1. Thượng vị là vùng nào, đau thượng vị là đau ở đâu

Thượng vị là vùng ở trên rốn và nằm ngay dưới mũi xương ức. Cơn đau thượng vị có thể là đau thắt, đau nhói, đau âm ỉ đi kèm với hiện tượng ợ hơi hoặc các trường hợp viêm tụy cấp bệnh nhân đau dữ dội như dao đâm. Đau thượng vị phổ biến nhất với triệu chứng ợ hơi, chủ yếu xuất hiệu sau khi ăn xong, đặc biệt là sau ăn đồ chua, cay nóng,... hoặc uống nhiều rượu - bia.

Vị trí vùng thượng vị

Đau thượng vị là những cơn đau nhức xuất hiện ở vùng trên rốn và phía dưới mũi xương ức. Cơn đau thường xuất hiện ở các khu vực:

• Từ thượng vị lan ra phía sau lưng.
• Đau ở thượng vị phía bên phải.
• Đau ở thượng vị phía bên trái.

2. Dấu hiệu đau vùng thượng vị

Đau vùng thượng vị thường có những biểu hiện như: 

• Đau từng cơn: Cơn đau xuất hiện ở vùng thượng vị và đau từng cơn, cơn đau ngắn, lặp lại nhiều lần trong ngày, đôi khi lan sang các vùng khác khiến người bệnh khó chịu. 

• Kèm theo các triệu chứng bất thường khác: Cơn đau kéo dài kèm theo các dấu hiệu buồn nôn và nôn, trào ngược, ợ chua, chướng bụng. 

• Đau âm ỉ: Cơn đau thường kéo dài từ 15 – 20 phút và lặp lại nhiều lần trong ngày, đau âm ỉ bên trong chứ không theo cơn. Đau nhiều hơn nếu vận động mạnh hoặc khi quá đói. 

• Nóng vùng thượng vị: cảm giác nóng vùng trên bụng, dưới xương ức, cảm giác này xuất hiện bất cứ thời điểm nào trong ngày kèm theo dấu hiệu mệt mỏi, chướng bụng. 

• Đau nhói, đau quặn thượng vị: Có cảm giác đau nhói hoặc quặn lên rất đau đớn nhưng không kéo dài. Đây có thể là cơn đau cấp tính mà người bệnh đặc biệt không nên chủ quan. 

3. Nguyên nhân đau vùng thượng vị là gì

3.1. Đau thượng vị xảy ra vào thời điểm nào

Thời điểm phổ biến để xảy ra cơn đau vùng thượng vị là gì? Cơn đau thượng vị xảy ra ở rất nhiều thời điểm khác nhau tùy theo nguồn gốc gây ra bệnh:

• Đau về buổi đêm: Cơn đau thượng vị buổi đêm thường có chu kỳ lặp lại vào 1 - 2 giờ sáng. Nguồn cơn của cơn đau này chủ yếu là do sự tăng dịch acid dạ dày khi cơ quan này bị dày trống do đã tiêu hóa hết thức ăn, nó rất dễ gây viêm loét và đau thượng vị.
• Đau khi đói: Khi dạ dày rỗng vào buổi đêm, dịch acid dạ dày tăng tiết nên dễ gây đau vùng thượng vị. Đặc biệt, cơn đau sẽ cảm nhận rõ ràng nhất khi dạ dày đã tiêu hóa hết thức ăn hoặc đói.
• Đau sau ăn: Thường xuất hiện khi có ổ viêm loét dạ dày vì thức ăn ma sát và tác động đến vùng bị viêm loét gây đau thượng vị sau ăn. 

Một số trường hợp bệnh nhân đau dữ dội như dao đâm ở thượng vị, cần thận trọng tình trạng viêm tụy cấp.

3.2. Nguyên nhân gây đau vùng thượng vị 

Phải biết được nguyên nhân đau vùng thượng vị là gì thì mới có cơ sở để tìm ra phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả. Những cơn đau từ vùng này có thể xuất phát từ yếu tố bệnh lý bên trong cơ thể nhưng cũng có thể không phải từ yếu tố bệnh lý.

3.2.1. Nguyên nhân không do bệnh lý

• Mang thai

Cơn đau nhẹ vùng thượng vị trong thai kỳ là hiện tượng nhiều người gặp phải vì nó có liên quan đến trào ngược axit dạ dày hoặc áp lực của tử cung trước sự phát triển không ngừng của thai nhi. Ngoài ra, nồng độ hormone thai kỳ thay đổi cũng dẫn đến đau thượng vị vào ban đêm.

Phụ nữ mang thai dễ bị đau thượng vị do sự phát triển của thai nhi chèn ép lên tử cung

• Dùng chất kích thích trong thời gian dài

Thường xuyên dùng chất kích thích dễ làm viêm nhiễm niêm mạc dạ dày và hậu quả chính là cơn đau thượng vị âm ỉ và ngày càng trở nên dữ dội. Một số trường hợp còn xuất hiện triệu chứng về tiêu hóa, buồn nôn và bị nôn.

• Ăn quá nhiều hoặc quá no

Mặc dù dạ dày có khả năng co giãn tương đối linh hoạt nhưng nếu bắt nó phải tiêu hóa một lượng thức ăn quá lớn vào một thời điểm thì rất dễ tạo áp lực cho cơ quan lân cận và sự xuất hiện của cơn đau thượng vị.

2.2.2. Nguyên nhân do bệnh lý

Trường hợp chưa biết nguyên nhân đau vùng thượng vị là gì cũng có thể liên tưởng đến các bệnh lý phổ biến sau:

• Trào ngược dạ dày

Bệnh xảy ra khi dịch axit ở trong dạ dày thường xuyên chảy ngược vào ống thực quản và làm cho niêm mạc thực quản bị kích ứng. Người già là nhóm đối tượng dễ mắc bệnh lý này nhất.

Bệnh trào ngược dạ dày thường gây nên cảm giác đau tức ở thượng vị. Cơn đau ở trường hợp này có xu hướng lan ra cánh tay và sau lưng hoặc lan đến ngực nên nhiều người nhầm lẫn với bệnh lý về tim và phổi. Thực tế là do axit dạ dày trào ngược lên làm kích thích các đầu mút sợi thần kinh ở bề mặt niêm mạc thực quản nên khiến cơn đau lan ra các vị trí như trên.

Khám bác sĩ chuyên khoa giúp tìm ra chính xác nguyên nhân đau vùng thượng vị là gì

• Viêm dạ dày mạn tính

Đây cũng là một trong những bệnh nên đưa vào danh sách nguyên nhân gây đau vùng thượng vị là gì. Tình trạng viêm nhiễm mạn tính ở dạ dày xảy ra chủ yếu do lạm dụng thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm; căng thẳng hoặc stress kéo dài; có chế độ ăn uống và sinh hoạt không lành mạnh,... Ngoài ra, vi khuẩn HP làm cho niêm mạc dạ dày mất khả năng chống acid cũng gây ra đau thượng vị.

Đau thượng vị do viêm dạ dày mạn tính thường diễn ra vào buổi đêm hoặc khi bị đói. Cơn đau có tính chất âm ỉ, kéo dài, tạo thành từng cơn, khó chịu, nóng rát,... kèm theo các triệu chứng ợ hơi, buồn nôn, ngủ kém, đại tiện phân đen, nôn ra máu,...

• Loét dạ dày

Loét dạ dày giai đoạn đầu thường tự lành lại nhưng khi vết loét lớn rất dễ gây ra các biến chứng nghiêm trọng như: thủng dạ dày, ung thư dạ dày,... Cơn đau thượng vị do loét dạ dày cũng thường kéo đến với buổi đêm hoặc khi đói kèm theo triệu chứng nóng rát, ợ chua và ợ hơi,...

• Thủng dạ dày

Viêm loét dạ dày trong thời gian dài nếu không được điều trị dễ dẫn đến thủng dạ dày đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Người bị thủng dạ dày thường đau ở vùng thượng vị với tính chất liên tục, đột ngột, đau có xu hướng tăng và làm căng cơ bụng khi nằm hoặc đứng.

• Bị rối loạn vận động mật

Tuy không nguy hiểm nhưng rối loạn vận động túi mật lại gây ra đau thượng vị khiến cho người bệnh gặp nhiều bất tiện trong cuộc sống và công việc. Nguyên nhân của bệnh lý này là mất cân bằng Cholecysto Tin và anti lecy. Dấu hiệu đau vùng thượng vị là gì khi xuất phát từ nguyên nhân này: đó là người bệnh sẽ cảm thấy khó tiêu, đầy hơi, gan đau quặn, vùng hạ sườn phải đau dữ dội,...

• Giun chui ống mật

Do giun chui từ ruột non ngược lên hành tá tràng vào ống mật chủ và túi mật nên chức năng và hoạt động của ống mật bị ảnh hưởng. Người bị giun chui ống mật thường đau vùng thượng vị một cách vật vã, quằn quại, vã mồ hôi, buồn nôn và nôn,...

4. Chữa đau vùng thượng vị như thế nào? 

Để chữa khỏi tình trạng đau vùng thượng vị trước hết cần phải xác định được nguyên nhân gây đau. Theo đó có thể áp dụng những giải pháp sau: 

4.1. Chữa đau thượng vị tại nhà

Nếu có thể xác định được nguyên nhân đau thượng vị không phải do bệnh lý mà do ăn uống thất thường hay do chế độ sinh hoạt không khoa học thì có thể áp dụng những cách chữa đơn giản tại nhà như: 

• Uống tinh bột nghệ và mật ong: Có thể làm dịu cơn đau thượng vị, nhất là đau do loét dạ dày, tá tràng. 

• Uống trà thảo mộc: có thể uống trà xanh, trà hoa cúc, trà gừng lúc còn ấm có thể làm dịu nhanh cơn đau và khiến vùng bụng dễ chịu hơn. 

• Dùng chuối hột: chuối hột phơi khô, tán bột, trộn với mật ong để uống hàng ngày sẽ giúp giảm bớt chứng đau thượng vị và hỗ trợ điều trị một số chứng bệnh ở vùng dạ dày. 

4.2. Những trường hợp cần khám bác sĩ

Không phải trường hợp nào cũng có thể áp dụng những cách chữa đau thượng vị tại nhà. Nếu gặp những dấu hiệu sau thì cần đi khám ngay: 

• Cơn đau thượng vị xuất hiện thường xuyên và không có dấu hiệu thuyên giảm. 

• Đau vùng thượng vị kèm theo các triệu chứng ợ chua, nóng rát cổ họng, buồn nôn và nôn nhiều. 

• Đau thượng vị kèm với mệt mỏi, gầy sút, ăn uống kém, mất ngủ,…

• Kèm theo tiêu chảy hoặc đi ngoài phân đen.

Bất cứ dấu hiệu nào bất thường về vùng thượng vị cũng không nên chủ quan lơ là mà phải đi khám ngay lập tức để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời. Khi thấy có những dấu hiệu đau vùng thượng vị, bạn hãy gọi tới tổng đài 1900 56 56 56 của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC để được tư vấn và đặt lịch khám nhanh nhất.