1. Như thế nào là rát lưỡi, đau họng?

Rát lưỡi đau họng là cảm giác khó chịu xảy ra trong khoang miệng và cổ họng, thường đi kèm tình trạng khô, nóng rát, nuốt vướng hoặc sưng đỏ.

Những dấu hiệu này có thể xuất hiện thoáng qua khi ăn đồ cay, nóng, hoặc kéo dài do nguyên nhân bệnh lý. 

2. Bị rát lưỡi, đau họng là do nguyên nhân gì?

Rát lưỡi, đau họng là những triệu chứng có thể xuất phát do: 

2.1. Viêm họng, viêm amidan

Khi bị viêm họng hoặc viêm amidan, người bệnh thường cảm thấy đau rát ở vùng họng, có thể kèm khó nuốt, khàn tiếng; đôi khi cảm giác nóng rát có thể lan tới gốc lưỡi. Người bị viêm họng, viêm amidan cũng thường bị ho khan, ho có đờm, sốt nhẹ hoặc sốt cao, khàn tiếng, nuốt đau.

Rát lưỡi, đau họng có thể là dấu hiệu viêm amidan

2.2. Nhiệt miệng

Nếu rát lưỡi đi kèm với các nốt loét nhỏ màu trắng hoặc vàng trong khoang miệng, rất có thể bạn đang bị nhiệt miệng. Nhiệt miệng thường liên quan đến stress, thay đổi miễn dịch hoặc thiếu vitamin nhóm B, sắt, kẽm. Thức ăn cay nóng có thể làm vết loét thêm đau rát, chứ không phải là nguyên nhân trực tiếp.

Người bị rát lưỡi, đau họng do nhiệt miệng thường có cảm giác đau rát dữ dội khi ăn, nhất là ăn đồ mặn hoặc đồ chua. 

2.3. Trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản do axit từ dạ dày đi ngược lên thực quản, tới vùng hầu họng, làm niêm mạc vùng này bị tổn thương. Axit là nguyên nhân làm thay đổi môi trường khoang miệng, gây tổn thương lưỡi và họng, dẫn tới cảm giác rát lưỡi, đau họng. 

Ngoài ra, người bệnh cũng thường có triệu chứng: buồn nôn, nóng rát ngực, ợ chua, cảm thấy có vị đắng hoặc chua trong miệng,... 

2.4. Nhiễm nấm miệng

Nhiễm nấm Candida dễ xảy ra với trẻ nhỏ, người già, người đang điều trị kháng sinh dài ngày hoặc bệnh nhân tiểu đường. Khi bị nấm miệng, người bệnh thường thấy trên lưỡi xuất hiện những mảng trắng bám chặt, khi cạo đi để lại bề mặt đỏ và rát. Một số triệu chứng khác thường gặp ở bệnh nấm miệng là: khô miệng, mất vị giác,...

2.5. Thiếu hụt vi chất

Chế độ ăn uống không đa dạng, thiếu vitamin B12, B9, vitamin C, sắt hoặc kẽm có thể khiến niêm mạc miệng dễ bị viêm loét và đau rát. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến vùng miệng - họng mà còn dễ khiến sức khỏe bị giảm sút.

Bên cạnh hiện tượng rát lưỡi, đau họng, người bị thiếu hụt vi chất còn thường xuyên mệt mỏi, lưỡi đỏ và bóng, chóng mặt, hoa mắt,...

2.6. Hội chứng miệng bỏng rát (Burning Mouth Syndrome - BMS)

Đây là tình trạng gây cảm giác nóng rát, châm chích trong miệng, đặc biệt ở đầu lưỡi. Nguyên nhân có thể liên quan đến tổn thương thần kinh, thay đổi nội tiết, thiếu vi chất hoặc khô miệng. Bệnh thường gặp ở phụ nữ trung niên và sau mãn kinh.

3. Xử trí như thế nào khi bị rát lưỡi, đau họng?

Khi xuất hiện tình trạng rát lưỡi, đau họng, để giảm bớt sự khó chịu, ngăn ngừa nguy cơ bệnh lý không được điều trị dẫn đến biến chứng, người bệnh nên:

3.1. Chăm sóc tại nhà

Một số biện pháp sau có thể giúp cải thiện cảm giác khó chịu khi bị rát lưỡi, đau họng:

• Súc miệng với nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn để làm sạch và sát khuẩn miệng - họng.
• Uống đủ 2 lít nước/ngày để niêm mạc họng luôn được giữ ẩm và cơ thể không bị mất nước.
• Tránh ăn đồ cay, chua, nóng, thay vào đó hãy bổ sung nhiều rau xanh, hoa quả tươi giàu vitamin C.
• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya để cải thiện sức đề kháng.

Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc kháng sinh hay kháng nấm khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Súc miệng với nước sát khuẩn làm sạch vùng miệng - họng

3.2. Thăm khám bác sĩ và dùng thuốc theo chỉ định

Không phải mọi trường hợp bị rát lưỡi, đau họng đều cần đi khám ngay. Tuy nhiên, trong một số trường hợp sau đây, người bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám ngay:

• Đau họng kéo dài trên 1 tuần, không có dấu hiệu thuyên giảm.
• Sốt cao, khó nuốt, khó thở.
• Có nhiều vết loét trong miệng, tái phát liên tục.
• Khàn tiếng > 2 tuần.
• Sụt cân nhanh, mệt mỏi bất thường.

Việc chủ quan bỏ qua các triệu chứng rát lưỡi, đau họng mà không có sự can thiệp y khoa kịp thời rất dễ khiến bệnh lý gây nên triệu chứng này tiến triển nghiêm trọng hơn, gây biến chứng nguy hiểm.

Bằng việc thăm khám, người bệnh sẽ tìm ra nguyên nhân gây rát lưỡi, đau họng và có được chỉ định điều trị phù hợp. Thông thường, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau, thuốc hạ sốt, thuốc kháng viêm, thuốc kháng sinh, thuốc kháng nấm,... tùy theo từng nguyên nhân gây bệnh. Trường hợp bệnh nhân bị thiếu hụt vi chất, bác sĩ cũng sẽ có chỉ định bổ sung.

Bệnh nhân bị đau họng thăm khám cùng bác sĩ của MEDLATEC

4. Cách phòng ngừa nguy cơ bị rát lưỡi, đau họng

Bạn có thể chủ động phòng ngừa nguy cơ bị rát lưỡi, đau họng bằng việc những thói quen đơn giản trong sinh hoạt hằng ngày như: 

• Đánh răng ít nhất 2 lần mỗi ngày, súc miệng thường xuyên bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn để hạn chế vi khuẩn, nấm gây bệnh.
• Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng giúp cơ thể khỏe mạnh, tránh thiếu hụt vitamin và khoáng chất. Hạn chế đồ ăn cay nóng, đồ uống có cồn, nước ngọt có ga.
• Tập thể dục đều đặn, uống đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý và giữ tinh thần thoải mái để hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, tăng khả năng bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lý đường hô hấp và vùng miệng - họng.
• Thực hiện tốt các biện pháp bảo vệ đường hô hấp trước sự thay đổi của thời tiết, khói bụi, ô nhiễm môi trường:

- Đeo khẩu trang khi ra ngoài.

- Giữ ấm cổ khi trời lạnh.

- Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc, hóa chất.

Từ những chia sẻ trên đây, có thể thấy rằng, rát lưỡi, đau họng có thể xuất phát từ những nguyên nhân đơn giản như Viêm họng, nhiệt miệng, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng. Người bệnh nên lắng nghe cơ thể và theo dõi các triệu chứng đi kèm để kịp thời thăm khám, có phương án bảo vệ sức khỏe tốt nhất.

Nếu thường xuyên tái diễn tình trạng rát lưỡi, đau họng, quý khách hàng có thể đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Hotline 1900 56 56 56.