Phản ứng của cơ thể như thế nào sau khi xương bị gãy?

Tại sao bó bột lại ít bị khớp giả hơn là mổ để cố định xương? Liệu mổ để cố định xương gãy có phải là biện pháp ưu việt hơn hẳn so với điều trị bảo tồn bằng bó bột hoặc là các phương pháp của y học cổ truyền? Một phần của câu trả lời cho các câu hỏi trên chính là cơ chế của quá trình liền xương. Khi xảy ra gãy xương thì ngay lập tức các thay đổi của xương và phần mềm xung quanh xuất hiện. Các cục máu đông làm tắc các mạch máu nhỏ xung quanh, các cấu trúc mạch máu của tủy xương bị thay đổi và cấu trúc lại. Trong vòng 24 giờ, các tế bào tủy xương chuyển dạng thành các tế bào đa hình thái và có xu hướng biến đổi thành các tạo cốt bào (là các tế bào tham gia trực tiếp vào quá trình liền xương). Tại vị trí gãy xương sẽ xuất hiện 2 quá trình hay hiện tượng liền xương, đó là liền xương nguyên phát và liền xương thứ phát.

   Quá trình liền xương.

Liền xương nguyên phát (còn được gọi là liền xương trực tiếp)

Đây là hiện tượng cấu trúc lại sự liên tục của vỏ xương cứng. Kiểu liền xương này yêu cầu sự cố định ổ gãy phải vững chắc nên thường gặp trong các trường hợp liền xương sau kết hợp xương. Tại khu vực hai đầu xương gãy, các mạch máu nhỏ sẽ hình thành và các tế bào có nguồn gốc trung mô xuất hiện sẽ biệt hóa thành các tạo cốt bào. Tại vị trí đầu các xương gãy sẽ xuất hiện hiện tượng tiêu xương sinh lý và sau đó là hình thành cầu xương trực tiếp qua khoảng trống giữa hai đầu xương. Sự liền xương này còn gọi là hiện tượng “lấp khoảng trống”(Gap healing). Khi quá trình liền xương hình thành, sự hình thành can xương bên ngoài xảy ra rất ít và ổ gãy hầu như bị thay thế bởi cầu can trực tiếp mới.

Liền xương thứ phát (còn được gọi là liền xương gián tiếp)

Liền xương thứ phát là một quá trình khác hoàn toàn và liên quan chặt chẽ đến vai trò của màng xương. Khi việc cấp máu cho ổ gãy của tủy xương bị gián đoạn, màng xương nhanh chóng trở thành nguồn cung cấp chính cho ổ gãy. Các tế bào của màng xương dưới sự hoạt hóa nhanh chóng hình thành nên cấu trúc xương tương tự như tình trạng canxi hóa trong màng xương và hình thành cấu trúc xương nội tủy. Sự canxi hóa của màng xương quanh ổ gãy sẽ tạo nên cấu trúc can xương cứng. Cấu trúc can xương cứng tăng dần về kích thước. Tại vị trí gãy, xương mới được hình thành tương tự như sự canxi hóa tủy xương và có quá trình tương tự như quá trình phát triển xương với sự tham gia của cấu trúc sụn. Quá trình này sẽ tăng lên nếu ổ gãy có thể di động một chút, do đó những phương pháp kết hợp xương vững chắc sẽ làm giảm quá trình này. Đinh nội tủy là một dụng cụ tốt cho việc kích thích liền xương kiểu này mà vẫn đảm bảo đạt cấu trúc giải phẫu.

Đối với mọi kiểu gãy xương, dù mổ hay không mổ thì đều xuất hiện cả hai kiểu liền xương, tuy nhiên tùy theo trường hợp sẽ có ưu thế kiểu liền xương này hay kiểu kia. Nếu là kết hợp xương thì sẽ ưu thế kiểu liền xương nguyên phát, còn điều trị bảo tồn hay các kỹ thuật ít xâm lấn thì sẽ ưu thế kiểu liền xương thứ phát. Sự liền xương thứ phát hay liền xương gián tiếp có thể coi là sự liền xương sinh lý hơn.

Chú ý: Quá trình liền xương nhanh hay chậm còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương, tuổi của người bệnh. Người càng trẻ thì quá trình hồi phục cũng diễn ra nhanh hơn và ngược lại. Bên cạnh đó người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Sau khi liền xương cần có những bài tập phục hồi phù hợp. Một chế độ ăn giàu canxi cũng có thể đem lại ảnh hưởng tốt cho người bị gãy xương.

ThS. Trần Trung Dũng