1. Tổng quan về bệnh sán lá gan

sán lá gan là bệnh do ký sinh trùng thuộc họ Fasciolidae gây ra, chủ yếu tác động lên gan và các ống mật. Ở Việt Nam, sán lá gan lớn (Fasciola spp.) và sán lá gan nhỏ (Clonorchis sinensis) là hai loài gây bệnh chủ yếu. Opisthorchis viverrini chủ yếu gặp ở Lào, Campuchia và Thái Lan. 

Nguyên nhân phổ biến gây bệnh sán lá gan ở người chủ yếu liên quan đến thói quen ăn uống và điều kiện vệ sinh môi trường. Về cơ chế nhiễm bệnh, người bệnh mắc sán lá gan lớn do ăn rau thủy sinh (rau ngổ, rau cần, cải xoong...) có chứa nang trùng. Sán lá gan nhỏ lây qua cá nước ngọt sống hoặc tái chứa nang trùng.

Bệnh sán lá gan tiến triển qua hai giai đoạn:

• Giai đoạn xâm nhập và ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh thường kéo dài 2 - 6 tuần sau khi ăn phải ấu trùng. Triệu chứng phụ thuộc số lượng ấu trùng và phản ứng cơ thể, có thể không biểu hiện gì ở giai đoạn này;
• Giai đoạn xâm nhập đường mật: Sán lá gan lớn chui qua thành ruột, đến gan qua bao Glisson; sán lá gan nhỏ nở trong tá tràng và di chuyển ngược dòng vào ống mật chủ.

Bệnh sán lá gan thường tiến triển qua hai giai đoạn 

Các triệu chứng nhiễm sán có thể khác nhau tùy vào giai đoạn nhiễm trùng. Người mắc sán lá gan thường xuất hiện đau ở vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải nếu bị sán lớn, hoặc gan to và đau bụng khi số lượng sán nhỏ nhiều. Có những trường hợp bệnh tiến triển mà không biểu hiện triệu chứng rõ rệt. Các dấu hiệu khác có thể bao gồm tăng bạch cầu ái toan, ngứa, sốt, ớn lạnh và khó chịu toàn thân.

2. Chẩn đoán và điều trị sán lá gan

Phương pháp chẩn đoán sán lá gan

Chẩn đoán sán lá gan không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn dựa trên các xét nghiệm cận lâm sàng, đặc biệt trong những trường hợp người bệnh chưa có dấu hiệu rõ ràng hoặc triệu chứng giống với các bệnh lý khác, cụ thể như sau:

• Xét nghiệm máu: Kết quả xét nghiệm máu thường ghi nhận số lượng bạch cầu ái toan tăng và men gan tăng nhẹ. Xét nghiệm huyết thanh (ELISA) có khả năng phát hiện kháng thể chống lại Fasciola hoặc Clonorchis;
• Xét nghiệm phân và dịch tá tràng: Kỹ thuật này giúp tìm trứng sán trong dịch tá tràng hoặc phân, từ đó xác định loại sán lá gan. Tuy nhiên, độ nhạy của phương pháp này tương đối thấp vì giai đoạn cấp chưa có trứng, nên cần phối hợp ELISA hoặc siêu âm;
• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, CT, MRI, nội soi mật tụy (ERCP) giúp phát hiện tổn thương gan và ống mật. 

Nhiều phương pháp được chỉ định trong việc chẩn đoán sán lá gan 

Điều trị sán lá gan

Bệnh sán lá gan có khả năng chữa khỏi khi được phát hiện kịp thời. Những người có nguy cơ nhiễm sán nên đi khám sớm để tránh các biến chứng nguy hiểm.

Điều trị chủ yếu là dùng các loại thuốc tẩy giun sán nhằm loại bỏ sán lá gan. Với sán lá gan lớn (Fasciola spp.), thuốc được khuyến cáo là Triclabendazole 10 mg/kg/lần, uống 1 - 2 liều cách nhau 12 - 24 giờ; còn sán lá gan nhỏ (Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini) được điều trị bằng Praziquantel 25 mg/kg/lần, uống 3 lần trong 1 ngày. Người bệnh có thể được kê thêm thuốc lợi mật, giảm đau, hạ sốt hoặc kháng viêm để hỗ trợ. Trường hợp có áp xe gan hoặc tắc mật do sán chết, bác sĩ có thể chỉ định dẫn lưu hoặc can thiệp ERCP. Sau điều trị, nên tái khám và làm xét nghiệm kiểm tra để bảo đảm sán đã được loại bỏ hoàn toàn.

3. Phòng ngừa sán lá gan

Để phòng ngừa sán lá gan, bạn nên áp dụng những biện pháp sau:

Ăn chín, uống sôi

Đảm bảo nguyên tắc ăn chín uống sôi, hạn chế thực phẩm sống hoặc tái. Vệ sinh tay sạch sẽ trước khi ăn, chế biến thực phẩm và sau khi đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với phân, rác thải…

Sử dụng nguồn nước sạch

Nước ô nhiễm là môi trường thuận lợi cho trứng sán phát triển. Chỉ nên sử dụng nguồn nước sạch và đảm bảo vệ sinh. Tránh ăn các loại rau thủy sinh sống hoặc tái (rau cần, rau ngổ, rau nhút, rau cải xoong) hái ở vùng nước tù, gần nơi chăn nuôi trâu bò.

Sử dụng nguồn nước sạch để phòng ngừa nguy cơ mắc phải sán lá gan 

Vệ sinh thực phẩm

Ngâm kỹ và rửa nhiều lần trái cây, rau củ, đồng thời ưu tiên nấu chín trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.

Khám và kiểm soát dịch bệnh

Khi nghi ngờ nhiễm sán hoặc xuất hiện dịch bệnh, cần đến cơ sở y tế để khám và điều trị sớm. Đồng thời, khoanh vùng và kiểm soát dịch kịp thời để tránh lây lan trong cộng đồng.

Tóm lại, sán lá gan là bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu mỗi người nâng cao ý thức vệ sinh và thay đổi thói quen ăn uống. Việc ăn rau sống, thực phẩm tái sống hay sử dụng nguồn nước ô nhiễm là những con đường phổ biến khiến ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể. Chủ động phòng bệnh, khám định kỳ và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ chính là cách tốt nhất để ngăn ngừa sán lá gan, bảo vệ gan khỏe mạnh và tránh những biến chứng nguy hiểm như xơ gan, viêm đường mật hay ung thư gan.

Hiện nay, MEDLATEC đáp ứng thực hiện đầy đủ các kỹ thuật từ cơ bản tới chuyên sâu trong chẩn đoán sán lá gan nói riêng và bệnh lý ký sinh trùng nói chung. Nếu có nhu cầu kiểm tra sức khỏe, bạn đọc vui lòng liên hệ tới MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.