Tin tức

Firbroscan - phương pháp chẩn đoán sớm mức độ xơ gan và gan nhiễm mỡ có thể thay thế cho sinh thiết gan

Ngày 29/06/2016

BS. Đàm Văn Thoại, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

Theo phương thức thông thường, việc chẩn đoán xác định xơ gan và gan nhiễm mỡ được khẳng định bằng phương pháp sinh thiết gan. Tuy nhiên, phương pháp này rất phức tạp, đòi hỏi hệ thống máy cũng như một đội ngũ nhân viên thực hiện theo dõi trong và sau thực hiện thủ thuật. Sinh thiết là thủ thuật xâm lấn trực tiếp nhu mô gan – một tổ chức có cấu trúc rất phức tạp và giàu mạch máu – nên có nhiều nguy cơ tai biến.

So sánh giữa mức độ nguy hiểm với lợi ích mang lại thì sinh thiết rất ít khi được chỉ định. Vì vậy, việc chẩn đoán xơ gan và gan nhiễm mỡ thường được đánh giá bằng các phương pháp gián tiếp như siêu âm và xét nghiệm máu. Chính vì gián tiếp nên phương pháp này có nhiều sai sót, đặc biệt là chưa hiệu quả cao trong việc chẩn đoán sớm. Với xơ gan, việc chẩn đoán sớm có ý nghĩa sống còn bởi trong giai đoạn còn bù thì hiệu quả điều trị rất cao.
Gần đây, dựa theo tính chất vật lý của sóng âm khi truyền trong môi trường vật chất khác nhau sẽ có vận tốc khác nhau, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra ứng dụng của sóng âm trong việc chẩn đoán sớm độ xơ hóa nhu mô gan và mức độ gan nhiễm mỡ. Qua hơn 700 công trình nghiên cứu và ứng dụng, các nhà khoa học đã sản xuất thành công máy Fibroscan và đã được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm – Hoa Kỳ cho phép lưu hành và ứng dụng trong lâm sàng từ 2013.

1. Fibroscan là gì?

Fibroscan là viết tắt của hai từ tiếng Anh Firbrosis (độ đàn hồi, độ xơ hóa) và Scan (quét). Ý nghĩa dịch của từ này có nghĩa là dùng máy quét đo độ đàn hồi, độ xơ hóa.

2. Máy fibroscan gồm những gì?

hình ảnh máy firbroscan tại MEDLATEC

Máy Fibroscan về cơ bản bao gồm một máy tính, một màn hình và một đầu dò phát và thu sóng âm.

- Đầu dò Fibroscan (Fibroscan probe) có cấu trúc cơ bản bao gồm một bộ phận tạo sóng âm (Vibrator), một bộ phận chuyển đổi (Transducer).

- Đầu dò có chức năng tạo sóng âm theo cách thức đã được lập trình sẵn, sau đó được bộ phận máy tính dựa trên một phần mềm rất phức tạp để tính toán và đưa ra kết quả.

- Các phụ kiện có thể bao gồm như lọ gel, máy in màu kết quả.

3. Nguyên lý hoạt động của Fibroscan

Nguyên lý hoạt động của máy firbroscan

- Chuẩn bị trước khi thăm khám: Khách hàng nên được nhịn ăn ít nhất từ 2-3 giờ để đảm bảo độ chính xác. Vì khi đo ngay sau ăn, quá trình tiêu hóa đang diễn ra, lượng máu từ hệ tiêu hóa trở về gan nhiều hơn, từ đó làm tăng độ cứng của nhu mô gan một cách giả tạo.

- Nguyên lý đo:

+ Khi có lệnh, bộ phận tạo sóng âm (vibrator) sẽ tạo sóng siêu âm qua gel trên da vào trong nhu mô gan. Sau đó nhờ bộ phận chuyển đổi (transducer) sẽ có được một sóng biến dạng tần số thấp (50 Hz) đi vào nhu mô gan.

+ Tùy cấu trúc nhu mô gan mà vận tốc sóng biến dạng này sẽ được truyền khác nhau. Sóng siêu âm ở trên sẽ theo dõi tốc độ truyền của sóng biến dạng này và gửi thông tin về đầu dò. Sau đó, đầu dò gửi lên máy tính, thông qua một phần mềm máy tính phức tạp để tính toán và đưa ra kết quả độ đàn hồi của gan.

+ Đầu biến đổi (transducer) có đường kính 1cm. Dựa theo lập trình trên máy tính với sóng siêu âm, khu vực đo vận tốc của sóng biến đổi trong nhu mô cách đầu dò 2.5cm, vùng lấy mẫu có hình hộp chữ nhật độ dài 4cm, như vậy thể tích nhu mô gan để lấy mẫu khoảng trên 3cm³.

4. Fibroscan cho kết quả là gì và ý nghĩa như thế nào?

Fibroscan đánh giá độ xơ cứng của gan theo đơn vị kPa (kilo Pascal's). Ở những người bình thường không có bệnh lý mạn tính về gan thì chỉ số lý tưởng là dưới 6.0 kPa, chỉ số trung bình là khoảng 5.3 kPa.

Kết quả của bạn phụ thuộc vào bệnh lý gan mạn tính mà bạn đang mắc phải. Bác sĩ sẽ phân tích kết quả của bạn và chia chúng thành 4 mức độ:

F0: không xơ hóa.

F1: xơ hóa nhẹ (mild).

F2: Xơ hóa vừa.

F3: xơ hóa nặng.

F4: đã bị xơ gan (cirrhosis) hoặc xơ gan tiến triển (advance liver fibrosis).

Dưới đây là phân mức độ xơ hóa dựa phụ thuộc bệnh lý gan mạn tính dựa theo kPa.

BỆNH LÝ	MỨC ĐỘ XƠ HÓA
BỆNH LÝ	F0-F1	F2	F3	F4
Viêm gan B	Từ 0 đến 6	Từ 7 đến dưới 8	Từ 8 đến dưới 11	Từ 11 hoặc cao hơn
Viêm gan C	Từ 0 đến 7	Từ 8 đến dưới 9	Từ 9 đến 14.5	Từ 14.6 hoặc cao hơn
Đồng nhiễm HCV/HIV	X	Từ 7 đến dưới 11	Từ 11 đến dưới 14	Từ 14 hoặc cao hơn
Gan ứ mật	Từ 0 đến dưới 7	Từ 7 đến dưới 9	Từ 9 đến dưới 14	Từ 14.6 hoặc cao hơn
Gan nhiễm mỡ không do rượu	Từ 0 đến 7	Từ 7.5 đến dưới 10	Từ 10 đến dưới 14	Từ 14.6 hoặc cao hơn
Bệnh lý gan do rượu	Từ 0 đến 7	Từ 7 đến dưới 11	Từ 11 đến dưới 19	Từ 19 hoặc cao hơn

Lưu ý: - Dấu x là không có bệnh nhân nào

- Đơn vị phân loại là kPa.

4. Chỉ định, chống chỉ định và những chuẩn bị trước khi thăm khám Fibroscan

Fibroscan sử dụng sóng âm trong thăm khám, nên giống như siêu âm, Fibroscan là thăm khám an toàn gần như tuyệt đối. Bệnh nhân sẽ không bị nhiễm tia xạ như X quang.

- Chỉ định của Fibroscan:

+ Theo dõi độ hư hại gan ở các bệnh lý mạn tính do virus: viêm gan B, C có thể có đồng nhiễm HIV

+ Các bệnh chuyển hóa: đái tháo đường, gan nhiễm mỡ không do rượu.

+ Các bệnh lý gan do rượu.

+ Các bệnh lý gây tăng áp lực tĩnh mạch cửa không phải do xơ gan: Bệnh Cavenom bẩm sinh, bệnh còn tĩnh mạch rốn bẩm sinh, bệnh viêm tắc nội mạc tĩnh mạch trên gan, …

+ Theo dõi sau ghép gan.

5. Fibroscan có thể chẩn đoán được gan nhiễm mỡ không?

Câu trả lời là có. Dựa theo mức độ đàn hồi của gan đo được, kết hợp với sinh thiết gan, các nhà khoa học thấy có mối liên quan chặt chẽ, và từ đó đưa ra được tiêu chuẩn chẩn đoán mức độ gan nhiễm mỡ dựa theo kết quả Fibroscan như sau:

FibroScan	Bình thường	Độ nhiễm mỡ ở bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (dB/m)
Độ nhiễm mỡ gan	Không nhiễm mỡ	Nhiễm mỡ độ 1	Nhiễm mỡ độ 2	Nhiễm mỡ độ 3
Giá trị đo Fibroscan	201 ± 44	253 ± 43	321 ± 42	335 ± 43

- Khác với độ xơ hóa của gan, độ nhiễm mỡ khi đo bằng Fibroscan không bị ảnh hưởng bởi mức độ viêm gan, mức độ xơ hóa trong gan hoặc các nguyên nhân gây bệnh lý gan khác.

- Các giá trị lý tưởng để chẩn đoán gan nhiễm mỡ độ 1, 2, 3 lần lượt là 219.5; 230.0 và 283.5 dB/m. Giá trị chính xác của chẩn đoán gan nhiễm mỡ so với sinh thiết gan khoảng từ 88% đến 92%.

6. Ưu điểm và nhược điểm của Fibroscan

- Ưu điểm:

+ Là một kỹ thuật không xâm lấn để chẩn đoán xơ gan, có thể thay thế sinh thiết gan. Từ đó có thể giúp tiên lượng mức độ xơ gan, theo dõi điều trị xơ gan, đặc biệt là có thể chẩn đoán sớm xơ gan từ đó có phương pháp điều trị đem lại hiệu quả khi xơ gan còn bù.

+ Thực hiện nhanh, không gây đau. Thời gian đo thưởng khoảng 10 phút.

+ Thường có kết quả ngay, thuận tiện cho vấn đề tư vấn, chỉ định các phương pháp thăm khám khác hoặc có phác đồ điều trị trong ngày.

+ Sai số giữa các lần đo là rất ít, chứng tỏ không phụ thuộc vào phương thức đo và kỹ thuật đo.

- Nhược điểm:

+ Gặp khó khăn ở một số bệnh nhân viêm gan đang hoạt động, ứ mật nhiều, khối u gan, suy tim gây ứ trệ tuần hoàn ở gan, béo phì, khoang liên sườn hẹp, bệnh nhân bị cổ chướng.

+ Fibroscan chỉ đo được gan phải, không đo được gan trái.

+ Hiện nay máy Fibroscan còn khá đắt.

+ Chưa có kết quả nghiên cứu chính thức về độ an toàn của Fibroscan với phụ nữ có thai hoặc bệnh nhân có đặt máy tạo nhịp tim. Tuy nhiên, theo các lý luận logic về sử dụng sóng âm thì có thể sử dụng, bác sĩ cần cân nhắc giữa lợi ích thu được so với yếu tố nguy cơ khi chỉ định Fibroscan trên phụ nữ có thai hoặc bệnh nhân có đặt máy tạo nhịp tim.

7. Đã có Fibroscan ở MEDLATEC

Nhận thấy nhiều lợi ích phục vụ cộng đồng, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC đã trang bị máy Fibroscan, dự kiến sẽ được khai trương vào cuối tháng 6/2016.

Trong dịp khai trương sẽ có rất nhiều ưu đãi. Chi tiết mời quý khách hàng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 để biết thêm chi tiết.

Tài liệu tham khảo

1. Andrew Lemalre RN. Fibroscan and liver disease. Toronto GeneralHospital. Www.torontoliver.ca. December 2015.

2. Armstrong MJ, Corbett C, Hodson J, et al. Operator training requirements and diagnostic accuracy of Fibroscan in routine clinical practice. Postgrad Med J 2013 Dec; 89(1058): 685-692

3. Frulio N and Trillaud H. Ultrasound elastography in liver. Diagnostic and Interventional Imaging 2013 May; 94(5): 515-534

4. Hua J, Liu GQ, Bao H, et al. The role of liver stiffness measurement in the evaluation of liver function and esophageal varices in cirrhotic patients. Journal of Digestive Diseases 2015 Feb; 16(2): 98-103

5. Keyur Patel M.D et al. Fibroscan.Clinical liver Disease, Vol 4, No.5, November 2014

6. M. Beaugrand et al. Assessment of Fibroscan. Service d'Hépatologie Hopital J. Verdier Bondy 93143. September 2014.

7. Nguyễn Nghiêm Luật. Fibroscan: một kỹ thuật siêu âm đàn hồi có giá trị trong chẩn đoán mức độ xơ hóa và nhiễm mỡ gan. Bệnh viện đa khoa MEDLATEC. Www.medlatec.vn

8. Nezam H. Afdhal et al. Fibroscan (Transient Elastography) for the Measurement of Liver Fibrosis. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2012 Sep; 8(9): 605–607.

8. Puan Noormah Darus et al. Health technology assessment section medical development division ministry of health Malaysia. Www.moh.gov.my. 2008

9. Sandrin et al. Ultrasound Med Biol 2003; 29:1-8

10. Tapper EB, Castera L, AfdhalNH. FibroScan (Vibration-Controlled Transient Elastography): Where Does It Stand in the United States Practice. Clin Gastroenterol Hepatol 2015; 13(1): 27-36

11. Karlas T, Petroff D, Garnov N, et al. Non-invasive assessment of hepatic steatosis in patients with NAFLD using controlled attenuation parameter and 1H-MR spectroscopy. PloS One 2014 Mar 17; 9(3): e91987.

12. William Kemp et al. Fibroscan and transient elastography. AFP magazine, volume 42, No. 7. July 2013. Pages 468-471.

Bình luận ()

Tin cùng chuyên mục

Thứ Sáu, 22 tháng 11, 2024

Chụp MRI toàn thân giúp phát hiện bệnh gì? Chi tiết ưu và...

Chụp MRI toàn thân là một trong những kỹ thuật được bác sĩ chỉ định trong một số trường hợp nhằm phục vụ quá trình chẩn đoán, điều trị bệnh. Vậy kỹ thuật này giúp phát hiện bệnh gì? Chi tiết ưu và nhược điểm ra sao? Mời bạn đọc tìm hiểu thông tin qua bài viết dưới đây.

Thứ Sáu, 22 tháng 11, 2024

Góc giải đáp thắc mắc: Chụp MRI có nguy hiểm không?

Nhiều trường hợp bệnh nhân khi được chỉ định thực hiện chụp MRI đều có chung thắc mắc chụp MRI có nguy hiểm không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc giải đáp thắc mắc này, kèm theo đó là những lưu ý trong quá trình chụp MRI để đảm bảo an toàn.

Thứ Sáu, 22 tháng 11, 2024

Giá chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng bao nhiêu?

Chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng để phát hiện các bệnh lý về cột sống. Tuy nhiên, chi phí của kỹ thuật này là mối quan tâm hàng đầu của nhiều người. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về giá cộng hưởng từ cột sống thắt lưng giúp bạn có sự lựa chọn phù hợp.

Thứ Sáu, 22 tháng 11, 2024

Chụp MSCT mạch vành: Ý nghĩa, ưu điểm và đối tượng chỉ định

Đau ngực, khó thở... có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh mạch vành. Chụp MSCT mạch vành là một trong những phương pháp hiện đại giúp chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh. Thông tin chi tiết về kỹ thuật này sẽ được MEDLATEC cung cấp trong bài viết dưới đây.

Thứ Năm, 21 tháng 11, 2024

Những điều cần biết về chụp MRI cột sống cổ

Đau mỏi cổ, khó khăn trong vận động vùng cổ khiến cuộc sống của bạn đảo lộn? Chụp MRI cột sống cổ có thể là giải pháp giúp bạn tìm ra nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp. Cùng tìm hiểu những thông tin cần thiết về kỹ thuật này thông qua bài viết dưới đây.