Từ khóa: ti thể

Ti thể là gì và những thông tin liên quan

Ti thể được biết đến là “nhà máy” tạo ra năng lượng cho cơ thể. Chính vì vậy, chúng trở thành một trong những thành phần không thể thiếu để duy trì sự sống. Khi ti thể có vấn đề sẽ gây ra những hội chứng mang tính chất di truyền, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển bình thường của cơ thể. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về khái niệm, đặc điểm cũng như thông tin các bệnh lý về ti thể.

1. Ti thể là gì?

Ti thể có thể hiểu là một nhà máy năng lượng trong cơ thể. Trong mỗi tế bào có đến hơn vài nghìn ti thể tham gia vào hoạt động duy trì sự sống. Chúng đóng vai trò chuyển đổi lượng thức ăn dung nạp vào cơ thể thành năng lượng để đảm bảo các hoạt động của các cơ quan diễn ra bình thường. Do đó, hơn 90% năng lượng cần thiết của cơ thể do ti thể sản xuất ra.

Ti thể được hình thành với hệ ADN riêng của mình, hoàn toàn khác biệt với ADN trong nhân tế bào. Chúng có thể tự nhân bản để tạo ra vô vàn các bản sao ti thể khác.

Ti thể cung cấp năng lượng cho cơ thể

2. Đặc điểm và chức năng của ti thể

Như đã đề cập ở trên, ti thể tồn tại trong gần như toàn bộ tế bào của con người. Chúng có nhiệm vụ quan trọng đối với việc chuyển hóa năng lượng duy trì sự sống. Những thông tin đặc điểm và chức năng của ti thể sau đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về “nhà máy sản xuất năng lượng tí hon” này.

2.1. Đặc điểm của ti thể

Ti thể nằm trong tế bào nên chúng sở hữu kích thước vô cùng nhỏ. Thông thường, kích thước của chúng sẽ dao động trong khoảng 0.75 - 3 micromet. Chính vì vậy, việc quan sát ti thể dưới kính hiển vi cũng khá khó khăn, cần phải nhuộm màu ti thể để nhìn rõ.

Số lượng ti thể trong mỗi tế bào sẽ có sự khác biệt. Theo đó, những tế bào cần đến nguồn năng lượng lớn sẽ có nhiều ti thể hơn. Ngược lại, tế bào cần ít năng lượng sẽ chứa ít ti thể. Điều này liên quan chặt chẽ đến năng lượng mà tế bào cần để duy trì sự sống.

Với mỗi ti thể sẽ được cấu tạo gồm 2 phần: lớp màng bên trong và bên ngoài. Mỗi phần sẽ đảm nhận vai trò khác nhau. Theo đó:

●       Lớp màng ngoài được hình thành bởi các phân tử tự do di chuyển. Những phân tử này được gọi là porins. Lớp màng ngoài sẽ cho phép các protein cùng vài enzyme đi qua.

●       Không gian liên màng được biết đến là lớp ngăn cách giữa màng trong và màng ngoài. Không gian này thường là khoảng trống không có sự xuất hiện của phân tử.

●       Lớp màng trong: Đây là không gian chứa đựng protein và tạo ra ATP có trong ti thể. Bên trong lớp màng này còn có sự xuất hiện của Criate. Đây là những nếp gấp giúp tăng không gian bên trong màng trong. Nhờ đó các phản ứng xảy ra dễ dàng, thuận lợi hơn.

●       Xoang mào và chất nền: Nơi chứa đựng enzyme để sản xuất ATP.

Cấu trúc chi tiết của ti thể

2.2. Chức năng ti thể

Ti thể nằm trong các tế bào và giúp chuyển đổi thức ăn thành năng lượng cho cơ thể. Tuy nhiên, ít ai biết rằng ti thể còn đảm nhận rất nhiều vai trò khác trong hoạt động nuôi sống cơ thể.

●       Nơi lưu trữ ion canxi: Canxi là thành phần dưỡng chất không thể thiếu trong cơ thể, đặc biệt là xương. Ti thể là không gian lưu trữ ion canxi. Khi cơ thể thiếu hụt dưỡng chất này, ion canxi trong ti thể sẽ lập tức được sử dụng. Mitochondria sẽ tiến hành điều chỉnh lượng canxi dùng trong sự co cơ giải phóng chất dẫn truyền thần kinh.

●       Tiêu hủy các tế bào chết: Tế bào trong cơ thể sẽ luôn sản sinh và chết đi theo thời gian. Mỗi ngày có đến hàng triệu tế bào chết đi và được thay mới. Với các tế bào đã cũ, gặp vấn đề, ti thể sẽ đóng vai trò phá hủy chúng nhờ việc giải phóng cytochrome C để kích hoạt caspase.

●       Ti thể giúp làm ấm cơ thể: Ti thể cũng góp phần trong việc giữ ấm cơ thể. Khi cơ thể cảm thấy lạnh, các mô mỡ sẽ được sử dụng để tạo ra nhiệt, giúp làm ấm hiệu quả.

Ti thể trong cơ thể người có nhiều nhiệm vụ khác nhau

3. Thông tin bệnh lý liên quan đến ti thể

Bên cạnh những vai trò quan trọng mà ti thể đóng góp thì chúng cũng là nguyên nhân xảy ra một số bệnh lý của cơ thể. Như đã đề cập ở phần trên, ty thể sở hữu DNA riêng hay mtDNA. Sự rối loạn mtDNA chính là nguyên nhân dẫn đến một số bệnh lý nghiêm trọng, có thể chỉ xảy ra ở một cơ quan nhưng trong một số trường hợp sẽ gặp phải ở nhiều cơ quan khác nhau.

Một số bệnh lý liên quan đến ti thể như:

●       Viêm não tủy thần kinh - dạ dày do mất đoạn gen Thymidine phosphorylase.

●       Liệt mắt tăng tiến mạn tính, đái tháo đường, câm điếc do mất đoạn hoặc sắp xếp lại trình tự gen.

●       Liệt não do thay đổi mã G1606, T10010C.

●       Một số bệnh lý khác như parkinson, tâm thần phân liệt, tự kỷ, động kinh,...

●       Các vấn đề về thị giác, thị lực,...

Những bệnh lý ti thể có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi. Nguyên nhân chính là do di truyền.

Rối loạn ti thể sẽ gây ra một số bệnh lý di truyền

4. Một số thắc mắc thường gặp về ti thể

4.1. Ti thể tồn tại ở đâu?

Ty thể tồn tại trong hầu hết mọi tế bào của cơ thể. Trong mỗi tế bào sẽ có đến hàng nghìn ti thể. Tùy thuộc vào nhu cầu năng lượng của mỗi tế bào mà lượng ti thể tồn tại sẽ cao hoặc thấp.

4.2. Ti thể có xuất hiện trong tế bào của thực vật hay không?

Ti thể tồn tại trong tất cả tế bào của con người, động vật, thực vật và nấm. Bởi mọi tế bào đều cần đến năng lượng để phát triển và duy trì sự sống.

Ti thể tồn tại ở các tế bào của con người, động vật, thực vật và nấm

4.3. Bệnh lý ti thể có phòng ngừa được không?

Các bệnh lý ti thể không thể phòng ngừa. Bởi chúng được hình thành do di truyền.

Trên đây là những thông giới thiệu về ti thể. Có thể thấy, ti thể đóng vai trò quan trọng đối với sự sống. Chúng tồn tại ở hầu hết mọi tế bào và tạo ra năng lượng cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên, ti thể cũng là nguyên nhân dẫn đến một số bệnh lý di truyền khá nguy hiểm. Việc thăm khám các bệnh lý ti thể thường khá phức tạp, đòi hỏi xét nghiệm chuyên sâu.

Một địa chỉ bạn có thể lựa chọn là Hệ thống Y tế MEDLATEC với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành, giàu kinh nghiệm cùng Trung tâm Xét nghiệm chuẩn ISO 15189:2012 và CAP (Hoa Kỳ) và hệ thống máy chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, đồng bộ. Để đặt lịch khám tại MEDLATEC, Quý khách vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ.

BS Vân đã duyệt