ruột

Theo khảo sát thì có tới 90% các trường hợp bị lồng ruột là trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, trong đó các bé từ 5 - 9 tháng tuổi là giai đoạn có nguy cơ bị lồng ruột cao nhất. 

Các chuyên gia y tế cho rằng, nguyên nhân có thể là do trong quá trình bào thai phát triển trong bụng mẹ, manh tràng và đại tràng thuộc đoạn đầu ruột già, sẽ được cố định ở thành bụng, nhưng ruột non lại không. Nếu đại tràng và manh tràng không được dính vào thành bụng, sự chênh lệch quá mức kết hợp với nhu động mạnh sẽ khiến cho phần ruột phía trên bị chui vào phần ruột phía dưới hoặc ngược lại. 

90% các trường hợp lồng ruột là xảy ra ở trẻ nhỏ

Khi các phần ruột bị lồng vào nhau sẽ khiến cho những mao mạch máu bị cuốn theo dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, dần dần gây tắc ruột và xuất huyết. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, đoạn ruột này sẽ nhanh chóng bị hoại tử, nguy cơ nhiễm trùng máu, viêm phúc mạc và tử vong ở trẻ là rất cao. 

Lồng ruột được coi là nguyên nhân chính gây hiện tượng tắc ruột. Mọi lứa tuổi đều có nguy cơ bị lồng ruột nhưng thường ít hơn ở người lớn (2 - 5%) và đa phần là ở trẻ nhỏ (90%), trong đó biến chứng tắc ruột xảy ra ở 5% trường hợp. Các bé trai dễ bị lồng ruột hơn so với các bé gái, nhất là những bé có thể chất bụ bẫm, tỷ lệ là khoảng 2:1.

2. Phân tích nguyên nhân dẫn tới lồng ruột 

Hiện nay vẫn chưa xác định được chắc chắn nguyên nhân gây ra căn bệnh này. Đối với người lớn thì 90% các ca bệnh chủ yếu là do trong ruột non và đại tràng xuất hiện khối u, polyp ruột, số còn lại là do có túi thừa meckel, manh tràng di động, viêm hạch mạc treo hoặc viêm hồi manh tràng mạn tính.

Tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận cứ trong 100.000 trẻ dưới 1 tuổi thì 302 ca bị lồng ruột. Vụ Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) cho biết, trẻ em bị lồng ruột có thể là do những nguyên nhân sau:

• Tỷ lệ trẻ bị lồng ruột thường có xu hướng gia tăng khi bước vào mùa dịch của các bệnh đường tiêu hóa và hô hấp. Nhất là trong thời điểm dịch rotavirus (đây là loại virus nguy hiểm gây ra bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ);

• Trẻ đang trong giai đoạn chuyển từ bú sữa sang ăn dặm khiến sự co bóp ở ruột có sự thay đổi lớn;

• Các đoạn ruột của trẻ em có kích thước không đồng nhất nên rất dễ xảy ra tình trạng lồng ruột;

• Ruột có cấu tạo bẩm sinh bất thường;

• Trẻ trước đây đã từng bị lồng ruột;

• Trẻ mắc hội chứng suy giảm miễn dịch.

3. Cha mẹ cần nhận biết sớm các triệu chứng của lồng ruột 

Biểu hiện ban đầu:

• Trẻ đột nhiên bị đau bụng dữ dội, bỏ bú, quấy khóc từng cơn và kèm nôn ói nhiều lần;

• Trẻ bỏ ăn, khóc thét và da tím tái cảnh báo việc các khúc ruột đã bắt đầu lồng vào với nhau;

• Sau đó trẻ có thể tạm thời nín khóc, ăn uống vui chơi lại bình thường. Tuy nhiên khi cơn đau tái phát, trẻ sẽ ưỡn người, khóc ré, bỏ ăn;

• Sau vài giờ, trẻ mệt lả, da dẻ xanh xao, tím tái.

Cha mẹ cần quan sát những biểu hiện bất thường ở trẻ để đề phòng nguy cơ trẻ bị lồng ruột

Sau 6 - 12 tiếng:

• Trẻ bị đi phân có kèm theo máu tươi, da và mô khô tái, mắt trũng, người lạnh;

• Tình trạng này tiếp tục đến 24h không can thiệp sớm thì trẻ sẽ tiếp tục bị nôn ói, thở gấp, mạch nhanh, nhỏ, thở nông, ruột bắt đầu bị hoại tử.

Nếu nhận ra những biểu hiện bất thường trên và nghi ngờ trẻ bị lồng ruột, các bậc phụ huynh cần đưa trẻ tới ngay các cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt để kịp thời xử lý. Trước thời điểm cấp cứu 48h thì khối lồng bị hoại tử chỉ chiếm khoảng 2,5%. Nhưng sau khoảng 72h thì tỷ lệ hoại tử đã lên đến 80%.

4. Xử trí ra sao khi trẻ bị lồng ruột 

Khi trẻ có các dấu hiệu của lồng ruột thì phụ huynh không được mất cảnh giác mà phải đưa ngay trẻ đi cấp cứu tại bệnh viện hoặc các cơ sở y tế bởi vì điều trị càng muộn  thì khả năng tử vong sẽ càng cao:

• Nếu đưa trẻ đi viện sớm: tháo lồng bằng hơi dưới hướng dẫn của máy X-quang. Các bác sĩ sẽ sử dụng thiết bị bơm hơi vào ruột già để tháo khối ruột bị lồng cho trẻ;

• Nếu cấp cứu muộn (> 6h): tiến hành phẫu thuật ngay để tháo khối lồng;

• Nếu cấp cứu muộn (> 24h): lúc này đoạn ruột lồng đã bị chui sâu vào nhau, dẫn tới sưng nề và gây tắc nghẽn mạch máu, hoại tử nên phải phẫu thuật để loại bỏ đoạn ruột bị hoại tử. Tuy nhiễn di chứng sau phẫu thuật rất nặng nề, bệnh nhi dễ bị tử vong do sức khỏe suy kiệt và viêm phổi nặng.

Do đó để gia tăng cơ hội sống cũng như bình phục cho trẻ, cha mẹ cần sớm đưa trẻ đi cấp cứu khi bắt đầu có những biểu hiện nghi ngờ của lồng ruột.

5. Phương pháp phòng ngừa bệnh lồng ruột ở trẻ 

Do chưa thể xác định được chính xác nguyên nhân dẫn tới bệnh lồng ruột nên chưa có phương pháp đặc hiệu để dự phòng căn bệnh này. Vì thế, cách tốt nhất đó là theo dõi trẻ sát sao để nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường thì sẽ kịp thời xử trí.

Bên cạnh đó, cha mẹ cũng cần thực hiện các cách sau để kiểm soát việc phục hồi thể trạng cho trẻ sau khi điều trị lồng ruột:

• Tuân theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ. Không tự ý mua thuốc cho trẻ hoặc bỏ thuốc mà chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ;

• Tái khám theo lịch hẹn để kiểm tra lại sức khỏe, theo dõi tiến triển của bệnh.

Nên đưa trẻ đi tái khám theo lịch hẹn sau khi đã trải qua điều trị lồng ruột để kiểm soát tốt các nguy cơ của bệnh

Trong trường hợp cần tư vấn chi tiết hơn về các tình trạng bệnh lý hoặc sử dụng dịch vụ của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, bạn hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua tổng đài 1900 56 56 56.