1. Test phục hồi phế quản là gì?

Test phục hồi phế quản là một xét nghiệm chức năng hô hấp, nhằm đánh giá khả năng đáp ứng của phế quản sau khi dùng thuốc giãn phế quản. Hiểu đơn giản, đây là cách kiểm tra xem đường thở của người bệnh có thể hồi phục và thông thoáng hơn nhờ thuốc hay không.

Xét nghiệm này thường được chỉ định trong chẩn đoán các bệnh hô hấp mạn tính, đặc biệt là hen phế quản và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Nhờ kết quả test, bác sĩ có cơ sở để xây dựng phác đồ điều trị và theo dõi hiệu quả thuốc, không chỉ để chẩn đoán ban đầu mà còn để đánh giá đáp ứng điều trị và tiến triển bệnh theo thời gian.

Test phục hồi ở phế quản giúp so sánh chức năng phổi trước và sau khi dùng thuốc giãn phế quản

2. Quy trình thực hiện test phục hồi phế quản

Về quy trình thực hiện, test phục hồi phế quản được tiến hành theo các bước cơ bản sau:

• Bước 1: Đo chức năng hô hấp ban đầu 

Đầu tiên, người bệnh sẽ được hướng dẫn thổi vào máy đo hô hấp để ghi lại các chỉ số quan trọng như FEV1 (thể tích khí thở ra gắng sức trong giây đầu tiên) và FVC (dung tích sống gắng sức).

• Bước 2: Hít thuốc giãn phế quản

Người bệnh được cho hít một loại thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn, thường là Salbutamol, 200 μg qua ống hít định liều (MDI) kết hợp buồng đệm để làm giãn đường thở.

• Bước 3: Nghỉ ngơi chờ thuốc phát huy tác dụng

Sau khi hít thuốc, người bệnh nghỉ khoảng 15 phút để thuốc phát huy tối đa tác dụng làm giãn đường thở.

• Bước 4: Đo lại chức năng hô hấp 

Sau thời gian chờ, người bệnh tiếp tục thổi vào máy đo hô hấp để ghi nhận lại các chỉ số FEV₁ và FVC.

• Bước 5: So sánh kết quả trước và sau khi dùng thuốc 

Bác sĩ sẽ phân tích sự thay đổi giữa hai lần đo để đánh giá mức độ đáp ứng của phế quản với thuốc giãn phế quản và đưa ra kết luận lâm sàng.

3. Ý nghĩa kết quả test phục hồi phế quản

Kết quả test phục hồi phế quản phản ánh khả năng đường thở của người bệnh có thể hồi phục sau khi sử dụng thuốc giãn phế quản hay không. Cụ thể:

Kết quả dương tính

Được xác định khi chỉ số FEV1 sau khi hít thuốc giãn phế quản tăng từ 12% và ít nhất 200 ml trở lên so với giá trị ban đầu, test được coi là dương tính. Điều này cho thấy phế quản đã giãn nở tốt, đường thở thông thoáng hơn sau khi dùng thuốc. Tuy nhiên, kết quả dương tính không chỉ gặp ở hen phế quản mà cũng có thể gặp ở bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Do đó, test dương tính không đủ để khẳng định người bệnh bị hen và cũng không loại trừ COPD.

Kết quả âm tính 

Trường hợp FEV1 không cải thiện đủ ngưỡng ≥ 12% và ≥ 200 ml so với ban đầu thì được coi là âm tính. Trường hợp này cho thấy phế quản không đáp ứng đáng kể với thuốc giãn phế quản tại thời điểm đo. Tuy nhiên, kết quả âm tính cũng không loại trừ hoàn toàn hen phế quản, vì có thể phụ thuộc vào mức độ kiểm soát bệnh, thời điểm đo hoặc kỹ thuật thực hiện.

Ý nghĩa lâm sàng 

Theo hướng dẫn của GOLD 2024 và GINA 2024, test phục hồi phế quản không được dùng để phân biệt hoàn toàn giữa hen phế quản và COPD.

Chẩn đoán COPD được xác định khi chỉ số FEV₁/FVC hậu giãn phế quản thấp hơn giới hạn bình thường thấp (LLN), kết hợp với tiền sử hút thuốc hoặc phơi nhiễm yếu tố nguy cơ.

Trong khi đó, bệnh nhân hen có thể có kết quả test âm hoặc dương tính tùy từng giai đoạn, nên cần được đánh giá trong mối liên hệ với triệu chứng, tiền sử dị ứng, kết quả đo FeNO hoặc test kích thích phế quản.

Ngoài giá trị chẩn đoán, test phục hồi phế quản còn giúp bác sĩ theo dõi đáp ứng thuốc giãn phế quản, đánh giá mức độ cải thiện thông khí và xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa. Ở các trường hợp tắc nghẽn nặng, sự cải thiện FVC sau test cũng có thể phản ánh tốt hơn sự phục hồi thông khí tổng thể so với chỉ số FEV₁ đơn thuần.

4. Lưu ý khi thực hiện test phục hồi phế quản 

Để kết quả test phục hồi phế quản chính xác và an toàn, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng trước và trong khi thực hiện: 

Ngưng thuốc trước khi làm test

Trước khi tiến hành, bác sĩ thường yêu cầu bệnh nhân ngừng sử dụng thuốc giãn phế quản hoặc thuốc hít điều trị hen/COPD trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này nhằm tránh ảnh hưởng đến kết quả đo, giúp đánh giá đúng khả năng đáp ứng thực sự của phế quản với thuốc thử nghiệm. Nếu người bệnh có triệu chứng khó thở nhiều, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi ngưng thuốc.

Người bệnh cần ngưng dùng thuốc giãn phế quản trước khi test

Chuẩn bị trước khi đo

Không hút thuốc trong 24 giờ, không ăn bữa lớn trong vòng 2 giờ trước test, tránh gắng sức mạnh trong 30 phút và mang theo các dụng cụ hít cá nhân để bác sĩ kiểm tra kỹ thuật sử dụng.

Thực hiện tại cơ sở y tế uy tín

Test phế quản phải được tiến hành tại cơ sở y tế có trang thiết bị đo chức năng hô hấp hiện đại và đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo. Việc này không chỉ đảm bảo kết quả chính xác mà còn giúp xử lý kịp thời nếu có sự cố hoặc phản ứng không mong muốn trong quá trình đo.

Một số trường hợp cần trì hoãn hoặc không thực hiện test, bao gồm: đau thắt ngực không ổn định, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ gần đây, tăng huyết áp không kiểm soát, tràn khí màng phổi, thuyên tắc phổi, phình mạch chủ, ho ra máu chưa rõ nguyên nhân, hoặc mới phẫu thuật mắt, ngực, bụng trong vòng 4 tuần.

Theo dõi các phản ứng trong khi đo

Trong quá trình làm test, một số người bệnh có thể cảm thấy ho, chóng mặt hoặc khó thở thoáng qua sau khi dùng thuốc giãn phế quản. Đây là phản ứng thường gặp và thường tự hết, nhưng cần được nhân viên y tế theo dõi để đảm bảo an toàn.

Không tự ý đọc và kết luận kết quả

Kết quả test phục hồi phế quản cần được bác sĩ chuyên khoa hô hấp phân tích trong bối cảnh lâm sàng cụ thể. Người bệnh không nên tự đọc chỉ số hoặc tự đưa ra kết luận, vì mỗi trường hợp cần được đánh giá tổng hợp cùng các xét nghiệm khác như đo FeNO, test kích thích phế quản hoặc chụp CT ngực nếu cần thiết.

Test phục hồi phế quản là một xét nghiệm quan trọng giúp đánh giá khả năng hồi phục của đường thở sau khi dùng thuốc giãn phế quản. Kết quả test chỉ mang tính hỗ trợ, không đủ để phân biệt hoàn toàn giữa hen phế quản và COPD. Việc diễn giải cần do bác sĩ chuyên khoa thực hiện dựa trên toàn bộ dữ liệu lâm sàng và cận lâm sàng. Để đảm bảo an toàn và độ chính xác, người bệnh nên thực hiện test tại cơ sở y tế uy tín và tuân thủ đầy đủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe đường hô hấp, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được giải đáp chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.