1. Về khái niệm tiêu chảy 

tiêu chảy là sự tăng tần suất (≥ 3 lần/ngày) và/hoặc tăng tính lỏng của phân (phân lỏng hoặc nước). Khi đi đại tiện, người bị tiêu chảy sẽ có cảm giác mót rặn, phân loãng, bụng đầy hơi hoặc đau quặn. 

Có 2 dạng tiêu chảy:

• Tiêu chảy cấp: Xảy ra liên tục trong vài ngày, chủ yếu do nhiễm khuẩn, virus hoặc dị ứng thực phẩm.
• Tiêu chảy kéo dài: Triệu chứng tiêu chảy kéo dài trên 2 tuần, thường liên quan đến bệnh lý đường ruột như hội chứng ruột kích thích, viêm ruột,...

Nếu không xử lý đúng, tiêu chảy kéo dài là nguyên nhân gây mất nước, rối loạn điện giải, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Thường xuyên đi ngoài phân lỏng do tiêu chảy cấp

2. Nguyên nhân tiêu chảy thường gặp

Khi đã hiểu được tiêu chảy là gì, bạn cần lưu tâm đến các yếu tố khiến cơ thể phản ứng lại, sinh ra tình trạng đi ngoài phân lỏng:

2.1. Ngộ độc thực phẩm

Khi ăn phải thực phẩm ôi thiu, chưa nấu chín kỹ, bảo quản sai cách, nhiễm khuẩn E. coli, Salmonella, Shigella,... rất dễ sản sinh độc tố khiến đường ruột co bóp mạnh, dẫn đến tiêu chảy kèm sốt, nôn, đau bụng dữ dội,...

2.2. Nhiễm virus

Norovirus và Rotavirus khiến tiêu chảy lan nhanh trong cộng đồng. Tiêu chảy do virus khiến người bệnh bị nôn, tiêu chảy, sốt nhẹ, mệt mỏi. Nguyên nhân gây tiêu chảy do virus chủ yếu do:

• Tiếp xúc tay với bề mặt có chứa virus.
• Dùng chung vật dụng với người bị nhiễm virus gây tiêu chảy.
• Không đảm bảo vệ sinh trong khâu ăn uống.

2.3. Dùng thuốc kháng sinh

Kháng sinh có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh nhưng đồng thời cũng làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Điều này khiến cho vi khuẩn có lợi bị giảm mạnh, đường ruột sẽ trở nên nhạy cảm và gây tiêu chảy.

2.4. Không dung nạp thực phẩm 

Không dung nạp lactose trong sữa bò và các sản phẩm từ sữa khiến cho lactose sau khi đi vào cơ thể sẽ không được phân giải nên gây tiêu chảy lỏng kèm đau bụng quặn từng cơn, đầy hơi, sôi bụng,...

Ngoài ra, người không dung nạp gluten hoặc mắc bệnh Celiac, khi tiêu thụ thực phẩm chứa gluten, hệ miễn dịch sẽ phản ứng lại và gây đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy kéo dài, phân nhiều mỡ và có mùi hôi, nổi mẩn ngứa,... 

Đau bụng, tiêu chảy sau uống sữa do không dung nạp lactose 

2.5. Dị ứng thực phẩm

Dị ứng là phản ứng mạnh của hệ miễn dịch đối với một số thực phẩm như: hải sản vỏ cứng, đậu phộng, trứng, phẩm màu, chất bảo quản,... Khi bị dị ứng, cơ thể sẽ có dấu hiệu: ngứa da, nổi mề đay, buồn nôn, nôn, đau bụng dữ dội, tiêu chảy,...

2.6. Nguyên nhân khác

Tiêu chảy cũng có thể xuất phát từ ký sinh trùng (Giardia, Entamoeba) và bệnh mạn tính (IBD, IBS).

3. Phương pháp điều trị tiêu chảy là gì?

Các trường hợp tiêu chảy trên 3 ngày không giảm, khát nước nhiều, chóng mặt, tiểu ít, có máu trong phân, sốt trên 38.5 độ C, trẻ em tiêu chảy trên 24 giờ, thai phụ, người già bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày,... cần thăm khám chuyên khoa từ sớm.

Chỉ khi xác định được nguyên nhân gây tiêu chảy là gì thì mới có thể đưa ra biện pháp điều trị hiệu quả nhất. Tiêu chảy thường được khuyến nghị điều trị bằng cách:

3.1. Bù nước và điện giải

Tiêu chảy luôn gây mất nước nên việc bù nước là cần thiết, nhất là các trường hợp bị mất nước nặng với dấu hiệu: khô môi, mắt trũng, da nhăn, tiểu ít, chóng mặt, đứng không vững,... 

Cách bù nước đúng như sau:

• Dùng ORS (Oresol): pha đúng theo hướng dẫn do nhà sản xuất cung cấp. Đây là dung dịch chuẩn y khoa giúp bổ sung nước, muối, glucose cần thiết cho người bị tiêu chảy. Dung dịch ORS cần uống từng ngụm nhỏ, nhiều lần trong ngày.
• Nếu không có ORS: dùng nước cháo loãng, nước dừa non, nước lọc.

3.2 Điều chỉnh chế độ ăn

Người bị tiêu chảy cần tiếp tục ăn bình thường, ăn theo độ tuổi, trẻ nhỏ cần được tiếp tục bú mẹ; không kiêng ăn quá mức. Khuyến khích người bệnh ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu năng lượng và protein (cơm, cháo, rau củ nấu chín, thịt nạc), tránh đồ dầu mỡ, thức uống quá ngọt, và sữa nếu nghi ngờ không dung nạp lactose cấp (nhưng không cần dừng vĩnh viễn trừ khi có bằng chứng). 

3.3. Bổ sung men vi sinh

Men vi sinh có tác dụng hỗ trợ hồi phục đường ruột thông qua cơ chế:

• Cân bằng hệ vi khuẩn có lợi.
• Giảm thời gian tiêu chảy.
• Làm dịu hệ tiêu hóa.
• Tăng sức đề kháng đường ruột.

Thông thường, bác sĩ sẽ ưu tiên kê đơn men vi sinh bổ sung cho những trường hợp tiêu chảy do dùng kháng sinh.

3.4. Thuốc cầm tiêu chảy 

Để giảm số lần đi ngoài, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định Loperamid hoặc Diphenoxylate. Tuy nhiên, do thuốc thuốc làm chậm nhu động ruột, khiến vi khuẩn giữ lại trong cơ thể lâu hơn nên không dùng cho trường hợp: sốt cao, phân có máu, nghi ngờ nhiễm khuẩn do thực phẩm, có triệu chứng đau bụng dữ dội,... 

Ngoài ra, tùy từng nguyên nhân tiêu chảy là gì, bác sĩ sẽ hướng dẫn dùng thuốc phù hợp như: 

• Thuốc kháng sinh đối với bệnh nhân tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
• Thuốc chống co thắt đối với trường hợp tiêu chảy do hội chứng ruột kích thích.
• Thuốc kháng viêm đường ruột, corticoid,... đối với các trường hợp viêm ruột.

Bệnh nhân được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị tiêu chảy sau khi đã chẩn đoán xác định nguyên nhân

4. Phòng ngừa tiêu chảy tái phát bằng cách nào?

Thông qua những việc làm sau đây bạn sẽ có thói quen bảo vệ hệ tiêu hóa mỗi ngày, nhờ đó phòng ngừa được nguy cơ bị tiêu chảy:

4.1. Ăn uống vệ sinh

Đảm bảo vệ sinh ăn uống là yếu tố góp phần ngăn ngừa tiêu chảy. Vì thế, bạn cần:

• Thực hiện quy trình rửa tay đúng cách trước bữa ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Luôn sử dụng nguồn nước sạch.
• Thức ăn cần phải được nấu chín kỹ.
• Không ăn hàng quán mất vệ sinh.
• Tránh ăn đồ sống như gỏi, thịt tái, hải sản tươi sống,...

4.2. Tăng cường sức đề kháng hệ tiêu hóa

Khi hệ tiêu hóa được cải thiện, nguy cơ tiêu chảy sẽ giảm xuống. Muốn làm được điều đó, bạn hãy:

• Bổ sung chất xơ từ rau củ.
• Uống đủ nước.
• Tránh thức khuya, tránh stress kéo dài.

4.3. Bảo quản thực phẩm đúng cách

Bảo quản thực phẩm đúng cách giúp bạn tránh bị nhiễm khuẩn chéo. Vì thế, khi bảo quản thực phẩm, bạn nên lưu ý:

• Không để thức ăn chín gần thức ăn sống.
• Không để thực phẩm trong điều kiện nhiệt độ phòng quá 2 giờ.
• Luôn hâm nóng lại đồ ăn sau khi bảo quản trong tủ lạnh.

Hiểu rõ nguyên nhân tiêu chảy là gì và biết về phương pháp điều trị tình trạng này sẽ giúp bạn chủ động xử lý đúng cách, hạn chế mất nước và giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm. 

Nếu đang gặp phải tình trạng tiêu chảy kéo dài, quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56, đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được chẩn đoán và điều trị đúng hướng.