1. Bệnh lao, xét nghiệm lao và các phương pháp chẩn đoán

Bệnh lao ở người gây ra bởi loại vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis, có thể lây lan từ người này sang người khác qua tiếp xúc với dịch tiết cơ thể chứa nhiều vi khuẩn. Tuy nhiên, nếu người bệnh đã được điều trị, không còn ở dạng lao hoạt động thì sẽ không còn khả năng lây nhiễm.

Một số người mắc vi khuẩn lao nhưng chưa có biểu hiện bệnh mà vẫn trong thời gian ủ bệnh, sẽ chưa có nguy cơ lây nhiễm. Những trường hợp này chỉ thông qua xét nghiệm kiểm tra mới phát hiện được khuẩn lao (hay còn gọi là Lao tiềm ẩn).

Hiện nay có nhiều phương pháp kiểm tra, xét nghiệm vi khuẩn lao, bao gồm:

- Xét nghiệm lao qua da (dựa trên phản ứng lao tố).

- Xét nghiệm đờm.

- Xét nghiệm máu.

- Xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh.

Trong đó, xét nghiệm máu, còn gọi là xét nghiệm phóng thích Interferon - Gamma hay IGRAs là xét nghiệm có thể biết sớm nhất sự có mặt của khuẩn lao. Phương pháp này kiểm tra dựa trên mức độ phản ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn gây lao.

Hiện có 2 xét nghiệm máu lao IGRAs là:

- QuantiFERON®–TB Gold In-Tube test (viết tắt là QFT-GIT)

- T-SPOT®.TB test (viết tắt là T-Spot)

Kết quả xét nghiệm sẽ cho biết bệnh nhân đã nhiễm vi khuẩn lao hay chưa, để chẩn đoán chính xác thì có thể cần thêm các xét nghiệm bổ sung khác.

Xét nghiệm máu IGRAs có nhiều ưu điểm trong chẩn đoán lao

Phương pháp xét nghiệm máu IGRAs được ưu tiên áp dụng để kiểm tra bệnh lao cho những đối tượng như:

- Người đã tiêm phòng vaccine Bacille Calmette–Guérin (BCG).

- Người gặp khó khăn về thời gian và số lần khám để kiểm tra khuẩn lao với phương pháp xét nghiệm lao qua da.

Ngoài ra, người bệnh có thể lựa chọn xét nghiệm IGRAs để sàng lọc nguy cơ nhiễm lao tiềm ẩn nhiều lần, nhất là với những đối tượng:

- Người từng có tiếp xúc với bệnh nhân nhiễm lao hoạt động.

- Người bị suy giảm miễn dịch do HIV, điều trị ức chế TNF hoặc do điều trị Corticoide liều cao kéo dài.

- Người làm nghề nghiệp có tiếp xúc phơi nhiễm với lao.

Xét nghiệm máu kiểm tra lao IGRAs có ưu điểm là sử dụng mẫu máu duy nhất 1 lần, có kết quả chỉ sau 24 giờ, không bị dương tính giả khi nhiễm khuẩn lao không điển hình hoặc sau tiêm vaccine BCG.

Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm có thể bị ảnh hưởng sau khi tiêm vaccine sống, do đó bệnh nhân nên xét nghiệm ngay trong ngày tiêm vaccine hoặc để sau 4 - 6 tuần.

Xét nghiệm Quantiferon dương tính nghĩa là bạn đã nhiễm khuẩn lao

2. Xét nghiệm Quantiferon dương tính có nghĩa là gì?

Xét nghiệm tầm soát lao Quantiferon thực hiện phân tích trên mẫu máu của bệnh nhân. Do đó, nhân viên y tế sẽ lấy máu từ tĩnh mạch của người bệnh và đem phân tích. Mẫu máu được đem đi đo phản ứng của hệ thống miễn dịch kháng lại vi khuẩn Lao. Trước đây, phân tích dựa trên phản ứng Mantoux nhưng hiện nay phương pháp phân tích này đem lại nhiều ưu điểm hơn.

Nếu kết quả xét nghiệm dương tính, người đó đã nhiễm khuẩn lao và cần phải khám chuyên khoa với xét nghiệm khác để xác định xem bị mắc lao ẩn hay bị bệnh lao. Nếu kết quả xét nghiệm âm tính, nghĩa là bệnh nhân không nhiễm lao, ở tình trạng ẩn lẫn hoạt động.

Ngoài ra, để chẩn đoán chính xác hơn, ngoài xét nghiệm Quantiferon, bác sỹ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện thêm các xét nghiệm khác như: Xét nghiệm 3 mẫu đờm tìm AFB, nuôi cấy tìm Lao, PCR đờm/dịch tìm Lao,… Bệnh nhân được xác định bị nhiễm lao sẽ được bác sỹ tư vấn, cung cấp việc điều trị kịp thời, tránh lây nhiễm.

Như vậy, dù kết quả xét nghiệm Quantiferon dương tính thì không có nghĩa bạn đang bị bệnh, có những triệu chứng và biến chứng nguy hiểm của lao. Bởi theo thống kê, 1/3 người thực hiện trên thế giới xét nghiệm có kết quả IGRA dương tính nhưng không mắc bệnh lao, mà ở dạng nhiễm khuẩn lao tiềm ẩn.

Người nhiễm khuẩn lao tiềm ẩn có thể chưa phát triển hoặc không phát triển thành bệnh lao trong suốt cuộc đời của họ. Trung bình, có khoảng 1 trong 20 người sẽ phát triển thành bệnh lao. Khuẩn lao ẩn sẽ phát triển, gây bệnh khi hệ miễn dịch của bạn suy giảm, trong trường hợp nhiễm HIV, điều trị ung thư và các bệnh lý khác.

Nhiễm lao ẩn có thể cần điều trị phòng ngừa

Với các trường hợp bệnh lao, liệu pháp điều trị hiện nay phần lớn giúp bệnh nhân phục hồi hoàn toàn được. Tuy nhiên, trong điều trị lao thì cần đặc biệt lưu ý đến phòng ngừa truyền nhiễm sang cộng đồng. Với người nhiễm lao tiềm ẩn, bạn có thể cần điều trị phòng ngừa, tránh phát triển thành bệnh lao.

Các trường hợp nhiễm lao tiềm ẩn cần điều trị thường là những người mới nhiễm, người có hệ miễn dịch yếu hoặc trẻ em. Nhiễm khuẩn lao ở dạng tiềm ẩn không thể lây nhiễm sang người khác. Với trường hợp nhiễm lao ẩn không cần điều trị, khi bị ốm thì cần điều trị đặc biệt, tránh khuẩn lao phát triển thành bệnh.

3. Ý nghĩa của xét nghiệm IGRA - Quantiferon

Xét nghiệm IGRA - Quantiferon có ưu điểm là chỉ cần lấy mẫu duy nhất 1 lần và có kết quả trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên, xét nghiệm này không thực hiện được với trẻ em dưới 5 tuổi hoặc người mới nhiễm khuẩn lao hoặc người bị suy giảm miễn dịch, bởi ở các đối tượng này chưa có phản ứng miễn dịch với lao.

Xét nghiệm IGRA - Quantiferon thường dùng trong sàng lọc, chẩn đoán lao

Xét nghiệm IGRA - Quantiferon có nhiều ý nghĩa trong chẩn đoán lâm sàng bệnh lao, cụ thể như:

- Góp phần phân biệt được bệnh lao phổi và ung thư phổi.

- Phân biệt bệnh nhân nhiễm vi khuẩn lao (MT) với trường hợp nhiễm khuẩn Mycobacterium không lao (NTM) khi có cùng triệu chứng.

- Phát hiện bệnh nhân nhi nhiễm khuẩn lao.

- Tầm soát lao để điều trị các bệnh về da, khớp, đường tiêu hóa, chuẩn bị cho bệnh nhân ghép tạng hoặc sử dụng thuốc điều trị sinh học.

- Góp phần phân biệt bệnh lao xương khớp, hội chứng viêm đa khớp dạng thấp.

- Góp phần phát hiện các bệnh lao ngoài phổi như: Lao màng não, lao màng bụng, lao hạch, lao xương, lao tinh hoàn, lao khớp.

Hiện nay, xét nghiệm máu IGRA - Quantiferon được thực hiện để phát hiện, sàng lọc và điều trị cho bệnh nhân nhi mắc lao hoặc đối tượng có nguy cơ lây nhiễm cao.