1. Đặc điểm sinh học cây gạc nai

1.1. Đặc điểm sinh học

Cây gạc nai (Ceratopteris thalictroides Brongn) được biết đến ở nước ta với tên khác là quyết gạc nai, ráng gạc nai, cần trôi,... Đây là loài cây mọc thẳng đứng thuộc nhóm dương xỉ thân rễ.

Lá gạc nai hình ngọn giáo, dày ở phần cuống, mọc thành túm, xốp, trần và mọng nước. Phiến lá dựng đứng, mang bộ phận sinh sản (phiến sinh sản), mặt dưới hẹp hơn so với mặt trên, tạo thành từng đoạn hình dải, lá phân nhánh và cong ở mép hơi giống sừng nai.

Khi cây còn non, phiến lá hơi khía nhưng đến khi cây đã trưởng thành thì phiến lá xẻ lông chim hai lần rất sâu hơi giống lá cây rau cần. Thùy lá hẹp, dài ngắn không đều, nhọn ở đầu. Lá mọc so le theo xu hướng chét bậc nhất.

Cây có túi bào tử hình cầu, không cuống.  Soi vào trong túi bào tử sẽ thấy hình bốn cạnh màu vàng nhạt. Mùa sinh sản mạnh nhất của cây gạc nai là vào tháng 6 - 8.

Hình ảnh về cây gạc nai

1.2. Đặc điểm phân bố

Cây gạc nai thuộc chi Ceratopteris Brongn, là loài sống dưới nước, chủ yếu phân bố ở vùng có khí hậu nhiệt đới. Trên thế giới, cây gạc nai có nhiều ở phía nam Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan,...

Ở nước ta, chi Ceratopteris Brongn chỉ có cây gạc nai là loài duy nhất tồn tại. Vùng phân bố nhiều cây gạc nai nhất ở nước ta là trung du, miền núi có độ cao < 1000m như: Tam Đảo, Ba Vì, Hòa Bình, Phú Thọ, Cao Bằng,...

Gạc nai là loài cây ưa nước và bóng mát nên thường mọc thành cụm ở bờ suối, vũng lầy, ruộng nước gần chân núi, nơi có bóng râm,... Cây có khả năng đẻ thêm nhánh ở gốc, càng trong điều kiện nhiều bùn nước cây càng có sức sinh trưởng mạnh mẽ. Có những khóm cây cao lớn chừng 1m. Thông qua bào tử, cây gạc nai có thể tự tái sinh.

2. Cây gạc nai dược liệu: thành phần hóa học và công dụng đối với sức khỏe

2.1. Thành phần hóa học của cây gạc nai

Trong mỗi cây gạc nai thường có các thành phần: 7.5 mg% vitamin C, 2,6 mg% Caroten cùng nhiều loại hợp chất khác như: antheriđogen, antherozoid, margaret, greene way,...

2.2. Công dụng của dược liệu gạc nai

Y học cổ truyền dùng dược liệu cây gạc nai để chữa bệnh hen suyễn

Y học cổ truyền cho rằng, cây gạc nai tính hàn, vị ngọt đắng, có khả năng giải độc, chỉ lỵ, hoạt huyết. Vì thế, dược liệu này thường được dùng cả cây để trị bệnh ngoài da, điều kinh, hen suyễn, lợi tiểu,...

Trong bữa ăn hàng ngày, nhiều người dùng lá non của cây gạc nai để nấu canh, luộc, làm salad hoặc xào. Loài cây này có vị giòn ngọt gần giống với măng tây nên là món ăn dân giã được nhiều người ưa thích.

Ngoài ra, cây gạc nai được người nông dân dùng làm thức ăn cho gia súc. Người nuôi cá cảnh thường dùng gạc nai làm cây cảnh trong bể cá. Quan niệm phong thủy được nhiều người truyền tai cho rằng cây gạc nai có dáng lá vươn lên tượng trưng cho lộc tài, thăng tiến trong sự nghiệp.

Y học dân gian sử dụng cây gạc nai làm thuốc giải độc, chữa hen suyễn, chữa rắn cắn. Cách dùng gạc nai phổ biến nhất trong dân gian là đắp tại chỗ, sắc nước uống với liều 15 - 30g.

Y học cổ truyền Trung Quốc dùng cây gạc nai để chữa ho hen, đờm, tiểu nước đục, chữa vết thương ngoài da,... Y học cổ truyền Ấn Độ dùng lá cây gạc nai chữa bệnh lý ngoài da.

2.3. Bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu gạc nai

2.3.1. Bài thuốc chữa rắn cắn

Khi bị rắn cắn, điều đầu tiên cần thực hiện là tiến hành các bước sơ cứu sau:

- Trấn an tâm lý người bị rắn cắn, động viên họ hạn chế cử động sau đó dùng nẹp cố định chân hoặc tay vừa bị rắn cắn để nọc độc không lây lan.

- Nới lỏng quần áo hoặc đồ trang sức trên vết thương để tránh tình trạng chèn ép gây sưng tấy vết thương.

- Đặt người bị rắn cắn nằm trong tư thế người thấp hơn tim.

- Dùng nước muối sinh lý và xà phòng để rửa sạch vết thương do rắn cắn.

- Băng kín vết thương bằng gạc y tế vô trùng.

Sau bước sơ cứu này, bạn có thể chữa rắn cắn bằng cây gạc nai với 1 trong 2 cách sau:

- Cách thứ nhất:

+ Dược liệu: 30g dây thần thông đã được tuốt bỏ lá, 30g cây gạc nai.

+ Cách thực hiện: giã nát dược liệu sau đó vắt lấy nước uống, phần bã để lại đắp trực tiếp lên vết rắn cắn.

- Cách thứ hai:

+ Dược liệu: 30g cây gạc nai, 30g rau đắng biển, 30g dây mơ lông, 30g lá mướp đắng, 20g đọt non cây sậy, 20g rau má.

+ Cách thực hiện: đem tất cả dược liệu rửa sạch, để tươi và giã nát để lấy phần nước uống, phần bã đem đắp. Trung bình, sau mỗi giờ lại thay bã.

Để dùng cây gạc nai chữa bệnh an toàn cần có sự tư vấn ý kiến từ thầy thuốc có chuyên môn

2.3.2. Bài thuốc chữa hen suyễn

Hen suyễn bệnh mạn tính đường hô hấp với tính chất xuất hiện triệu chứng theo cơn. Khi có cơn hen suyễn thì ống phế quản sưng niêm mạc, viêm nhiễm và bị kích ứng. Viêm nhiễm và co thắt ống phế quản làm cho đường dẫn khí bị thu hẹp, không khí ra vào phổi khó khăn và giảm lưu lượng. Kết quả là người bệnh bị khó thở, thở khò khè, mệt mỏi,..

Để chữa bệnh lý này bằng cây gạc nai bạn cần:

+ Dược liệu: 20 - 30g mỗi vị gồm: nhân trần, rễ bạch đồng nữ, hoa cúc vạn thọ, rễ tầm sét, cây gạc nai, tinh tre mỡ.

+ Cách thực hiện: sắc toàn bộ dược liệu cùng 400ml nước cho đến khi còn 100ml thì chắt lấy nước chia thành 2 lần uống trong hết ngày.

Những thông tin về cây gạc nai trên đây chỉ mang tính tham khảo. Để đảm bảo an toàn khi dùng cây gạc nai điều trị bệnh, tốt nhất nên tư vấn bác sĩ chuyên khoa.

Quý khách hàng có nhu cầu tư vấn, thăm khám sức khỏe cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC, vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 để được giải đáp, hướng dẫn nhanh chóng.