1. Hệ vi sinh vật đường ruột và vai trò của nó đối với cơ thể con người

1.1. Hệ vi sinh vật đường ruột là gì, thay đổi ra sao

Hệ vi sinh vật đường ruột là toàn bộ các loại virus, vi khuẩn, nấm và gen của chúng, protozoans cùng toàn bộ điều kiện môi trường xung quanh ruột. Nói tóm lại, nó là một tập hợp gồm các loại vi sinh vật khác nhau cùng cộng sinh trong đường ruột.

Hệ vi sinh vật đường ruột thay đổi theo từng giai đoạn của cuộc đời từ chủng loại cho đến số lượng của mỗi loại:

Quá trình thay đổi của hệ vi sinh vật đường ruột

- 3 năm đầu của cuộc đời: hệ vi sinh vật đường ruột bắt đầu hình thành ở trẻ nhỏ thông qua việc bú mẹ và ăn dặm nhưng nó chưa hoàn chỉnh nên trẻ dễ mắc các bệnh đường tiêu hóa.

- Tuổi trưởng thành: hệ vi sinh vật đường ruột đã phát triển tương đối hoàn chỉnh từ chủng loại đến số lượng, tạo nên sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh.

- Khi lớn tuổi: do việc dùng thuốc, chế độ ăn uống kiêng khem,... và sự lão hóa khiến cho hệ miễn dịch trở nên kém đi nên hệ vi sinh đường ruột lại trở nên yếu ớt như 3 năm đầu đời.

1.2. Tầm quan trọng của hệ vi sinh vật đường ruột với sức khỏe

Khi đã phát triển, hệ vi sinh vật đường ruột có một vai trò không thể thiếu đối với sức khỏe con người:

- Tiêu hóa sữa mẹ

Đường ruột của trẻ sơ sinh có một số loại lợi khuẩn mang tên Bifidobacteria đóng vai trò tiêu hóa các loại đường lành mạnh có trong sữa mẹ để giúp cơ thể trẻ phát triển.

- Tiêu hóa chất xơ

Một số loại vi khuẩn ở trong đường ruột giúp phân giải chất xơ và tạo ra các axit béo chuỗi ngắn. Nhờ có chất xơ mà việc tăng cân quá mức, bệnh tim mạch, tiểu đường,... được hỗ trợ ngăn ngừa.

- Kiểm soát hệ miễn dịch

Quá trình hoạt động của hệ miễn dịch cũng chịu nhiều tác động của hệ vi sinh đường ruột như phản ứng khi cơ thể có biểu hiện của nhiễm trùng, tăng cường sức đề kháng,...

- Duy trì chức năng não bộ

Hệ thần kinh trung ương cũng có thể phải chịu ảnh hưởng của lợi khuẩn trong hệ vi sinh đường ruột. Không những thế, những lợi khuẩn probiotics ở trong hệ này còn có mối liên hệ mật thiết với việc kiểm soát các rối loạn về tinh thần như tự kỷ, trầm cảm,...

2. Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột tác động xấu đến sức khỏe

2.1. Thế nào là mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột 

Mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột tức là khi có sự thay đổi về thành phần hoặc số lượng các vi sinh vật cộng sinh trong đường ruột làm giảm tỷ lệ lợi khuẩn và tăng vi khuẩn gây hại. Khi hiện tượng này xảy ra thường gây nên triệu chứng:

Mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột rất dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn

- Chán ăn, ăn kém, bỏ bú.

- Chướng và đau bụng.

- Dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn.

- Táo bón hoặc thường xuyên tiêu chảy.

- Nôn trớ.

2.2. Nguyên nhân khiến hệ vi sinh ruột bị mất cân bằng

Sở dĩ hệ vi sinh vật đường ruột bị mất cân bằng là do:

- Sinh đẻ

Nhiều nghiên cứu cho thấy những trẻ sinh thường sẽ có hệ vi sinh vật đường ruột phong phú hơn so với trẻ sinh mổ. Sở dĩ nói như vậy là bởi khi mới sinh ra, cơ thể của trẻ là hoàn toàn vô khuẩn; nhờ quá trình sinh tự nhiên qua đường âm đạo của người mẹ mà trẻ được nhận các vi khuẩn từ âm đạo và hệ vi sinh đường ruột của mẹ. Nhờ đó mà hệ vi sinh vật đường ruột ở trẻ thiết lập tốt hơn. Những trẻ sinh mổ do không có cơ hội tiếp xúc với vi khuẩn trong hệ vi sinh của mẹ nên dễ bị mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột từ lúc mới sinh.

- Chăm sóc và dinh dưỡng

Sự đa dạng của hệ vi sinh đường ruột ở trẻ nhỏ chịu tác động rất lớn từ chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc trẻ. Khi trẻ bị tiêu chảy thì cách tốt nhất là bú sữa mẹ. Những trẻ được bú sữa mẹ có tới 80 - 90% tổng lượng vi sinh đường ruột là lợi khuẩn Bifidobacteria sau đó là Bacteroides và Lactobacilli. Ngược lại, trẻ dùng sữa công thức trong hệ vi sinh đường ruột lại có chủ yếu là coliforms và Bacteroides, rất ít lợi khuẩn Bifidobacteria.

Trẻ có chế độ dinh dưỡng không hợp lý, ăn không đa dạng, ăn quá nhiều, ăn nhiều các loại thức ăn khó tiêu hoá hay ăn kiêng quá mức thì hệ vi sinh đường ruột cũng rất dễ bị mất cân bằng.

Dùng thuốc kháng sinh bừa bãi là một trong các nguyên nhân làm mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột

- Tiếp xúc với kháng sinh và nhiễm trùng

Dùng thuốc kháng sinh khi mắc bệnh nhiễm trùng là lý do phổ biến gây nên tình trạng tiêu chảy ở trẻ nhỏ vì hệ vi sinh vật đường ruột bị mất cân bằng. Những loại thuốc này không những tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn tiêu diệt bớt một phần vi khuẩn có lợi. Bên cạnh đó, nhiễm trùng, nhiễm khuẩn còn làm gia tăng nhanh lượng vi khuẩn có hại ở đường ruột và gây mất cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn.

- Một số bệnh lý

Mắc bệnh lý đường tiêu hóa, phải điều trị bệnh đường tiêu hóa cũng là lý do khiến cho hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng.

2.3. Những hệ lụy xấu cho sức khỏe khi mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột gây ra nhiều vấn đề xấu cho sức khỏe:

- Bệnh tiêu chảy và các bệnh lý của hệ tiêu hóa như: hội chứng ruột kích thích, hội chứng không dung nạp hoặc kém hấp thu thức ăn, viêm loét đại tràng,...

- Rối loạn tâm lý: vi khuẩn đường ruột có khả năng sản xuất ra chất serotonin có liên quan đến bệnh trầm cảm, các rối loạn lo âu,… 

- Hội chứng chuyển hóa và bệnh béo phì: hệ vi sinh vật đường ruột có thể tác động và gây rối loạn chuyển hóa, tạo điều kiện gây ra béo phì.

- Dị ứng: bản thân các vi khuẩn trong hệ vi sinh vật đường ruột có vai trò thiết lập cân bằng và đáp ứng miễn dịch của tế bào lympho T đồng thời giúp đỡ và kích thích sản xuất interleukin 10 giảm bệnh lý dị ứng. Vì thế nên khi hệ này mất cân bằng thì nguy cơ mắc bệnh dị ứng cũng tăng lên.

Từ những chia sẻ trên đây có thể thấy hệ vi sinh vật đường ruột có tầm quan trọng không nhỏ đối với sức khỏe của con người. Khi bị mất cân bằng hệ này tức là sức khỏe của chúng ta sẽ phải đối mặt với nhiều hệ lụy tiêu cực. Muốn điều đó không xảy ra, bạn có thể liên hệ tổng đài 1900 56 56 56, các chuyên viên y tế của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC sẽ chỉ cho bạn cách để có được biện pháp bảo vệ hệ vi sinh vật đường ruột một cách khoa học nhất.