1. Bệnh tai biến mạch máu não là gì?

tai biến mạch máu não là tình trạng gián đoạn lưu lượng máu lên não, khiến tế bào não thiếu ngắn và có thể khiến tổn thương không hồi phục tế bào thần kinh trong thời gian ngắn. Có hai loại chính: đột quỵ do thiếu máu cục bộ, khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn lòng động mạch, và đột quỵ do xuất huyết não (chảy máu não), khi mạch máu bị vỡ gây chảy máu trong não. Đây là một tình trạng nghiêm trọng, cần được xử lý kịp thời nhằm hạn chế tổn thương và nguy cơ dẫn đến tàn tật.

2. Nguyên nhân tai biến mạch máu não là gì?

Nguyên nhân tai biến mạch máu não thường xuất phát từ hai nguyên nhân chính: tắc nghẽn mạch máu (tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ mạch máu (tai biến mạch máu não do xuất huyết não). Ngoài ra, một số trường hợp có thể gặp cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA).

2.1 Tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ 

Đây là nguyên nhân gây tai biến mạch máu não phổ biến nhất. Hiện tượng này xảy ra khi đường dẫn máu lên não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa động mạch. Khi máu không thể lưu thông bình thường, tế bào não bắt đầu bị tổn thương, dẫn đến các rối loạn nghiêm trọng về vận động, ngôn ngữ và nhận thức. Vậy nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này là do đâu?

- Xơ vữa động mạch: Đặc trưng bởi sự tích tụ của các chất béo, cholesterol và các chất khác (gọi là mảng xơ vữa) trên thành động mạch. Sự tích tụ này làm hẹp lòng mạch, cản trở dòng máu lưu thông lên não.

- Huyết áp cao: Làm tăng áp lực lên thành động mạch, gây tổn thương lớp nội mạc động mạch, tạo điều kiện cho các mảng xơ vữa hay cục máu đông hình thành.

- Rung nhĩ và bệnh tim mạch: Những rối loạn nhịp tim khiến máu ứ đọng trong tim, tạo điều kiện hình thành huyết khối.

- Bệnh tiểu đường: Làm tổn thương mạch máu nhỏ, ảnh hưởng đến quá trình cung cấp oxy cho não. 

- Ít vận động, béo phì: Làm chậm quá trình lưu thông máu, tăng nguy cơ đông máu trong mạch.

Thiếu máu cục bộ là nguyên nhân hàng đầu gây tai biến mạch máu não

2.2 Tai biến mạch máu não do xuất huyết não 

Xuất huyết não (hay chảy máu não) xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu tràn vào mô não, làm tăng áp lực nội sọ từ đó gây tổn thương các tế bào thần kinh. Tuy chiếm tỷ lệ thấp hơn nhưng tỷ lệ tử vong của đột quỵ xuất huyết cao hơn đáng kể so với đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Các nguyên nhân phổ biến gây xuất huyết não do: 

- Huyết áp cao kéo dài: Gây suy yếu thành mạch, dễ dẫn đến vỡ mạch máu não.

- Phình động mạch: Thành mạch giãn bất thường, khi vỡ có thể gây xuất huyết nghiêm trọng.

- Lạm dụng thuốc chống đông máu: Ảnh hưởng đến khả năng cầm máu, làm tăng nguy cơ chảy máu não.

- Chấn thương sọ não: Các va chạm mạnh có thể làm rách mạch máu não, dẫn đến xuất huyết.

Xuất huyết não là dạng tai biến nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao.

3. Ai có nguy cơ bị tai biến mạch máu não?

Tai biến mạch máu não không xảy ra đột ngột mà thường là kết quả của nhiều yếu tố nguy cơ tích lũy trong thời gian dài. Chúng ta có thể chủ động kiểm soát, làm giảm nguy cơ thông qua việc duy trì lối sống lành mạnh. Việc nhận diện sớm các nguy cơ sẽ giúp bạn có biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ đột quỵ.

3.1. Yếu tố lối sống làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não

Một lối sống sinh hoạt không lành mạnh có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tim mạch, làm tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ. Một số tình trạng, hành vi gây hại cho cơ thể nói chung và cho bệnh lý tai biến bao gồm:

• Cơ thể bị thừa cân, béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý chuyển hóa như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và đái tháo đường - những yếu tố chính gây tai biến mạch máu não.
• Lười vận động: Lười hoạt động thể chất sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ lên tới 35%. Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện tuần hoàn máu, ổn định huyết áp và giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Hút thuốc lá điếu, thuốc lá điện tử, thuốc lào: Nicotine và các hóa chất độc hại trong thuốc lá nói chung làm tổn thương thành mạch máu, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch và tăng khả năng hình thành cục máu đông. 
• Lạm dụng rượu bia: Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng huyết áp, gây rối loạn nhịp tim và làm suy yếu mạch máu. 
• Sử dụng ma túy: Các chất kích thích như cocaine, methamphetamine có thể làm tăng huyết áp đột ngột, gây co thắt mạch máu và tăng nguy cơ vỡ mạch máu não.

Những yếu tố lối sống có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ

3.2. Yếu tố bệnh lý làm gia tăng nguy cơ tai biến mạch máu não

Một số bệnh lý nền làm suy yếu hệ mạch máu, làm tăng nguy cơ đột quỵ nếu không được kiểm soát tốt.

• Huyết áp cao (tăng huyết áp): Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tai biến mạch máu não. Người có huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên có nguy cơ đột quỵ cao gấp 4 – 6 lần so với người có huyết áp ổn định.
• Cholesterol cao, xơ vữa động mạch: Mỡ máu cao làm hình thành các mảng xơ vữa trong động mạch, gây hẹp mạch và tắc nghẽn dòng máu lên não.
• Bệnh tiểu đường: Người mắc tiểu đường có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2 – 4 lần do ảnh hưởng đến chức năng tuần hoàn và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Bệnh tim mạch: Các bệnh như rung nhĩ, suy tim, nhồi máu cơ tim làm tăng khả năng hình thành huyết khối, dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
• Ngưng thở khi ngủ: Ngưng thở trong lúc ngủ làm giảm lượng oxy cung cấp lên não, lâu dài có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ lên 40%.

3.3. Các yếu tố khác không thể bỏ qua

Một số yếu tố dù không thể kiểm soát nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ mắc tai biến mạch máu não.

• Tuổi tác: Nguy cơ đột quỵ tăng dần theo độ tuổi. Sau 55 tuổi, cứ sau 10 năm nguy cơ đột quỵ tăng lên gấp 2 lần.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ đột quỵ cao hơn nữ giới, nhưng phụ nữ có tỷ lệ tử vong cao hơn do bị đột quỵ ở độ tuổi lớn hơn và thường có nhiều bệnh lý nền hơn.
• Tiền sử gia đình: Nếu bố mẹ hoặc anh chị em ruột từng bị đột quỵ, nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng tăng cao do yếu tố di truyền.
• Hormone: Phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone thay thế có nguy cơ đột quỵ cao hơn, đặc biệt nếu có kèm theo huyết áp cao hoặc hút thuốc lá.

4. Bạn có biết cách giảm nguy cơ tai biến mạch máu não không?

Mặc dù bạn không thể kiểm soát hoàn toàn các yếu tố di truyền hoặc tuổi tác, nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ đột quỵ bằng cách thay đổi lối sống và kiểm soát các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn:

• Kiểm soát huyết áp: Giữ huyết áp ổn định dưới 120/80 mmHg.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế muối và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày và đều đặn trong 5 ngày mỗi tuần sẽ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Bỏ hút thuốc và hạn chế rượu bia: Bỏ thuốc lá có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ xuống mức tương đương với người không hút thuốc sau 5 năm.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và điều trị kịp thời.

Hiểu rõ nguyên nhân tai biến mạch máu não chính là chìa khóa giúp bạn chủ động phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe. Các yếu tố như huyết áp cao, tiểu đường, thói quen sinh hoạt không lành mạnh sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, bằng cách duy trì lối sống khoa học, kiểm soát tốt các chỉ số sức khỏe và thăm khám định kỳ, bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ tai biến chứng và có được một cuộc sống an lành và bền vững hơn.

Đội ngũ chuyên gia của hệ thống Y tế MEDLATEC luôn sẵn sàng tư vấn 24/7 qua tổng đài 1900 56 56 56.