1. Khái quát về bệnh cảm lạnh

Nguyên nhân gây ra cảm lạnh thường là do virus. Chúng xâm nhập vào cơ thể thông qua các con đường mắt, mũi, miệng và khiến đường hô hấp trên gặp nhiễm trùng. Dưới đây là một số biểu hiện của bệnh cảm lạnh mọi người thường gặp phải:

• Hắt hơi, đau họng;

• Nghẹt mũi, chảy nhiều nước mũi;

• Ho khan hoặc ho có đờm;

• Mệt mỏi, sốt nhẹ, đau đầu.

Các yếu tố khiến nguy cơ bị cảm lạnh gia tăng bao gồm: suy giảm sức đề kháng, trẻ nhỏ dưới 6 tuổi hoặc người nghiện thuốc lâu năm.

Trên thực tế có tới hơn 200 loại virus gây bệnh cảm lạnh và phần lớn bệnh nhân bị cảm lạnh sẽ khỏi bệnh trong vòng 1 - 2 tuần. Tuy nhiên cũng có những trường hợp cảm lạnh kéo dài trên 14 ngày, hoặc bệnh tiến triển với các triệu chứng nghiêm trọng hơn như: khó thở, ho có đờm lẫn máu, sốt cao,... thì lúc này bệnh nhân cần đi khám để được can thiệp y tế trong thời gian sớm nhất có thể.

Cảm lạnh thường gây ra những triệu chứng rất khó chịu

Cảm lạnh là bệnh lý thường gặp nhiều nhất trong giai đoạn thời tiết giao mùa, nhất là mùa thu đông, đông xuân. Người lớn có thể bị từ 2 - 3 lần/năm, ngược lại trẻ em thường bị rất nhiều (8 - 12 lần/năm tùy bé) vì hệ miễn dịch của trẻ còn yếu chưa phát triển hoàn chỉnh như người lớn.

2. Thuốc cảm có bao nhiêu loại?

Một số thuốc cảm có thể kể đến bao gồm:

- Thuốc giảm ho:

Các thuốc giảm ho sẽ tác động vào hệ thần kinh trung ương, giúp ức chế các phản xạ ho. Một số loại thuốc giảm ho bao hồm pholcodine, codein, dextromethorphan. Trong đó thuốc codein có các tác dụng phụ như buồn ngủ, gây táo bón và phụ thuộc thuốc. Ngoài ra thuốc không dùng được cho trẻ nhỏ dưới 12 tuổi và không khuyến khích chỉ định cho thanh thiếu niên từ 12 - 18 tuổi.

2 loại còn lại là Pholcodine và dextromethorphan ít gây tác dụng phụ hơn so với codein nhưng cũng ít nhiều khiến người dùng cảm thấy buồn ngủ và phụ thuộc vào thuốc. Do đó nếu đang phải lái xe hoặc vận hành máy móc thì người bệnh không nên dùng thuốc.

Lưu ý: Chỉ nên dùng những thuốc nêu trên để điều trị chứng ho khan. Trong trường hợp ho có đờm thì thuốc không đem lại hiệu quả. Đối với những bệnh nhân bị hen suyễn hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) thì nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc dextromethorphan.

- Thuốc thông mũi:

Cơ chế hoạt động chính của các thuốc thông mũi là làm co mạch, giúp giảm sưng nề niêm mạc bên trong mũi, từ hỗ trợ giảm thiểu triệu chứng nghẹt mũi và khó thở.

Các thuốc thông mũi gồm có ephedrine, pseudoephedrine và phenylephrine. Bên cạnh công dụng nêu trên, các thuốc thông mũi có thể gây ra một số tác dụng phụ như tăng nhịp tim, thăng huyết áp, gây khó ngủ. Do vậy không nên uống thuốc trước giờ đi ngủ và thuốc cũng không dành cho người bị huyết áp cao. Bệnh nhân bị tăng nhãn áp nếu muốn sử dụng thuốc thông mũi cũng cần có sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa.

Trong mọi trường hợp đều không nên dùng thuốc nhỏ mũi và thuốc xịt mũi lâu ngày vì nếu lạm dụng thuốc sẽ khiến tình trạng bệnh càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Khi bị cảm lạnh bệnh nhân có thể dùng thuốc cảm để điều trị triệu chứng của bệnh

- Thuốc long đờm:

Tác dụng chính của các thuốc long đờm là làm giảm độ đậm đặc và làm loãng đờm trong đường hô hấp, qua đó dễ dàng tống xuất dịch nhầy ra khỏi đường thở.

- Thuốc giảm đau, hạ sốt:

Sốt và đau nhức cơ thể cũng là các triệu chứng thường gặp khi bị cảm lạnh. Lúc này người bệnh có thể dùng một số loại thuốc như aspirin, paracetamol hay ibuprofen để hạ sốt và giảm đau.

Tuy nhiên các bệnh nhân bị suy gan cần thận trọng khi dùng những thuốc này bởi vì thành phần của thuốc có thể gây tổn thương gan, thậm chí là đe dọa đến tính mạng người bệnh nếu dùng thuốc quá liều.

Ngoài ra ibuprofen và aspirin đều gây ra tác dụng phụ là kích ứng niêm mạc dạ dày. Đặc biệt là trẻ em dưới 16 tuổi không nên dùng aspirin vì nguy cơ mắc phải hội chứng Reye là rất cao, trừ khi có chỉ định riêng từ bác sĩ.

- Thuốc kháng histamine:

Một loại thuốc khác cũng có tác dụng điều trị các triệu chứng như ho, hắt hơi, sổ mũi do cảm lạnh là thuốc kháng histamine. Thuốc đem lại hiệu quả khi được dùng để điều trị triệu chứng ho ban đêm, nhất là những cơn ho do viêm mũi dị ứng và ho chảy dịch mũi.

Các thuốc kháng histamine chữa cảm lạnh đa phần sẽ là brompheniramine hoặc chlorphenamine. Tương tự như một số loại thuốc cảm nêu trên, bệnh nhân không nên dùng thuốc kháng histamine nếu đang phải điều khiển phương tiện giao thông hoặc vận hành máy móc. Ngoài ra loại thuốc này cũng không phù hợp để điều trị chứng ho có đờm.

Đối với những bệnh nhân bị tăng nhãn áp, COPD hoặc khó tiểu do phì đại tiền liệt tuyến nên trao đổi trước với bác sĩ khi có ý định sử dụng thuốc kháng histamine.

3. Bị cảm lạnh không được dùng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh là những thuốc chỉ được dùng trong trường hợp bệnh nhân bị nhiễm vi khuẩn gây ra các bệnh lý nhiễm trùng. Trong khi đó cảm lạnh thường là do virus gây nên, do đó dùng thuốc kháng sinh là không cần thiết do không giúp điều trị được nguyên nhân gây bệnh và còn gây nguy hiểm vì nguy cơ gặp phải tác dụng phụ cao.

Vì vậy, phương pháp để điều trị cảm lạnh chủ yếu là dùng thuốc kiểm soát các triệu chứng liên quan, kết hợp với việc uống nhiều nước, nghỉ ngơi đầy đủ, bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết để thể trạng mau hồi phục.

Paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt thường được sử dụng để điều trị cảm lạnh

4. Những lưu ý chung trong việc sử dụng thuốc cảm lạnh

• Trước khi dùng thuốc cảm bạn nên đọc kỹ thông tin trong tờ hướng dẫn sử dụng đính kèm, tuân thủ đúng liều lượng theo khuyến cáo của bác sĩ và nhà sản xuất;

• Nắm rõ các tác dụng phụ có thể gặp phải trong quá trình dùng thuốc để biết cách phòng ngừa và xử trí kịp thời;

• Không uống rượu bia, dùng chất kích thích khi dùng thuốc cảm vì có thể gia tăng độc tố và tương tác với thuốc làm giảm hiệu quả điều trị;

• Như đã đề cập thì một số loại thuốc cảm có thể khiến bệnh nhân cảm thấy buồn ngủ hơn, do đó chỉ nên uống thuốc khi ở nhà trước thời gian đi ngủ, không dùng thuốc khi làm việc, trong lúc vận hành máy móc hay tham gia giao thông,...;

• Có những thuốc gây mất ngủ vì chứa caffeine, do đó bạn không nên dùng thêm các đồ uống cũng chứa thành phần này như coca, cà phê, trà,... sẽ càng khiến bạn mất ngủ;

• Nên dùng thuốc theo lịch trình cố định trong ngày, nếu quên liều thì hãy dùng lại trong thời điểm sớm nhất. Còn nếu liều đã quên gần với giờ uống liều tiếp theo thì hãy uống thuốc theo kế hoạch và bỏ qua liều cũ, tuyệt đối không được cộng dồn các liều lại với nhau;

• Một số đối tượng như thai phụ và mẹ đang cho con bú cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc cảm.

Như vậy thuốc cảm có tác dụng điều trị và kiểm soát các triệu chứng khó chịu khi bệnh nhân bị cảm lạnh. Để việc dùng thuốc đem lại hiệu quả tối ưu, người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn và khuyến cáo của nhà sản xuất. Nếu sau 14 ngày triệu chứng cảm lạnh không thuyên giảm, bệnh nhân nên đi khám để tìm hiểu nguyên nhân và được điều trị đúng cách.