1. Giải phẫu siêu âm hệ mạch máu gan

Gan được nuôi dưỡng bởi 2 nguồn cấp máu: tĩnh mạch cửa và động mạch gan. Tĩnh mạch cửa cung cấp khoảng 70-80% lượng máu tới gan trong khi đó động mạch gan cung cấp khoảng 20-30% lượng máu còn lại. Sau khi nuôi dưỡng gan, dòng máu sẽ về tim thông qua các nhánh tĩnh mạch gan. Do đó rất nhiều bệnh lý gan được biểu hiện thông qua sự bất thường của các mạch máu này.

Tĩnh mạch cửa được tạo thành từ tĩnh mạch lách và tĩnh mạch mạc treo tràng trên. Sau khi hợp lưu thành thân chung, tĩnh mạch cửa hướng về gan đến vị trí rốn gan tách ra thành các nhánh tĩnh mạch cửa phải và cửa trái sau đó đi vào trong gan tách ra các nhánh thùy, phân thùy và các nhánh nhỏ hơn. Tĩnh mạch cửa trên siêu âm là cấu trúc hình ống có thành dày, trên siêu âm Doppler có dòng chảy hướng về gan, tốc độ từ 15-20 cm/s, phổ dạng sóng 1 pha, thay đổi theo nhịp thở.

Động mạch gan tách từ nhánh động mạch thân tạng của động mạch chủ bụng, đi vào trong gan và phân nhánh như tĩnh mạch cửa. Ngoài ra động mạch gan còn là nguồn cấp máu chính cho túi mật. Trên siêu âm động mạch gan đi cạnh tĩnh mạch cửa hướng về gan, có trở kháng thấp, tốc độ dòng chảy từ 60-80 cm/s

Tĩnh mạch gan dẫn máu từ gan qua tĩnh mạch chủ dưới về tim. Có 3 tĩnh mạch gan là tĩnh mạch gan phải, tĩnh mạch gan giữa và tĩnh mạch gan trái. Trên siêu âm có thể thấy rõ 3 tĩnh mạch gan là các cấu trúc dài, thành mỏng, trống âm có dòng chảy đi ra khỏi gan, hợp lại tại tĩnh mạch chủ dưới. Trên siêu âm Doppler các tĩnh mạch này có phổ 3 pha, tốc độ thấp.

Siêu âm mạch gan thường sử dụng đầu dò tần số thấp, từ 3.5-5 MHz, kết hợp với các tính năng siêu âm Doppler màu, Doppler xung tạo ra các hình ảnh góp phần chẩn đoán nhiều bệnh lý của gan.

Giải phẫu hệ mạch máu gan

2. Siêu âm mạch gan trong các bệnh lý gan

Xơ gan

Xơ gan là hậu quả của quá trình tăng sinh xơ do các nguyên nhân gây tổn thương gan mạn tính. Xơ gan có biểu hiện nhu mô gan thô, tăng độ cứng, bờ mấp mô không đều,…Ngoài ra các bất thường mạch gan trong xơ gan cũng rất phong phú, hay gặp nhất là tĩnh mạch cửa. Các hình ảnh của tĩnh mạch cửa trong xơ gan gồm: tăng áp lực tĩnh mạch cửa, đảo chiều dòng chảy, huyết khối, chuyển dạng xoang tĩnh mạch cửa. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa trên siêu âm biểu hiện tĩnh mạch cửa giãn, đường kính >13mm tuy nhiên vẫn còn dòng chảy hướng về gan. Trong khi đó đảo chiều dòng chảy tĩnh mạch cửa là dòng máu trong tĩnh mạch cửa không hướng về gan mà hướng ngược lại, thường gặp trong các đợt tiến triển của bệnh gan. Huyết khối tĩnh mạch cửa là có cục máu đông gây tắc một phần hoặc hoàn toàn lòng tĩnh mạch. Siêu âm thông thường thấy cục huyết khối tăng âm, nhưng cũng có thể bỏ sót trong trường hợp cục huyết khối mới, giảm âm. Trong trường hợp này, siêu âm Doppler có giá trị cao do không thấy dòng chảy trong lòng mạch. Khi tĩnh mạch cửa bị tắc lâu ngày sẽ dẫn đến tăng sinh những nhánh tĩnh mạch bàng hệ xung quanh, gọi là chuyển dạng xoang tĩnh mạch cửa.

Huyết khối tĩnh mạch cửa

Huyết khối tĩnh mạch cửa có thể nằm trong bệnh xơ gan nhưng cũng gặp trong nhiều bệnh lý khác như rối loạn đông máu, ung thư gan, viêm nhiễm vùng bụng chậu,…Như đã đề cập ở trên, siêu âm đen trắng kết hợp với siêu âm Doppler màu rất có giá trị trong chẩn đoán, với hình ảnh cục huyết khối tăng âm và không thấy bắt màu do không có tín hiệu dòng chảy.

Hình (a): Tĩnh mạch cửa bình thường có tín hiệu màu trên siêu âm Doppler

Hình (b): Huyết khối tĩnh mạch cửa không có tín hiệu màu

Khí trong tĩnh mạch cửa

Khí trong tĩnh mạch cửa là bệnh lý ít gặp nhưng một khi đã gặp thì thường cảnh báo 1 tình trạng nặng, nhất là những bệnh nhân đang có bệnh lý đường ruột như viêm, hoại tử hoặc tắc ruột,…Siêu âm có thể quan sát thấy các bóng khí tăng âm, di động, thường nằm ở phần cao như gan trái ở tư thế nằm. Khí có xu hướng di chuyển ra ngoại vi gan theo chiều dòng chảy của tĩnh mạch cửa.

Hội chứng Budd Chiari

Hội chứng Budd Chiari có cơ chế là tắc các tĩnh mạch gan hoặc tĩnh mạch chủ dưới dẫn đến dòng máu từ gan không chảy về tim được, nguyên nhân hay gặp nhất là huyết khối do tình trạng tăng đông máu, ung thư gan xâm lấn,... Do đó các triệu chứng thường gặp ở bệnh lý này là gan to, cổ trướng, đau bụng,…Cũng như huyết khối ở nhiều vị trí khác, huyết khối tĩnh mạch gan và tĩnh mạch chủ dưới được chẩn đoán ban đầu dựa vào siêu âm. Trên siêu âm có thể quan sát được tắc 1 nhánh hoặc cả 3 nhánh tĩnh mạch gan, tắc tĩnh mạch chủ dưới. Ngoài ra siêu âm cũng đo được kích thước gan trong trường hợp gan to, thấy được dịch ổ bụng trong trường hợp cổ trướng hoặc thấy khối u gan trong căn nguyên ung thư gan xâm lấn.

Ung thư gan

Ung thư gan là loại ung thư phổ biến hàng đầu tại Việt Nam và trên thế giới, cả ở nam và nữ, nhất là những người có tiền sử xơ gan, viêm gan mạn, uống nhiều rượu bia. Ung thư gan là 1 khối giàu mạch do đó trên siêu âm có thể thấy các nhánh mạch giãn, tăng sinh từ động mạch gan đến cung cấp cho khối u. Ung thư gan cũng rất hay có biểu hiện huyết khối tĩnh mạch cửa và tĩnh mạch gan, nguyên nhân do tế bào ung thư xâm lấn vào các mạch máu này.

Khối u gan (mũi tên ngang) xâm lấn gây huyết khối nhánh tĩnh mạch cửa lân cận (mũi tên dọc)

Tóm lại, siêu âm mạch gan là phương tiện đầu tiên, giá thành rẻ, giúp chẩn đoán được nhiều bệnh lý của mạch máu và của gan. Quý khách hàng có thể lựa chọn hệ thống y tế MEDLATEC với những bác sĩ siêu âm giàu kinh nghiệm, hệ thống máy siêu âm tiên tiến hiện đại để được trải nghiệm những dịch vụ tốt nhất, giúp tầm soát và chẩn đoán sớm các bệnh lý của gan và mạch gan nhé. 

MEDLATEC là cơ sở y tế lâu năm, có đội ngũ chuyên gia hàng đầu, đặc biệt có nhiều kinh nghiệm trong siêu âm nó chung và siêu âm đường tiêu hoá nói riêng, đặc biệt có hệ thống máy siêu âm hiện đại hàng đầu thế giới, chắc chắn sẽ mang đến dịch vụ siêu âm đường tiêu hoá với chất lượng tốt nhất.

Hãy gọi đến số 1900 565656 hoặc truy cập website khi có nhu cầu thăm khám để đặt lịch trước và được nhân viên y tế hướng dẫn cụ thể.

MEDLATEC là trung tâm y tế quy tụ những chuyên gia hàng đầu về áp dụng công nghệ chẩn đoán hình ảnh, siêu âm đi cùng là hệ thống máy móc cơ sở vật chất hiện đại, chất lượng dịch vụ chuyên nghiệp.