1. Đặc điểm chung của cây đơn buốt

Cây đơn buốt là loài cây thuộc họ Cúc (Asteraceae), còn có nhiều tên gọi khác như xuyến chi, đơn kim, cúc áo, quỷ châm thảo,... Tại nước ta, cây phân bố nhiều ở các tỉnh Trung du và miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và cả các tỉnh Đông Nam Bộ.

Đây là loại cây cỏ mọc hoang thành bụi, cao từ 40cm đến 100cm hay cũng có thể cao hơn. Đặc điểm chung của phần thân và cành của cây là có rãnh chạy dọc và trên bề mặt có lông. Trong đó, cành thường mọc theo nhóm và rậm. 

Loài cây này có mùa hoa diễn ra vào thời điểm từ tháng 3 đến tháng 5 hoặc từ tháng 8 đến tháng 10 hàng năm. Hoa của cây có cánh màu trắng bao quanh phần nhụy vàng với cụm hoa có gai, mọc đơn độc hoặc mọc nhiều hơn ở trên đầu cành hay vùng nách lá. Phần nhụy hoa của cây sẽ phát triển trở thành hạt buốt có hình quả bế và có gai ở phía đầu. 

Giữa mùa hoa là thời điểm thu hái cây xuyến chi đem lại hàm lượng dược chất cao nhất. Ở đây là khoảng thời gian từ tháng 4 hoặc tháng 9 trong năm. Trừ phần rễ, toàn bộ các bộ phận của cây đều được dùng làm dược liệu. Sau khi thu hái về, toàn cây sẽ được đem cắt rồi rửa sạch, trừ phần rễ. Dược liệu có thể dùng ở dạng tươi hoặc tiến hành phơi khô, cất giữ và sử dụng dần khi có nhu cầu. Để bảo quản dược liệu khô, cần giữ trong túi kín và đặt tại vị trí thông thoáng, khô ráo.

Cây đơn buốt mọc hoang thành bụi với toàn cây (trừ phần rễ) được dùng làm dược liệu

2. Tác dụng của cây đơn buốt là gì?

Đây là một loại dược liệu có nhiều lợi ích và tác dụng tốt cho sức khỏe, cụ thể như sau:

2.1. Theo Đông y

Đơn buốt có tác dụng thanh nhiệt và giải độc; cùng với đó là sinh tân, hoạt huyết, khu phong, tan máu ứ đọng. Đây là loại dược liệu được dùng chữa trị trong các trường hợp bệnh lý như viêm ruột thừa, viêm dạ dày, sưng đau cổ họng, nổi mẩn ngứa, chấn thương tụ máu, đau nhức xương khớp,...

2.2. Theo Y học hiện đại

Lá của loài cây này có hàm lượng lớn tinh dầu là chất chống oxy hóa mạnh mẽ, có khả năng kháng khuẩn và nấm. 

Bên cạnh đó, trong loại dược liệu này có chứa các hoạt chất polyynes và flavones. Chúng có khả năng ức chế sự phát triển của khối u ác tính ở những trường hợp bệnh nhân ung thư.

Cùng với đó, khi kết hợp polyynes với cytopoloyne có thể cải thiện một số triệu chứng mà những người mắc bệnh đái tháo đường gặp phải.

3. Tìm hiểu một số bài thuốc từ cây đơn buốt 

Có thể kể đến một số bài thuốc từ loài cây này sau đây: 

3.1. Bài thuốc chữa viêm dạ dày

Bạn có thể tham khảo 2 bài thuốc từ loài cây này để chữa viêm dạ dày như sau: 

- Bài thuốc 1: 

Chuẩn bị dược liệu đơn buốt với lượng vào khoảng từ 30g đến 60g. Sau đó, đem sắc chung với 800ml nước cho đến khi lượng nước trong ấm cạn còn phân nửa. 

Sau đó, chia thành 4 lần uống trong ngày và mỗi ngày sử dụng với liều 1 thang. 

- Bài thuốc 2: 

Đem một lượng dược liệu này tùy ý đi nấu thành cao đặc; rồi dùng khoảng 6g cao đó hòa chung cùng nước gừng tươi cho mỗi lần uống.

Bài thuốc từ đơn buốt có thể giúp chữa viêm dạ dày

3.2. Bài thuốc chữa viêm ruột thừa

Cho vào ấm khoảng 4g đến 16g xuyến chi sắc chung với 1 thăng nước ở lửa nhỏ. Và đun khoảng 30 phút. Sau đó, chia ra nhiều lần uống trong ngày khi thuốc còn ấm, sử dụng với liều lượng 1 thang cho một ngày.

3.3. Bài thuốc chữa mẩn ngứa

Đem phần dược liệu đơn buốt (khoảng 100g đến 200g) đã chuẩn bị nấu chung cùng nước (lượng từ 4 đến 5 lít). 

Sau khi nấu xong, phần nước sẽ được sử dụng để tắm, còn phần bã đem xát kỹ lên vết mẩn. Duy trì sử dụng sau khoảng 1 đến 2 ngày có đem lại hiệu quả.

Dược liệu đơn buốt có thể dùng để chữa mẩn ngứa

3.4. Bài thuốc chữa viêm họng cấp tính

Tiến hành giã nát khoảng 30g đến 60g dược liệu xuyến chi, vắt lấy phần nước cốt, rồi chia làm 3 đến 4 lần uống trong ngày. Lưu ý chỉ sử dụng 1 thang mỗi ngày. Ngoài ra, cũng có thể thêm vài hạt muối hay 1 thìa cà phê mật ong vào khi uống. 

3.5. Bài thuốc chữa đau nửa đầu

Cho 30g đơn buốt, 3 trái đại táo vào ấm sắc cùng nước để lửa nhỏ trong thời gian 30 phút; rồi chia nước làm nhiều lần để uống trong ngày. Đồng thời, cũng lưu ý chỉ dùng mỗi ngày 1 thang.

4. Một số điều cần lưu ý khi sử dụng cây đơn buốt làm dược liệu

Để việc sử dụng loài cây này làm dược liệu chữa bệnh có thể đem lại hiệu quả và đảm bảo an toàn, bạn cần lưu ý một số điều sau: 

- Không nên sử dụng phần dược liệu được thu hái ở các vùng đất có chứa độc tố hoặc có nhiều kim loại nặng. Bởi loài cây này hút độc rất mạnh. 

- Phụ nữ đang mang thai cần tránh sử dụng loại dược liệu này. Bên cạnh đó, người bị dị ứng với những thành phần có trong nó cũng không được dùng. 

- Khi sử dụng loại dược liệu này trong việc chữa bệnh, nếu thấy có những biểu hiện bất thường, phải ngưng việc sử dụng và đến gặp bác sĩ để thăm khám.  

Cần ngưng sử dụng dược liệu đơn buốt và gặp bác sĩ để thăm khám khi có các biểu hiện bất thường

Trên đây là các thông tin giúp bạn đọc tìm hiểu về cây đơn buốt, bao gồm đặc điểm chung, tác dụng, một số bài thuốc từ loài cây này cũng như điều cần lưu ý khi sử dụng nó làm dược liệu. Trước khi dùng dược liệu xuyến chi để chữa bệnh, bạn cần tham khảo tư vấn của bác sĩ và thực hiện theo đúng hướng dẫn nhằm đảm bảo an toàn. 

Đối với những vấn đề còn thắc mắc, quý vị có thể liên hệ với tổng đài chăm sóc khách hàng của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC: 1900 56 56 56. Các tổng đài viên của MEDLATEC sẽ hỗ trợ quý vị nhanh chóng.