1. Bệnh ung thư nào gây tăng canxi huyết?

Chúng ta thường nghe đến tác dụng của canxi trong đảm bảo sự bền chắc và hoạt động của hệ xương khớp. Lượng canxi trong máu này có vai trò rất quan trọng với cơ thể và được duy trì ở mức ổn định phù hợp.

Khoảng 20% bệnh nhân ung thư bị tăng canxi huyết

Vai trò quan trọng nhất của canxi huyết là tham gia vào quá trình dẫn truyền thần kinh, đảm bảo hoạt động của cơ và xương. Nếu canxi trong máu bất thường, hệ thần kinh và các cơ đều bị ảnh hưởng, gây những bất thường hoạt động nguy hiểm.

Do đó, cơ thể tiết ra một số loại hormone tại thận và tuyến cận giáp với vai trò kiểm soát lượng canxi trong máu ở mức phù hợp và ổn định. Cân bằng canxi là nhờ duy trì qua bài tiết canxi tại thận khoảng 200mg/ngày, phụ thuộc vào nồng độ PTH và calcitonin. Trong đó, hormone tuyến cận giáp có vai trò điều hòa, tăng lượng canxi trong máu, còn thận thực hiện nhiệm vụ lọc bỏ canxi dư thừa. Tuy nhiên ở bệnh nhân ung thư, nồng độ canxi trong máu có thể trở nên bất thường.

Hầu hết các trường hợp xảy ra tăng canxi máu, cụ thể trong các bệnh ung thư như: Ung thư phổi, ung thư vú, ung thư thận, ung thư máu, đa u tủy xương, ung thư đường tiêu hóa, u lympho,…

Ung thư đa u tủy xương thường gây tăng nồng độ canxi trong máu

Tỷ lệ bệnh nhân ung thư gặp tình trạng tăng canxi huyết là khoảng 20 - 30%. Do đó, các bệnh nhân này ngoài điều trị, kiểm tra đáp ứng điều trị ung thư thì thường xuyên kiểm tra canxi máu cũng rất quan trọng. Nếu không phát hiện sớm và điều hòa lại canxi máu, ung thư có thể tiến triển nhanh hơn, nguy cơ tử vong cao.

2. Nguyên nhân chính dẫn đến tăng canxi huyết trong bệnh ung thư

Ung thư ảnh hưởng tới hoạt động của nhiều cơ quan, khi cơ quan ảnh hưởng này tham gia hoặc ảnh hưởng đến quá trình cân bằng thì có thể gây tăng canxi máu. Vậy vì sao lại có tình trạng tăng canxi huyết trong bệnh ung thư?

 Cụ thể, các cơ chế tác động làm tăng canxi máu ở bệnh nhân ung thư như sau:

2.1. Ung thư di căn hoặc ảnh hưởng tới xương

Cơ thể cần đến lượng lớn canxi nhưng chủ yếu canxi sẽ tồn tại ở xương. Ung thư có thể khởi phát tại xương hoặc từ các cơ quan khác di căn đến xương, gây phá hủy xương. Khi xương bị phá hủy, lượng canxi dư thừa tại đây sẽ theo vào máu, làm tăng nồng độ canxi huyết.

Trong các bệnh ung thư xương khởi phát như đa u tủy xương hoặc bạch cầu cấp, nồng độ canxi trong máu thường tăng nhanh khó kiểm soát.

Ung thư di căn đến xương thường gây tổn thương và phá hủy xương

2.2. Rối loạn hoạt động của hormone tuyến cận giáp

Tuyến cận giáp có vai trò sản sinh hormone PTH (parathyroid hormone) để kiểm soát và cân bằng lượng canxi trong máu. Nhưng khi ung thư ảnh hưởng đến cơ quan này, gây kích thích tăng sản sinh hormone PTH, sự đào thải canxi từ xương vào máu tăng lên. Từ đó gây ra tình trạng tăng canxi máu cùng các rối loạn hormone tuyến cận giáp khác.

Ngoài ra, một số khối u tiết ra một peptide liên quan đến PTH, liên kết với thụ thể PTH trong cả xương và thận và gần giống nhiều tác động của hormon, bao gồm hủy xương. Hủy xương tăng canxi máu có thể do khối u di căn hoặc ung thư máu, thường là đa u tủy xương. Loãng xương cũng có thể xảy ra.

2.3. Ngộ độc Vitamin D

Cơ thể người có thể tự tổng hợp Vitamin D từ các tiền chất cần thiết cùng xúc tác là ánh sáng mặt trời. Ngộ độc vitamin D có thể do nồng độ cao 1.25 (OH) 2D osteopenia. Mặc dù nồng độ huyết thanh thấp ở hầu hết các bệnh nhân có khối u đặc, bệnh nhân với u lympho và lơ xê mi tế bào T thỉnh thoảng có tăng nồng độ do rối loạn điều hòa của 1 alpha-hydroxylase xuất hiện trong tế bào u. 

Khối u sản xuất ra 1,25 –dihydroxy vitamin D gây tiêu hủy xương và tăng hấp thu canxi ở ruột non. Vitamin D ngoại sinh trong liều dược lý gây ra quá trình hấp thu xương cũng như tăng hấp thu canxi từ ruột, dẫn đến tăng canxi máu và tăng canxi niệu.

Bên cạnh đó, tình trạng tăng nồng độ canxi máu còn liên quan đến một số yếu tố khác như: kém hoạt động thể chất, mất nước do ỉa chảy, nôn mửa gây rối loạn khoáng chất trong cơ thể, hoạt động kém của thận khiến việc thải lọc canxi dư thừa bị ảnh hưởng,…

3. Nhận biết dấu hiệu tăng canxi huyết trong bệnh ung thư thế nào?

Tăng canxi trong máu ảnh hưởng đến dẫn truyền thần kinh nên gây ra rất nhiều vấn đề cho sức khỏe và tinh thần. Do đó, bệnh nhân ung thư và bác sĩ, gia đình cần thường xuyên theo dõi, phát hiện sớm và can thiệp nếu xảy ra. Muốn vậy, chúng ta cần nắm được các triệu chứng tăng canxi huyết gây ra ở bộ phận nào với mức độ nghiêm trọng hay không.

Cụ thể, các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân tăng canxi máu vượt quá ngưỡng tiêu chuẩn bao gồm:

3.1. Triệu chứng rối loạn thần kinh

Bệnh nhân gặp phải tình trạng: đau đầu, trầm cảm, mệt mỏi, ngủ gà,... Canxi trong máu tăng quá cao có thể gây mất ý thức, người bệnh hôn mê kéo dài.

3.2. Triệu chứng rối loạn tim mạch

Canxi tham gia vào quá trình hoạt động cơ, tham gia vào cơ chế thần kinh thể dịch. Từ đó, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng tăng nhịp tim, rối loạn nhịp tim, co mạch, cao huyết áp,… Nồng độ canxi trong máu càng cao thì tổn thương tim mạch gặp phải càng nghiêm trong. Các biến chứng này có thể khiến bệnh nhân tử vong nếu không kịp phát hiện và điều chỉnh.

3.3. Triệu chứng ở thận

Bệnh nhân ung thư bị tăng canxi trong máu có thể gặp phải tình trạng suy thận, nguyên nhân có thể do mất nước hoặc lắng đọng canxi dư thừa ở thận. Các biểu hiện bao gồm: đại tiện, tiểu đêm nhiều lần, mất nước, sỏi thận, suy thận,…

3.4. Triệu chứng tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa do tăng canxi máu ở bệnh nhân ung thư khá giống với bệnh lý viêm tụy cấp hoặc tắc ruột, bao gồm: buồn nôn, nôn, chán ăn, đau bụng dữ dội, táo bón,...

Bệnh nhân tăng canxi huyết thường có triệu chứng mệt mỏi, chán ăn

Tùy vào mức độ tăng canxi máu cũng như tình trạng sức khỏe và bệnh lý, bệnh nhân ung thư có thể có biểu hiện rõ ràng hoặc chỉ mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa,… giống như nhiều vấn đề sức khỏe khác. Vì thế, tăng canxi huyết trong bệnh ung thư nên được chủ động phòng ngừa để phát hiện và xử lý bệnh sớm.