1. Một số vấn đề cơ bản về bệnh viêm tụy cấp

viêm tụy cấp là tình trạng tuyến tụy bị viêm trong thời gian ngắn. Đây là tuyến đảm nhận vai trò sản xuất enzyme tiêu hóa và hormone điều hòa đường huyết. Khi tuyến tụy bị viêm, các enzyme tiêu hóa thay vì được giải phóng ra ruột non sẽ bị kích hoạt ngay bên trong tụy, làm phá hủy mô tụy, gây đau, phù nề và có thể hoại tử nếu không điều trị kịp thời.

Viêm tụy cấp được chia thành:

- Viêm tụy cấp nhẹ: Tụy bị sưng viêm tạm thời, ít biến chứng.

- Viêm tụy cấp vừa: biến chứng tại chỗ, không suy cơ quan.

- Viêm tụy cấp nặng: Có thể gây hoại tử, nhiễm trùng tụy, suy đa cơ quan, thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Có nhiều nguyên nhân gây nên viêm tụy cấp, nhưng phổ biến nhất là:

- Sỏi mật làm tắc ống tụy và gây viêm.

- Uống rượu bia thường xuyên kích thích sản sinh enzyme tiêu hóa, làm tổn thương tụy.

- Tăng triglyceride máu gây tắc nghẽn mao mạch tại tụy.

- Tác dụng phụ trong quá trình dùng một số loại thuốc như corticoid, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc lợi tiểu,... 

- Chấn thương vùng bụng.

- Đã từng phẫu thuật hoặc can thiệp nội soi mật tụy.

Người bị viêm tụy cấp thường xuất hiện các triệu chứng:

- Đau bụng dữ dội ở thượng vị, cơn đau lan ra sau lưng và thường tăng cảm giác đau sau bữa ăn.

- Buồn nôn, nôn nhiều, không giảm sau khi nôn.

- Sốt nhẹ đến sốt cao.

- Rối loạn tiêu hóa, chướng bụng, tiêu chảy.

- Nếu tiến triển nghiêm trọng, người bệnh sẽ bị hạ huyết áp, vàng da, khó thở, thậm chí sốc.

Nếu không điều trị kịp thời, viêm tụy cấp có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như: áp xe tụy, hoại tử tụy, viêm phúc mạc, tràn dịch màng phổi, suy gan, suy thận, suy hô hấp cấp,...

Hình ảnh giúp nhận diện tuyến tụy khỏe mạnh và viêm tụy cấp

2. Vai trò của chế độ ăn đối với quá trình điều trị viêm tụy cấp

Khi tụy bị viêm, các enzyme tiêu hóa được sản xuất ra tự tấn công chính cơ quan này, khiến tình trạng bệnh trở nên nặng hơn. Vì vậy, việc quan tâm xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp sao cho khoa học sẽ có tác dụng:

- Giảm áp lực lên tụy.

- Giảm nguy cơ tái phát bệnh.

- Cung cấp dưỡng chất để thúc đẩy quá trình phục hồi mô tụy.

- Tránh biến chứng.

3. Thực đơn cho người viêm tụy cấp đảm bảo dinh dưỡng, tăng cường hồi phục

3.1. Nguyên tắc cần thực hiện khi xây dựng thực đơn cho bệnh nhân viêm tụy cấp

Khi xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp cần lưu ý những nguyên tắc sau:

- Hạn chế tối đa mỡ và chất béo để tránh kích thích tuyến tụy hoạt động mạnh, làm nặng thêm tình trạng viêm.

- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực tiêu hóa cho tuyến tụy. 

- Ưu tiên cho bệnh nhân ăn thực phẩm dễ tiêu, thức ăn dạng lỏng hoặc mềm.

- Tránh các món chiên rán, nướng hoặc nhiều gia vị cay nóng.

- Bổ sung nước và điện giải.

- Kiêng tuyệt đối: Rượu, bia, đồ uống có cồn, đồ cay nóng, nước có gas.

Xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp cần thận trọng để tránh thực phẩm kích thích tăng mức độ viêm

3.2. Gợi ý thực đơn cho bệnh nhân viêm tụy cấp theo từng giai đoạn hồi phục

3.2.1. Giai đoạn nhịn ăn hoàn toàn

Trong 1 - 2 ngày đầu, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh nhịn ăn hoàn toàn để tuyến tụy được nghỉ ngơi. Thời gian này, bệnh nhân chỉ được truyền dịch hoặc uống nước lọc, nước điện giải theo chỉ định.

3.2.2. Giai đoạn ăn lỏng

Khi các triệu chứng viêm tụy cấp giảm dần, người bệnh sẽ được ăn trở lại nhưng chỉ ăn món ăn dạng lỏng trong khoảng 3 - 5 ngày. Người bệnh có thể ăn:

- Cháo trắng loãng nấu bằng nước gạo.

- Súp bí đỏ xay nhuyễn, không dầu mỡ.

- Uống nước rau luộc như cà rốt, bí đỏ, củ cải trắng,...

- Uống nước ép táo, lê (không đường).

3.2.3. Giai đoạn phục hồi

Sau ngày thứ 5, sức khỏe người bệnh dần ổn định nên có thể ăn đặc hơn nhưng vẫn phải đảm bảo tiêu chí nhẹ bụng và ít dầu mỡ. Thực đơn cho người viêm tụy cấp tham khảo trong giai đoạn phục hồi gồm:

- Bữa sáng:

+ Cháo yến mạch nấu cùng sữa không béo.

+ Bánh mì sandwich mềm và lòng trắng trứng luộc.

+ Nước ép đu đủ hoặc chuối chín.

- Bữa phụ sáng:

+ Sữa chua không đường.

+ Trái cây chín mềm như xoài, chuối,...

- Bữa trưa:

+ Cơm trắng, canh rau ngót, cá hấp.

+ Nước ép lê.

- Bữa chiều:

+ Bánh quy lạt.

+ Nước gạo rang loãng.

- Bữa tối:

+ Cơm trắng, đậu hũ hấp, rau cải luộc.

+ Trà gừng ấm.

3.3. Thực phẩm tốt nên ưu tiên bổ sung cho bệnh nhân viêm tụy cấp

Trong quá trình xây dựng thực đơn cho người bị viêm tụy cấp nên ưu tiên một số thực phẩm sau:

- Rau xanh và củ quả

+ Cà rốt, bí đỏ, cải bó xôi, khoai lang,… giàu vitamin A, C, chất chống oxy hóa và chất xơ.

+ Trái cây ít axit như đu đủ, chuối, lê, táo,... giúp cung cấp enzyme, chất xơ và dinh dưỡng có lợi cho hệ tiêu hóa, đặc biệt ở những người có bệnh lý tiêu hóa như viêm tụy cấp.

+ Yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám,... là nguồn bổ sung năng lượng lâu dài, tốt cho hệ tiêu hóa.

- Đạm dễ tiêu

+ Thịt nạc gà, lợn, cá trắng, lòng trắng trứng.

+ Đậu hũ, sữa đậu nành không đường.

- Chất béo tốt (dùng hạn chế)

Dùng một lượng nhỏ dầu ô liu, dầu hạt lanh có thể cung cấp chất béo không bão hòa có lợi cho hệ tiêu hóa của người bị viêm tụy cấp.

3.4. Những thực phẩm tránh dùng khi bị viêm tụy cấp

Bệnh nhân viêm tụy cấp cần tránh dùng những thực phẩm sau:

- Thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn.

- Nội tạng động vật.

- Đồ ăn nhanh chứa chất bảo quản và muối.

- Nước cốt dừa.

- Rượu, bia, cà phê.

- Gia vị cay nóng như giấm, tỏi, tiêu, ớt,...

Bác sĩ chuyên khoa tư vấn giúp người bệnh biết cách lên thực đơn cho người viêm tụy cấp

Xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp khoa học và hợp lý không chỉ giúp giảm nhẹ triệu chứng mà còn hỗ trợ phục hồi chức năng tụy hiệu quả. Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp người bệnh biết cách xây dựng chế độ ăn uống khoa học, tránh làm ảnh hưởng đến quá trình hồi phục.

Nếu xuất hiện triệu chứng nghi ngờ viêm tụy cấp như đã đề cập ở trên, quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56, đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được chẩn đoán đúng và có phương án điều trị kịp thời.