1. Khái quát đặc điểm tuyến yên 

tuyến yên là tuyến nội tiết nhỏ có kích thước như hạt đậu, nằm ở hố yên, ngay phía sau sống mũi và bên dưới vùng dưới đồi. Tuy có kích thước nhỏ nhưng tuyến này lại có vai trò kiểm soát tuyến giáp, tuyến thượng thận, buồng trứng và tinh hoàn.

Tuyến yên chia làm 2 phần chính:

• Thùy trước tuyến yên: sản xuất nhiều hormone chính cho cơ thể.
• Thùy sau tuyến yên: không tự sản xuất hormone mà đảm nhận nhiệm vụ dự trữ và phóng thích ra các hormone được sản xuất bởi vùng dưới đồi.

Hình ảnh giúp hình dung về vị trí và hình dạng của tuyến yên

2. Tuyến yên tiết ra hormone gì và vai trò của hormone tuyến yên

Tuyến yên gồm thùy trước và thùy sau. Do đó, để trả lời câu hỏi “tuyến yên tiết ra hormone gì” cần được xem xét dựa trên hai thùy này:

2.1. Hormone do thùy trước tuyến yên sản xuất

Thùy trước tuyến yên sản xuất các hormone quan trọng, gồm:

2.1.1. Hormone GH

Đây là hormone giúp cơ thể phát triển về chiều cao, duy trì khối cơ, chuyển hóa chất béo và hỗ trợ tái tạo tế bào. Ở trẻ em, GH rất quan trọng để phát triển chiều cao, thiếu GH là nguyên nhân khiến trẻ bị thấp lùn. Người trưởng thành thiếu GH dễ bị mệt mỏi và tăng mỡ, thừa GH có thể gây bệnh to đầu chi.

2.1.2. Hormone kích thích tuyến giáp TSH

Thùy trước tuyến yên là nơi tiết ra hormone TSH kích thích tuyến giáp sản xuất ra hormone T3, T4 điều hòa chuyển hóa năng lượng và thân nhiệt. Nếu thiếu TSH, cơ thể có thể rơi vào tình trạng suy giáp với biểu hiện như mệt mỏi, tăng cân, da khô. Ngược lại, thừa TSH khiến cơ thể rối loạn nhịp tim, run tay, giảm cân nhanh.

2.1.3. Hormone kích thích vỏ thượng thận ACTH 

Nếu bạn đang băn khoăn không biết tuyến yên tiết ra hormone gì thì vùng thùy trước của tuyến này là nơi tiết ra hormone kích thích tuyến thượng thận tiết ra cortisol - hormone giúp điều hòa huyết áp và kiểm soát đường huyết. 

Nếu tuyến yên tiết quá nhiều ACTH sẽ gây nên hội chứng Cushing với các dấu hiệu như mặt tròn, bụng to, da mỏng, dễ bầm tím. Thiếu ACTH gây hạ huyết áp với các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt,...

2.1.4. Hormone hướng sinh dục FSH và LH

FSH và LH là bộ đôi hormone có vai trò điều hòa chức năng sinh sản. Ở nữ giới, hormone FSH và LH điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và quá trình rụng trứng. Ở nam giới, FSH kích thích sản sinh tinh trùng còn LH kích thích tinh hoàn sản xuất ra testosterone. Rối loạn hai hormone FSH và LH có thể dẫn đến vô sinh, rối loạn kinh nguyệt hoặc giảm ham muốn tình dục.

Hormone sinh dục FSH và LH được sản xuất tại tuyến yên

2.1.5. Hormone Prolactin 

Prolactin là hormone liên quan trực tiếp đến quá trình tiết sữa sau sinh. Ở phụ nữ, prolactin giúp tuyến vú tiết sữa. Tuy nhiên, nếu tăng tiết prolactin quá mức mà không liên quan đến sinh nở sẽ gây rối loạn kinh nguyệt, mất kinh hoặc tiết sữa bất thường. Ở nam giới, prolactin tăng cao dễ làm giảm ham muốn và rối loạn cương dương.

2.2. Hormone tiết ra bởi thùy sau tuyến yên

Thùy sau tuyến yên không trực tiếp sản xuất ra hormone mà chỉ có vai trò dự trữ và phóng thích hormone tổng hợp được từ vùng dưới đồi, bao gồm:

2.2.1. Hormone ADH 

ADH là hormone điều chỉnh lượng nước trong cơ thể thông qua quá trình kiểm soát tái hấp thu nước ở thận. Thiếu ADH sẽ gây ra bệnh đái tháo nhạt, đặc trưng bởi tình trạng tiểu nhiều, khát nước liên tục và dễ mất nước. Thừa ADH gây giữ nước, dễ dẫn đến rối loạn điện giải, hạ natri máu.

2.2.2. Hormone Oxytocin

Oxytocin là hormone giúp tử cung co bóp trong quá trình sinh con và hỗ trợ tiết sữa sau sinh. Ngoài ra, oxytocin còn liên quan đến cảm xúc, gắn kết tình cảm giữa người với người.

3. Các bệnh lý tuyến yên thường gặp

3.1. U tuyến yên 

U tuyến yên thường là u lành tính, phát triển chậm, nhưng có thể gây mất cân bằng hormone hoặc chèn ép dây thần kinh thị giác. Có 2 dạng u tuyến yên là:

• U tiết hormone gây tăng tiết hormone tuyến yên như prolactin, GH,…
• U không tiết hormone.

Triệu chứng thường gặp ở bệnh u tuyến yên gồm: đau đầu, mờ mắt, rối loạn kinh nguyệt, tiết sữa bất thường, chậm lớn hoặc tăng cân bất thường ở trẻ nhỏ,...

U tuyến yên có thể là u tăng tiết hormone hoặc u không tiết hormone

3.2. Hội chứng Sheehan

Đây là tình trạng hoại tử tuyến yên do bị mất máu nghiêm trọng trong khi sinh con. Hội chứng Sheehan gây suy tuyến yên làm giảm sản xuất nhiều hormone cùng lúc, dẫn đến mệt mỏi, mất sữa, không có kinh lại, rụng tóc, hạ huyết áp,... 

3.3. Suy tuyến yên

Suy tuyến yên là tình trạng tổn thương tuyến yên làm giảm khả năng sản xuất 1 hoặc nhiều hormone. Người bị suy tuyến yên có thể có biểu hiện mệt mỏi kéo dài, giảm ham muốn tình dục, rối loạn kinh nguyệt, không có sữa, rối loạn tăng trưởng ở trẻ,... Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, có thể gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người bệnh, thậm chí hôn mê, tử vong.

3.4. Đái tháo nhạt

Bệnh lý này xảy ra do thiếu hormone ADH ở thùy sau tuyến yên. Người bệnh thường gặp tình trạng tiểu rất nhiều (trên 3 - 4 lít/ngày), khát nước liên tục và dễ bị mất nước nghiêm trọng.

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp bạn biết được tuyến yên tiết ra hormone gì để thấy được vai trò quan trọng của tuyến này đối với các chức năng trong cơ thể. 

Nếu phát hiện các dấu hiệu cảnh báo vấn đề về chức năng tuyến yên như: tiết sữa bất thường không do mang thai, kinh nguyệt không đều, giảm ham muốn tình dục, tăng hoặc giảm cân bất thường, giảm trí nhớ,... Quý khách hàng nên đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ Chuyên khoa Nội tiết - Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56, để được được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.