1. Tìm hiểu về xét nghiệm đờm AFB

xét nghiệm đờm AFB (Acid-Fast Bacilli) là một trong những phương pháp cơ bản và quan trọng trong chẩn đoán bệnh lao phổi. Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách lấy mẫu đờm của người nghi ngờ mắc lao, sau đó nhuộm đặc biệt và soi dưới kính hiển vi để tìm trực khuẩn lao, loại vi khuẩn có khả năng kháng cồn, kháng axit.

Mục đích của xét nghiệm là đánh giá tình trạng người bệnh có đang thải vi khuẩn lao ra môi trường hay không. Nếu vi khuẩn lao xuất hiện trong mẫu đờm, kết quả xét nghiệm được ghi nhận là AFB dương tính; nếu không phát hiện vi khuẩn, kết quả là AFB âm tính.

Tuy nhiên, kết quả âm tính không có nghĩa là người bệnh hoàn toàn không mắc lao phổi. Trong nhiều trường hợp, người bệnh vẫn có thể bị lao nhưng lượng vi khuẩn trong đờm quá ít, hoặc việc lấy mẫu chưa đúng kỹ thuật khiến xét nghiệm không phát hiện được. Vì vậy, xét nghiệm AFB thường được thực hiện nhiều lần liên tiếp trong 2 - 3 ngày, nhằm đảm bảo độ chính xác cao hơn.

Xét nghiệm đờm là phương pháp quan trọng trong chẩn đoán bệnh lao phổi

2. Lao phổi AFB âm tính có lây không?

Lao phổi AFB âm tính vẫn có thể lây, nhưng khả năng lây thấp hơn rất nhiều so với AFB dương tính. 

Cơ chế lây truyền của bệnh lao chủ yếu là qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các hạt khí nhỏ chứa vi khuẩn lao sẽ phát tán ra không khí và xâm nhập vào phổi người khác.

Ở những trường hợp AFB dương tính, số lượng vi khuẩn trong đờm nhiều, nên người bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao. Trong khi đó, AFB âm tính nghĩa là chưa phát hiện thấy vi khuẩn trong mẫu đờm, nhưng không loại trừ hoàn toàn khả năng có vi khuẩn, vì một số trường hợp AFB âm tính vẫn có thể dương tính với GeneXpert hoặc nuôi cấy -  hai phương pháp có độ nhạy cao hơn. Vì vậy, nguy cơ lây nhiễm ở nhóm này thấp hơn rõ rệt.

Tuy nhiên, AFB âm tính không đồng nghĩa với việc không lây. Người bệnh vẫn có thể truyền bệnh cho người khác trong một số trường hợp như:

• Ho hoặc hắt hơi mạnh tạo ra các giọt bắn nhỏ chứa vi khuẩn.
• Ở trong không gian kín, thông gió kém.
• Tiếp xúc gần với người có hệ miễn dịch yếu (người già, trẻ nhỏ, người mắc bệnh mạn tính...).

Chính vì thế, dù kết quả AFB âm tính, người bệnh vẫn cần tuân thủ điều trị đầy đủ, đeo khẩu trang, che miệng khi ho và giữ vệ sinh cá nhân để hạn chế tối đa nguy cơ lây lan.

Lao phổi AFB âm tính vẫn có thể lây

3. Khi nào cần làm thêm xét nghiệm khác?

Người có kết quả AFB âm tính đôi khi vẫn có thể mắc bệnh, dù kết quả xét nghiệm đờm chưa phát hiện được vi khuẩn. Nguyên nhân có thể do số lượng vi khuẩn trong đờm thấp, dưới ngưỡng phát hiện của phương pháp soi kính hiển vi. Trong những trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu để khẳng định chẩn đoán và đánh giá mức độ bệnh. Một số tình huống nên làm thêm xét nghiệm gồm:

• Người bệnh có triệu chứng nghi ngờ lao phổi như ho kéo dài, sụt cân, ra mồ hôi ban đêm, sốt nhẹ.
• Kết quả AFB âm tính, nhưng hình ảnh X-quang phổi gợi ý tổn thương lao.
• Người bệnh đã điều trị lao nhưng triệu chứng không cải thiện hoặc có dấu hiệu tái phát.

Các xét nghiệm thường được chỉ định thêm là PCR lao, nuôi cấy vi khuẩn lao và chụp X-quang hoặc CT phổi. Cụ thể: 

• PCR lao (Gene Xpert): Đây là kỹ thuật sinh học phân tử hiện đại, giúp phát hiện vật liệu di truyền (ADN) của vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis trong mẫu bệnh phẩm. Ưu điểm của phương pháp này là cho kết quả nhanh, độ chính xác cao và có thể xác định sớm tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn lao.
• Nuôi cấy vi khuẩn lao: Mẫu đờm hoặc dịch cơ thể của người bệnh sẽ được đưa vào môi trường nuôi cấy đặc biệt để xem có sự phát triển của vi khuẩn lao hay không. Dù thời gian cho kết quả lâu (thường từ 4 - 8 tuần), nhưng đây được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh lao, giúp khẳng định chắc chắn có vi khuẩn lao trong cơ thể.
• Chụp X-quang hoặc CT phổi: Hình ảnh X-quang hoặc CT giúp bác sĩ quan sát tổn thương đặc trưng ở phổi, như nốt mờ, hang lao, xơ hóa hoặc tràn dịch màng phổi. Phương pháp này không phát hiện trực tiếp vi khuẩn nhưng hỗ trợ quan trọng trong việc chẩn đoán và theo dõi tiến triển bệnh.

4. Hướng dẫn phòng tránh lây nhiễm lao phổi 

Ngoài việc nắm rõ lao phổi AFB âm tính có lây không, người bệnh và người thân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng. Một số hướng dẫn quan trọng bao gồm:

• Đeo khẩu trang đúng cách: Người mắc lao phổi, dù AFB âm tính hay dương tính, đều nên đeo khẩu trang thường xuyên, đặc biệt khi ho, nói chuyện hoặc ở nơi đông người. Điều này giúp hạn chế phát tán giọt bắn chứa vi khuẩn ra môi trường.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi: Nên dùng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che miệng, sau đó rửa tay sạch bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân và không gian sống: Giặt giũ, phơi chăn màn và quần áo dưới ánh nắng mặt trời. Mở cửa sổ thường xuyên để không khí lưu thông, giúp giảm nồng độ vi khuẩn trong phòng.
• Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Cốc uống nước, khăn mặt, bàn chải răng hoặc khẩu trang nên được sử dụng riêng để tránh lây nhiễm chéo.
• Tuân thủ điều trị đầy đủ theo hướng dẫn của bác sĩ: Dùng thuốc đúng liều, đủ thời gian và không tự ý ngưng thuốc giữa chừng. Việc điều trị đúng cách giúp tiêu diệt vi khuẩn, giảm khả năng lây lan và ngăn ngừa kháng thuốc.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý: Ăn uống đủ chất, bổ sung rau xanh, hoa quả tươi, protein và vitamin để tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình hồi phục.

Người bệnh lao phổi nên đeo khẩu trang thường xuyên

Nguy cơ lây nhiễm lao phổi thường giảm rõ sau khoảng 2 - 4 tuần điều trị kháng lao đúng phác đồ, tuy nhiên người bệnh vẫn cần duy trì biện pháp phòng ngừa cho đến khi bác sĩ xác nhận không còn khả năng lây. Việc hiểu rõ lao phổi AFB âm tính có lây không giúp người bệnh chủ động hơn trong điều trị và phòng ngừa lây nhiễm cho cộng đồng. Mặc dù khả năng lây của nhóm này thấp hơn nhiều so với AFB dương tính, nhưng không vì thế mà được chủ quan. Tuân thủ phác đồ điều trị, giữ vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang và tái khám định kỳ là những yếu tố quan trọng giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và những người xung quanh.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.