Tiểu nhiều, gai đen vùng cổ gáy - dấu hiệu cảnh báo đái tháo đường 

Đồ ăn nhanh có hại cho sức khỏe vì làm tăng nguy cơ béo phì, bệnh tim mạch, tiểu đường. Ảnh minh họa

Mới đây, Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Vĩnh Phúc (Phú Thọ) tiếp nhận em N.V.A. (17 tuổi), được mẹ đưa đi khám vì gần đây Tiểu nhiều, tự thử đường máu mao mạch thấy tăng cao.  

Khai thác tiền sử được biết, bệnh nhân có thói quen ăn đồ ăn nhanh, ít vận động.

Khám ban đầu thấy em N. có tình trạng thừa cân, gai đen vùng cổ gáy, BMI 25,7 (với người châu Á, BMI <23). 

Kết quả xét nghiệm ghi nhận:  

• Glucose huyết tương lúc đói: 7,26 mmol/L;  
• HbA1c tăng cao lên tới 10.6% (chỉ số bình thường <5.7%);  
• Insulin: 6,23 uU/ml;  
• C-peptide: 0,84 ng/ml; 
• Các tự kháng thể: Anti-GAD, ICA âm tính. 

Dựa vào các kết quả trên, em N. được chẩn đoán đái tháo đường type 2 (ĐTĐ type 2).  

Bệnh nhân được hướng dẫn chế độ ăn và tập luyện để giảm cân, giảm đề kháng insulin, kiểm soát đường máu bằng thuốc, tự theo dõi đường máu mao mạch tại nhà và tái khám định kỳ hằng tháng. 

Con số đáng báo động bệnh ĐTĐ type 2 tại Việt Nam 

Tỷ lệ mắc đái tháo đường tại Việt Nam tăng gấp đôi chỉ trong khoảng 10 năm. Ảnh minh họa 

Trong nhiều thập kỷ, ĐTĐ type 2 được coi là bệnh lý của người lớn tuổi. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc ở trẻ em và thanh thiếu niên đang gia tăng nhanh, một số trường hợp được ghi nhận ở lứa tuổi 14-15. 

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc đái tháo đường tăng gấp đôi chỉ trong khoảng 10 năm. Thống kê năm 2012 cho thấy, tỷ lệ mắc là hơn 4%, đến năm 2020 tăng lên gần 7,3%.  

Năm 2024, khoảng 7 triệu người Việt đang mắc bệnh. Đáng chú ý, trong đó hơn 55% bệnh nhân đã có biến chứng (34% biến chứng về tim mạch; 39,5% biến chứng về mắt và thần kinh; 24% biến chứng về thận). 

Bệnh nhân đái tháo đường bị biến chứng không chỉ làm gia tăng chi phí y tế mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống. 

BSCKI. Dương Thị Phương Thúy - Phó Giám đốc chuyên môn Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Vĩnh Phúc cho hay, ca bệnh trên gióng lên hồi chuông cảnh báo về bệnh đái tháo đường ngày càng trẻ hoá, len lỏi vào lứa tuổi học đường.

Cha mẹ nên tránh để trẻ ăn đồ ăn nhanh vì đây là một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ béo phì, bệnh tim mạch, tiểu đường. Cho trẻ đi khám tầm soát đái tháo đường nếu trẻ thừa cân, béo phì, tiền sử cân nặng lúc sinh trên 4kg, chế độ ăn nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh hoặc lối sống ít hoạt động thể chất. 

Biến chứng nguy hiểm của ĐTĐ type 2 ở người trẻ và khuyến cáo tầm soát từ chuyên gia 

BSCKI. Dương Thị Phương Thúy - Phó Giám đốc chuyên môn Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Vĩnh Phúc 

Theo bác sĩ Thúy, ĐTĐ type 2 ở người trẻ không hoàn toàn giống như ở người lớn. Nó thường đặc trưng bởi sự kết hợp của: 

• Kháng Insulin nặng hơn: Đặc biệt là trong giai đoạn dậy thì do tác động của hormone tăng trưởng và hormone giới tính. 
• Rối loạn chức năng tế bào beta tụy tiến triển nhanh: Tế bào beta của người trẻ thường có khả năng bù trừ kém hiệu quả hơn trước tình trạng kháng insulin kéo dài, dẫn đến suy giảm nhanh chóng chức năng tiết insulin. 
• Yếu tố di truyền và dân tộc: Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn đáng kể ở một số nhóm dân tộc thiểu số và những người có tiền sử gia đình mạnh mẽ. 

Việc chẩn đoán đái tháo đường type 2 ở người trẻ thường bị trì hoãn do triệu chứng lâm sàng không rõ ràng. Hậu quả là nguy cơ xuất hiện các biến chứng sớm và nghiêm trọng hơn so với người lớn tuổi, bao gồm: 

• Mạch máu nhỏ (bệnh võng mạc, bệnh thận): Có thể dẫn đến mù lòa, suy thận, thậm chí cắt cụt chi; 
• Mạch máu lớn (bệnh tim mạch): Tăng nguy cơ tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim. 

Do đó, tầm soát có hệ thống là một chiến lược y tế công cộng và lâm sàng quan trọng. 

Đái tháo đường gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Ảnh minh họa 

Các tổ chức chuyên môn lớn như Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) và Hiệp hội Nội tiết Nhi khoa (PES) đã thiết lập các tiêu chí rõ ràng cho việc tầm soát. Mục tiêu là xác định những cá nhân có nguy cơ cao nhưng chưa có triệu chứng để can thiệp kịp thời. 

Đối tượng cần tầm soát là trẻ em và thanh thiếu niên thừa cân hoặc béo phì (BMI > bách phân vị 85 đối với tuổi và giới tính hoặc BMI >25) có ít nhất một yếu tố nguy cơ bổ sung, bao gồm: 

• Tiền sử gia đình, đái tháo đường type 2 ở người thân cấp 1 hoặc cấp 2 (cha mẹ, anh chị em, ông bà, cô chú); 
• Dân tộc/Chủng tộc, thuộc các nhóm có tỷ lệ mắc cao (người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Phi, người Mỹ gốc Tây Ban Nha/Latinh, người châu Á/đảo Thái Bình Dương); 
• Dấu hiệu kháng Insulin, bệnh gai đen, buồng trứng đa nang, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, trẻ nhỏ có cân nặng sơ sinh > 4kg hoặc mẹ bị đái tháo đường thai kỳ. 

Thời điểm tầm soát bắt đầu từ 10 tuổi hoặc khi bắt đầu dậy thì (nếu dậy thì trước 10 tuổi). 

Tần suất lặp lại mỗi 3 năm nếu kết quả tầm soát ban đầu là bình thường. Nếu bệnh nhân phát triển các yếu tố nguy cơ mới (tăng cân đáng kể) hoặc xuất hiện triệu chứng lâm sàng, có thể tầm soát sớm hơn.