1. Tác dụng của vitamin A-D là gì?

Hai loại vitamin A và D, mỗi loại đều có những tác dụng nhất định đối với cơ thể:

- Vitamin A: 

Đây là vitamin tham gia trực tiếp vào quá trình tạo da, mô và võng mạc. Nhờ đó mà vitamin A rất cần thiết cho thị giác, tăng cường hệ miễn dịch và sức đề kháng cho cơ thể trước các yếu tố gây nhiễm trùng. Đối với trẻ nhỏ, việc thiếu vitamin A rất nguy hiểm bởi nó là nguyên nhân của hiện tượng khô mắt, bệnh quáng gà, nhiễm khuẩn đường hô hấp, sự phát triển thể chất chung bị ảnh hưởng, dễ biếng ăn và chậm lớn,...

Những tác dụng chính của vitamin A

- Vitamin D:

Tham gia trực tiếp vào quá trình tạo xương của cơ thể thông qua cơ chế chuyển hóa phốt pho và canxi. Riêng với trẻ nhỏ, nếu thiếu vitamin D thì nguy cơ còi xương rất cao. Người lớn có thể bị loãng xương nếu bị thiếu loại vitamin này.

2. Bổ sung vitamin A-D: những điều cần nhớ

2.1. Liều lượng bổ sung

Việc bổ sung vitamin A-D là cần thiết nhưng cần đảm bảo liều lượng phù hợp với từng đối tượng để tránh bị quá liều:

- Với trẻ em: 2.500 IU vitamin A/ngày và 400 IU vitamin D/ngày.

- Với người lớn: không quá 5000 IU vitamin A /ngày và liều vitamin D bằng với trẻ em là 400 IU/ngày.

Sau khi bổ sung vitamin A-D liên tục trong vòng 3 tuần tốt nhất nên dừng uống khoảng 1 -2 tuần rồi mới lên kế hoạch bổ sung tiếp để tránh bị quá liều.

2.2. Nguồn vitamin A-D từ thực phẩm

Thực phẩm cũng là nguồn cung cấp vitamin A-D cho cơ thể rất phong phú và chất lượng, cụ thể với vitamin A-D như sau:

- Thực phẩm giàu vitamin A: bơ, sữa và các sản phẩm làm từ sữa, gan động vật, thịt, rau màu đỏ và vàng,... Việc bổ sung vitamin A từ thực vật sẽ giúp hạn chế được nguy cơ quá liều hơn là nguồn từ động vật.

- Thực phẩm giàu vitamin D (D2 và D3): D2 có nhiều ở các loại nấm men và một số loại nấm; D3 có nhiều trong gan của một số loại cá biển như cá thu, cá nhám,...  Do đó, dầu cá được xem là thực phẩm rất tốt cho bổ sung vitamin A-D và K.

2.3. Quá liều vitamin A-D nguy hại như thế nào?

Dù là độ tuổi nào thì vitamin A-D vẫn cần thiết đối với sức khỏe. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin cần được đặc biệt chú ý ở đối tượng trẻ nhỏ vì nếu bị thiếu hụt, cả sức khỏe và sự phát triển của trẻ đều bị ảnh hưởng. 

Bổ sung vitamin D quá liều có thể gây ra nhiều hệ lụy cho xương

Ý thức được tầm quan trọng của việc bổ sung hai loại vitamin này nên từ lâu nước ta đã có chương trình bổ sung vitamin A cho trẻ trong phạm vi cả nước vào những khoảng thời gian nhất định trong năm. Ngoài ra, các bậc phụ huynh cũng đã lựa chọn các nguồn khác nhau để bổ sung vitamin A-D cho con mình. Điều cần lưu ý là tránh lạm dụng để không dẫn đến tình trạng quá liều vitamin A-D gây hệ lụy nghiêm trọng, cụ thể như: trẻ bị rụng tóc, khô da, xung huyết, ngứa,... vì thừa vitamin A; thai phụ bị vôi hóa bánh nhau vì thừa vitamin D;...

Ngoài ra, trẻ bị thừa vitamin A-D còn dễ bị nôn ói, chán ăn, mệt mỏi, chậm lớn vì xương hóa sụn sớm. Người lớn thừa vitamin này thì dễ bị tăng huyết áp, tăng nồng độ canxi huyết, yếu cơ,  sỏi thận canxi, bị vôi hóa ở nhiều bộ phận trong cơ thể.

Đặc biệt nếu bị thừa vitamin D thì rất dễ gặp các biến chứng ở mắt như: viêm giác mạc hình dải băng, kết mạc có các nốt nhỏ màu trắng nhạt xếp thành hàng ngang hoặc cong sau đó đổ vào rìa lòng đen ảnh hưởng đến thị lực. Trước khi mang thai hoặc mang thai 3 tháng đầu nếu phụ nữ bổ sung thừa vitamin A có thể dẫn đến quái thai với các biểu hiện: dị dạng hệ thần kinh trung ương, xương, cơ, tim mạch…

Thực phẩm tự nhiên là nguồn cung cấp vitamin A-D chất lượng và an toàn

2.4. Một vài lưu ý nhỏ

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng của mình đã khuyến cáo rằng, trẻ 6 tháng tuổi cần uống thêm 100.000 đơn vị vitamin A để trẻ bảo vệ cho đến khi được tiêm phòng sởi khi 9 tháng tuổi, nếu trẻ ở vùng có nguy cơ cao thì thời điểm này có thể uống thêm 1 liều nữa. Trẻ 1 - 5 tuổi cách 3 - 6 tháng sẽ có 1 lần uống liều 200.000 đơn vị vitamin A. Đối với phụ nữ, WHO cũng khuyến cáo nên uống 200.000 đơn vị vitamin A ngay sau sinh hoặc trong vòng 2 tháng sau sinh.

Để tránh gây ra tình trạng quá liều hoặc gặp tác dụng phụ không nên có, trong quá trình bổ sung vitamin A-D cần chú ý:

- Trẻ nhỏ không được tự ý bổ sung vitamin D liều cao khi không có chỉ định từ bác sĩ. Dạng liều cao của vitamin D chỉ dùng cho các trường hợp trẻ bị còi xương, co giật vì thiếu canxi đã được bác sĩ chẩn đoán và tư vấn liều dùng thích hợp. 

- Người lớn không được bổ sung vitamin D liều cao nếu đang bị sỏi thận canxi, tăng canxi niệu và canxi huyết.

- Cần bổ sung đa dạng thực phẩm trong các bữa ăn và nguồn chất béo phong phú theo tháp dinh dưỡng sau đó mới bổ sung thêm vitamin A-D từ nguồn khác để cơ thể hấp thu tốt hơn.

- Trẻ nhỏ đã được bổ sung vitamin A theo liều ở các cơ sở y tế địa phương trong chương trình của Nhà nước thì không nên dùng thêm vitamin A.

Mặc dù việc bổ sung các loại vitamin rất cần thiết cho sức khỏe và sự phát triển, đặc biệt là lứa tuổi trẻ nhỏ; nhưng cần chú ý để đảm bảo đúng liều lượng, tránh tình trạng quá thiếu hoặc thừa gây ra những tác dụng phụ không đáng có.

Nội dung bài viết trên đây hy vọng sẽ giúp bạn đọc có được nguồn thông tin đầy đủ nhất để hiểu được công dụng và biết cách bổ sung vitamin A-D sao cho hợp lý và đảm bảo an toàn nhất cho sức khỏe.