1. Khái niệm thuốc xổ

Thuốc xổ còn được biết đến là các loại thuốc nhuận tràng thường được ứng dụng trong chữa trị bệnh táo bón. Tác dụng chính của thuốc là kích thích nhu động ruột, cắt ngắn thời gian di chuyển của chất thải trong đường ruột, đôi khi còn làm mềm phân giúp bệnh nhân dễ dàng đại tiện và giải quyết được tình trạng táo bón.

Có 4 loại thuốc nhuận tràng phổ biến hiện nay. Dựa trên các triệu chứng và mức độ bệnh lý của người bệnh mà sẽ dùng loại thuốc phù hợp:

• Thuốc nhuận tràng tạo khối: chất xơ có trong thuốc có tác dụng tương tự như chất xơ ở trong thực phẩm bạn ăn hàng ngày. Loại thuốc nhuận tràng tạo khối sẽ làm mềm phân và tăng nhu động ruột giúp bệnh nhân đi cầu được “trơn tru" hơn. Khi bị táo bón thì bệnh nhân nên dùng thuốc nhuận tràng tạo khối trước và thuốc sẽ có tác dụng sau khoảng từ 6 - 12 giờ;

• Thuốc nhuận tràng thẩm thấu: thuốc này có công dụng làm tăng độ ẩm cho chất thải để chúng dễ dàng di chuyển hơn trong đường ruột, nhờ đó mà bớt gặp khó khăn khi tống xuất ra ngoài. Bệnh nhân cần phải đợi từ 2 - 3 ngày sau khi dùng thuốc thì mới phát huy được hết tác dụng;

• Thuốc xổ làm mềm phân: thuốc giúp giảm sức căng bề mặt chất thải, giúp phân dễ hấp thu nước hơn, nhờ vậy mà phân trở nên mềm dễ đại tiện. Phải mất khoảng 12 - 72 giờ để thuốc có tác dụng;

• Thuốc nhuận tràng kích thích: tác dụng của thuốc là kích thích niêm mạc ruột giúp rút ngắn thời gian đi đại tiện của bệnh nhân. Tương tự như thuốc tạo khối nó cũng có hiệu lực sau khoảng 6 - 12 tiếng kể từ khi dùng thuốc.

Thuốc xổ thường được sử dụng trong điều trị bệnh táo bón

Cũng có loại thuốc nhuận tràng khác mặc dù ít phổ biến hơn nhưng cũng giúp cải thiện tình trạng táo bón:

• Thuốc nhuận tràng muối: công dụng là làm rỗng ruột và thường được chỉ định trong những trường hợp chuẩn bị thực hiện phẫu thuật;

• Thuốc nhuận tràng bôi trơn: làm giảm lượng nước hấp thụ tại đường ruột;

• Thuốc nhuận tràng prokinetic: áp dụng đối với các ca bệnh nặng, ví dụ như hội chứng ruột kích thích, táo bón vô căn mạn tính.

Khi dùng bất kỳ loại thuốc xổ nào bệnh nhân cũng cần dùng đúng liều lượng và theo chỉ định của bác sĩ. Nếu lạm dụng thuốc có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng đe dọa đến sức khỏe của người bệnh.

2. Tác hại khôn lường khi dùng thuốc xổ không đúng cách

Khi dùng thuốc xổ sai cách, bệnh nhân có thể sẽ phải đối mặt với những vấn đề sau:

• Mất nước nghiêm trọng: khi gặp phải tình trạng này, bệnh nhân sẽ có triệu chứng hoa mắt, chân tay run, cơ thể mất sức, tổn thương thận, nặng nhất là tử vong;

• Mất cân bằng khoáng chất và điện giải (đặc biệt là kali): đây là một trong những biến chứng thường gặp ở những trường hợp lạm dụng thuốc xổ. Khoáng chất và điện giải đều là những yếu tố quan trọng đối với hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. Nếu chúng bị mất cân bằng thì sẽ làm rối loạn hoạt động của các cơ quan, nhất là cơ bắp, hệ thần kinh, tim và ruột kết;

• Tổn thương nội tạng: nếu thường xuyên dùng thuốc trong thời gian dài sẽ khiến đại tràng bị căng giãn, từ đó trở nên mỏng, trơ cứng hơn. Thêm vào đó thuốc cũng làm gia tăng nguy cơ nhiễm trùng đại tràng, ung thư ruột kết và tổn thương gan;

• Phụ thuộc vào thuốc xổ: nếu dùng loại thuốc này liên tục và dùng trong thời gian dài sẽ khiến đại tràng trở nên “trơ lì” trước liều dùng thông thường. Tức là nếu sau này bệnh nhân lại bị táo bón thì sẽ phải dùng thuốc ở liều cao hơn, thậm chí có trường hợp phải dùng thuốc xổ thì mới đi đại tiện được.

Khi dùng thuốc xổ sai cách, bệnh nhân có thể sẽ phải đối mặt với những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng

3. Một số lưu ý khi dùng thuốc xổ chữa bệnh táo bón

Để đảm bảo hiệu quả cũng như tính an toàn khi sử dụng thuốc xổ chữa táo bón, bệnh nhân cần ghi nhớ những lưu ý sau:

• Mỗi loại thuốc nhuận tràng sẽ có những tác dụng phù hợp cho từng biểu hiện bệnh lý khác nhau, vì vậy bạn không nên tự ý đi mua thuốc nhuận tràng về sử dụng mà hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa;

• Trước khi dùng nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng;

• Bệnh nhân bị viêm loét dạ dày tá tràng, người mắc bệnh Crohn, phụ nữ có thai,... là những đối tượng không nên dùng loại thuốc này;

• Chỉ dùng thuốc xổ trong thời gian khuyến cáo. Không được uống quá liều hoặc lạm dụng vì thuốc có thể sinh ra phản ứng phụ là tắc nghẽn ruột hoặc gây tiêu chảy;

• Trong trường hợp đã dùng thuốc nhưng tình trạng táo bón không thuyên giảm, bệnh nhân nên đi khám và điều trị tại các cơ sở y tế;

• Khi nhận thấy những triệu chứng bất thường sau khi dùng thuốc nhuận tràng, bạn cũng nên đi kiểm tra càng sớm càng tốt.

Nên tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ trong quá trình sử dụng bất cứ loại thuốc xổ nào

Thông thường nếu tình trạng táo bón không quá nghiêm trọng, bạn chưa cần thiết phải nhờ tới sự trợ giúp của các loại thuốc xổ. Bạn hoàn toàn có thể giải quyết chứng táo bón bằng việc áp dụng một chế độ sinh hoạt và thực đơn ăn uống lành mạnh hơn. Ví dụ như:

• Tăng cường ăn những loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ như trái cây tươi, các loại rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo),...;

• Bổ sung nhiều nước để bôi trơn đường ruột, kích thích hệ tiêu hóa và làm mềm phân hơn;

• Nếu bạn phải ngồi lâu khi làm việc thì nên dành một chút thời gian để tranh thủ đi lại, vận động nhẹ nhàng, ngồi quá lâu ở một vị trí cũng có thể gây táo bón;

• Nên duy trì thói quen vận động thể lực, thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao;

• Luôn giữ tinh thần thoải mái vui vẻ, tránh căng thẳng kéo dài vì sẽ làm ảnh hưởng tới sức khỏe đường ruột.

Nhìn chung các loại thuốc nhuận tràng có nhiều công dụng nhất định nhưng nếu lạm dụng chúng thì sẽ gây ra nhiều hậu quả khôn lường. Vì vậy không chỉ riêng gì thuốc nhuận tràng mà đối với cả những loại thuốc khác bạn cũng cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn sử dụng cũng như chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Ngoài việc dùng thuốc xổ, bạn cũng nên thay đổi lối sống sao cho lành mạnh hơn để ngăn ngừa táo bón và nguy cơ tái phát bệnh về sau.