TS.BS Ngô Chí Cương mang đến những kiến thức y khoa bổ ích về các xét nghiệm trong sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi ung thư gan

Ung thư gan - “Sát thủ” đứng đầu gây tử vong trong các loại ung thư tại Việt Nam

Mở đầu buổi hội thảo, TS.BS Ngô Chí Cương - Phó Giám đốc chuyên môn, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC; Trưởng chuyên khoa Truyền nhiễm & Y học Nhiệt đới, Hệ thống Y tế MEDLATEC cho biết, ung thư biểu mô gan (HCC) là loại ung thư phổ biến thứ 06 trên toàn thế giới, chiếm xấp xỉ 4,7% tổng số trường hợp ung thư và 8,3% tổng số ca tử vong do ung thư vào năm 2020.

HCC chiếm tới 90% các trường hợp ung thư gan nguyên phát và thường xảy ra trên nền tảng của bệnh gan mạn tính (CLD) như: nhiễm viêm gan (HBV) hoặc viêm gan C (HCV), viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) hoặc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Theo Globocan 2022, tại Việt Nam, HCC là loại ung thư đứng thứ 2 trong số các loại ung thư phổ biến với khoảng 24.500 ca mắc mới mỗi năm. Thế nhưng, HCC lại là nguyên nhân gây tử vong đứng đầu trong các loại ung thư với hơn hơn 23.300 ca tử vong mỗi năm.

Ung thư gan gây tử vong đứng đầu trong các loại ung thư tại Việt Nam. Ảnh minh họa

Một nghiên cứu ghi nhận số liệu HCC tại miền Trung và miền Nam Việt Nam trong thời gian từ năm 2010 đến 2016 cho kết quả, có 24.091 trường hợp mắc HCC, trong đó 62,3% có nhiễm virus HBV mạn và 26% có nhiễm virus HCV mạn. Việt Nam là nước có mật độ nhiễm HBV cao, ước tính có khoảng 12,3% nam giới và 8,8% nữ giới có nhiễm HBV mạn. 

HCC giai đoạn đầu thường không có triệu chứng. HCC khi có triệu chứng là dấu hiệu của bệnh tiến triển, với chẩn đoán ở giai đoạn này thường có tiên lượng xấu vì phương pháp điều trị lúc này không còn là cấy ghép hoặc phẫu thuật cắt bỏ mà phải có các lựa chọn điều trị hạn chế.

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư gan:

• Viêm gan virus;
• Viêm gan do rượu;
• NASH / NAFLD;
• Xơ gan;
• Viêm gan mạn tính;
• Ứ mật;
• Yếu tố gia đình;
• Các khối u gan.

Vai trò của xét nghiệm AFP và PIVKA II trong sàng lọc chẩn đoán ung thư gan

Theo TS.BS Ngô Chí Cương, ung thư gan nếu được chẩn đoán ở giai đoạn sớm thì tỷ lệ sống 5 năm là 40-70%; còn nếu chẩn đoán ở giai đoạn trễ, tỷ lệ sống 5 năm giảm xuống dưới 5%.

Hiện nay, các cơ sở y tế thường dùng phương pháp siêu âm và xét nghiệm AFP (Alpha-fetoprotein) để sàng lọc, giám sát ung thư gan, mỗi 6 tháng/lần. Việc này được chứng minh có hiệu quả trên bệnh nhân như: giảm 37% tỷ lệ tử vong do HCC, giảm gánh nặng chi phí cho việc điều trị.

Tuy nhiên, các phương pháp này vẫn còn một số hạn chế, chẳng hạn như: siêu âm có hiệu năng thấp trên bệnh nhân có gan thay đổi xơ hóa và nhiễm mỡ, khó thực hiện trên bệnh nhân béo phì, khó phát hiện tổn thương nhỏ <2cm và đặc biệt còn tùy thuộc vào trình độ của người đọc siêu âm… Chỉ số AFP thì có thể tăng (dương tính giả) trong trường hợp bệnh nhân xơ gan, viêm gan cấp, có khối u khác hoặc bình thường (âm tính giả) khi HCC có kích thước khối u nhỏ <2cm.

Một nghiên cứu chỉ ra rằng, khi kết hợp 2 phương pháp siêu âm và xét nghiệm AFP thì cứ 100 bệnh nhân HCC phát hiện ra 63 trường hợp; 37 trường hợp sẽ bị bỏ sót, trong số này, 1 trong 3 bệnh nhân HCC giai đoạn sớm sẽ không được phát hiện.

AFP có giá trị quan trọng trong sàng lọc sớm ung thư gan. Ảnh minh họa

TS Cương cho biết thêm, đối với những bệnh nhân HCC có AFP âm tính, không dễ để chẩn đoán vì hầu hết xuất hiện ở giai đoạn sớm hoặc khối u có kích thước nhỏ, lúc này xét nghiệm PIVKA-II sẽ có vai trò quan trọng. Xét nghiệm này có khả năng phát hiện HCC ở những bệnh nhân âm tính với AFP mà chẩn đoán có thể bị bỏ sót, do đó cải thiện kết quả ở nhóm người bệnh này.

Xét nghiệm PIVKA-II giúp tăng khả năng phát hiện sớm ung thư gan ở một số bệnh nhân. Ảnh minh họa

Đặc biệt, nếu kết hợp cả 2 phương pháp xét nghiệm AFP và PIVKA-II thì sẽ làm tăng độ nhạy phát hiện HCC.

Theo nghiên cứu, cứ 100 bệnh nhân HCC, nếu làm AFP đơn lẻ chỉ phát hiện 52 bệnh nhân (48 bệnh nhân bị bỏ sót); xét nghiệm PIVKA-II đơn lẻ phát hiện 87 bệnh nhân (13 bệnh nhân bị bỏ sót); kết hợp AFP+PIVKA-II có thể phát hiện 92 bệnh nhân (8 bệnh nhân bị bỏ sót).

Như vậy, có thể thấy, xét nghiệm PIVKA-II cải thiện rõ ràng hiệu quả của phác đồ giám sát, cung cấp chỉ dẫn cho sự tiến triển của khối u, phát hiện bệnh nhân HCC mà không có tăng AFP.

Không những thế, PIVKA-II còn có vai trò hết sức quan trọng trong việc theo dõi sau điều trị của bệnh nhân HCC. Các chỉ số của xét nghiệm PIVKA-II tăng cho thấy dấu hiệu sớm của HCC tái phát sau ghép gan; PIVKA-II tăng cũng đồng nghĩa với tỷ lệ sống thấp và ngược lại. Theo đó, chỉ số PIVKA-II > 100 mAU/mL thì tỷ lệ sống 1 năm là 96%, 3 năm là >77%, 5 năm là 58%; còn nếu PIVKA-II < 100 mAU/mL thì tỷ lệ sống 1 năm là 100%, 3 năm là 94,6%, 5 năm là 84%.

GAAD - Thuật toán mới rất hữu ích trong sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều trị ung thư gan

Trong buổi Hội thảo, TS.BS Ngô Chí Cương đã chia sẻ một thuật toán mới trong sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều ung thư gan hiện nay, có tên là GAAD (viết tắt của Gender: giới tính, Age: tuổi, AFP, DCP (PIVKA II)).

GAAD là một thuật toán đa biến, kết hợp kết quả xét nghiệm AFP, PIVKA II với thông tin tuổi và giới tính bệnh nhân, từ đó cung cấp thông tin nguy cơ mắc HCC.

Thang điểm yếu tố nguy cơ của GAAD được đánh từ 0 - 10. Nếu GAAD có ngưỡng giá trị > 2,57 thì bệnh nhân được đánh giá nguy cơ mắc HCC.

GAAD còn cực kỳ hữu ích khi kết hợp với siêu âm, có thể cải thiện độ nhạy phát hiện sớm HCC so với các phương pháp truyền thống. Siêu âm đơn thuần có độ nhạy chẩn đoán sớm HCC là 45%, siêu âm + AFP độ nhạy phát hiện sớm HCC là 63%, GAAD đơn lẻ có độ nhạy phát hiện sớm HCC là 70%, GAAD + siêu âm độ nhạy phát hiện sớm HCC là 89 %.

Kết thúc buổi Hội thảo, TS.BS Ngô Chí Cương kết luận, AFP có giá trị quan trọng trong sàng lọc sớm HCC, tuy nhiên độ nhạy không cao; PIVKA II là dấu ấn giá trị trong tầm soát HCC sớm cũng như trong quản lý theo dõi điều trị bệnh nhân HCC.

Trong khi đó, thuật toán GAAD giúp ích cho phát hiện sàng lọc HCC sớm ở người bệnh viêm gan mạn tính, bao gồm viêm gan B, C, bệnh gan do rượu/ không do rượu, xơ gan, nhất là khi kết hợp cùng với siêu âm. Từ đó, tăng khả năng cơ hội điều trị sớm và giảm tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân. 

MEDLATEC được đầu tư đồng bộ máy móc giúp ích cho việc sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều trị ung thư gan

Chuyên gia cũng khuyến cáo, người dân nên đi khám ung thư gan 6 tháng/lần, đặc biệt là nhóm người có nguy cơ cao. 

Hiện nay, tất cả các phương pháp sàng lọc, xét nghiệm, chẩn đoán, theo dõi điều ung thư gan như trình bày ở trên đều đang được thực hiện thường quy tại Hệ thống Y tế MEDLATEC. Người dân có thể hoàn toàn an tâm, tin tưởng khi đến với MEDLATEC.