1. Tổng quan về bệnh viêm tụy

Tuyến tụy là cơ quan đảm nhiệm vai trò tiết enzym tiêu hóa và hormone insulin trong cơ thể. Viêm tụy là tình trạng khi tuyến tụy bị viêm hoặc tổn thương, sưng đỏ. Khi tụy bị viêm, các enzym tiêu hóa có thể hoạt động sớm ngay trong tuyến tụy, khiến mô tụy bị phá hủy, dẫn đến sưng, đau và rối loạn chức năng tiêu hóa.

Viêm tụy là tình trạng tuyến tụy có tổn thương hoặc viêm

1.1. Các dạng viêm tụy thường gặp

Bệnh được chia thành hai thể chính:

• Viêm tụy cấp: xảy ra đột ngột, biểu hiện dữ dội với cơn đau bụng dữ dội, thường cần điều trị nội trú. Phần lớn bệnh nhân hồi phục nếu được xử trí sớm, tuy nhiên các thể hoại tử hoặc có biến chứng đa tạng có thể đe dọa tính mạng.
• Viêm tụy mạn tính: là hậu quả của viêm tụy cấp tái diễn nhiều lần, gây tổn thương lâu dài và suy giảm chức năng tuyến tụy, ảnh hưởng đến tiêu hóa và điều hòa đường huyết.

1.2. Nguyên nhân phổ biến gây viêm tụy

Có nhiều yếu tố có thể khởi phát viêm tụy, trong đó thường gặp nhất là:

• Sỏi mật: gây tắc nghẽn ống tụy, làm dịch tụy ứ lại và gây viêm.
• Rượu bia: sử dụng lâu dài làm tổn thương mô tụy và kích thích phản ứng viêm.
• Rối loạn mỡ máu: đặc biệt khi triglyceride lớn hơn 1000 mg/dL (11,3 mmol/L).
• Tác dụng phụ của thuốc, chấn thương bụng, nhiễm trùng hoặc yếu tố di truyền cũng là những nguyên nhân ít gặp hơn nhưng cần được lưu ý.

Nhìn chung, viêm tụy là bệnh lý nguy hiểm, có thể tiến triển nhanh và dẫn đến nhiều biến chứng nặng.

2. Đặc điểm cơn đau bụng do viêm tụy

Người bệnh có thể phân biệt cơn đau bụng do viêm tụy với các đặc điểm dưới đây:

2.1. Vị trí đau đặc trưng

Cơn đau bụng do viêm tụy thường khởi phát ở vùng thượng vị, tức là khu vực trên rốn và ngay dưới xương ức. Ở nhiều trường hợp, cơn đau có thể lan ra sau lưng, nhưng khi ngồi cúi người hoặc gập ra trước thì đỡ đau hơn - đặc điểm gợi ý viêm tụy.

Bệnh nhân viêm tụy thường có triệu chứng đau bụng vùng thượng vị

2.2. Tính chất và mức độ cơn đau

Đau bụng do viêm tụy thường khởi phát vài giờ sau bữa ăn nhiều dầu mỡ hoặc uống rượu và được mô tả là đau dữ dội, bỏng rát hoặc âm ỉ kéo dài, không thuyên giảm ngay cả khi nghỉ ngơi hay thay đổi tư thế. Ở thể Viêm tụy cấp, cơn đau xuất hiện đột ngột, liên tục và có thể kéo dài nhiều giờ hoặc vài ngày. Trong khi đó, ở viêm tụy mạn, người bệnh có thể đau nhẹ hơn nhưng dai dẳng, tái phát nhiều lần, nhất là sau bữa ăn nhiều chất béo hoặc uống rượu.

2.3. Phân biệt với đau bụng do các nguyên nhân khác

Không ít người dễ nhầm lẫn đau bụng do viêm tụy với đau dạ dày, viêm túi mật hay sỏi thận. Tuy nhiên, điểm khác biệt là đau do viêm tụy thường lan ra sau lưng, đi kèm buồn nôn, nôn ói và không giảm sau khi ăn hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.

Nhận biết đúng đặc điểm cơn đau giúp người bệnh phân biệt sớm với các rối loạn tiêu hóa thông thường, từ đó chủ động đi khám và điều trị kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn.

3. Các triệu chứng đi kèm với đau bụng do viêm tụy

Cơn đau bụng do viêm tụy thường xuất hiện cùng nhiều triệu chứng khác, phản ánh mức độ tổn thương và rối loạn chức năng của tuyến tụy. Cụ thể:

• Buồn nôn và nôn ói: Triệu chứng này thường xuất hiện ngay sau cơn đau bụng, người bệnh có thể nôn ra thức ăn hoặc dịch mật nhưng không cảm thấy dễ chịu hơn sau khi nôn. Tình trạng này khiến cơ thể dễ mất nước, đặc biệt trong viêm tụy cấp.
• Sốt, mệt mỏi, chán ăn: Phản ứng viêm khiến người bệnh có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao, kèm theo cảm giác uể oải, ăn uống kém và giảm năng lượng.
• Rối loạn tiêu hóa: Do tụy bị viêm làm giảm tiết enzym tiêu hóa, người bệnh thường bị đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy, hoặc phân nhạt màu, có mỡ nổi trên mặt nước - dấu hiệu đặc trưng của tình trạng hấp thu kém.
• Giảm cân nhanh không rõ nguyên nhân: Khi chức năng tụy suy giảm, cơ thể không hấp thu được dưỡng chất, dẫn đến sụt cân dù chế độ ăn không thay đổi.
• Vàng da, vàng mắt: Tụy sưng viêm có thể chèn ép đường mật, khiến bilirubin trong máu tăng cao, biểu hiện ra ngoài bằng vàng da, vàng mắt. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo bệnh vào giai đoạn nặng.

Những triệu chứng này nếu xuất hiện cùng cơn đau bụng dữ dội vùng thượng vị cần được chú ý đặc biệt.

4. Các biến chứng nguy hiểm của bệnh viêm tụy

Viêm tụy nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và chất lượng sống của người bệnh. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:

• Hoại tử tụy: Khi phản ứng viêm tiến triển mạnh, các enzym tiêu hóa hoạt động ngay trong tuyến tụy sẽ phá hủy mô tụy, gây hoại tử. Tình trạng này có thể lan rộng, dẫn đến nhiễm trùng và đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
• Áp xe hoặc nang giả tụy: Dịch viêm và mô hoại tử có thể tích tụ thành ổ áp xe hoặc nang giả tụy, gây đau bụng kéo dài, sốt, buồn nôn và nguy cơ vỡ, nhiễm trùng ổ bụng.
• Nhiễm trùng ổ bụng: Viêm tụy nặng khiến vi khuẩn xâm nhập vào vùng mô hoại tử, dẫn đến viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng lan rộng, cần điều trị tích cực bằng kháng sinh và phẫu thuật dẫn lưu.
• Suy đa tạng: Trong trường hợp nặng, phản ứng viêm lan tỏa có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như tim, gan, thận, phổi, dẫn đến suy hô hấp, tụt huyết áp và sốc nhiễm trùng.
• Tăng nguy cơ tiểu đường và ung thư tụy: Viêm tụy mạn tính làm tổn thương lâu dài tế bào sản xuất insulin, gây rối loạn đường huyết. Ngoài ra, tổn thương mạn tính kéo dài cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư tụy, đặc biệt ở người hút thuốc lá hoặc mang đột biến gen PRSS1, SPINK1.

Những biến chứng này cho thấy việc coi nhẹ hoặc tự ý điều trị khi xuất hiện triệu chứng viêm tụy là vô cùng nguy hiểm. Phát hiện sớm và điều trị đúng hướng không chỉ giúp bảo vệ chức năng tụy mà còn phòng ngừa biến chứng đe dọa đến sức khỏe toàn thân.

Người bệnh nên thăm khám chuyên khoa khi xuất hiện các triệu chứng đau, khó chịu vùng thượng vị

Nếu xuất hiện triệu chứng đau bụng dữ dội vùng thượng vị kèm theo các biểu hiện nghi ngờ của viêm tụy như: buồn nôn, sốt, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa,.., người bệnh hãy đến ngay Hệ thống Y tế MEDLATEC để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám và điều trị kịp thời. Quý khách hàng có thể liên hệ hotline 1900 56 56 56 để được hỗ trợ.