Bộ ba xét nghiệm - Bước đột phá trong chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào gan

Bộ ba xét nghiệm phát hiện sớm ung thư biểu mô tế bào gan giai đoạn sớm với độ nhạy 86% và độ đặc hiệu 89%.

Trước đây, chiến lược sàng lọc nhằm phát hiện sớm HCC gồm việc đo mức độ α-fetoprotein (AFP) huyết thanh và siêu âm ổ bụng 3 - 6 tháng một lần. Tuy nhiên, do mức độ AFP huyết thanh có độ nhạy và độ đặc hiệu chẩn đoán ung thư gan thấp nên hiện nay, để phát hiện sớm, chẩn đoán phân biệt, theo dõi hiệu quả điều trị, tái phát và tiên lượng ung thư biểu mô tế bào gan, cần sử dụng bộ ba xét nghiệm gồm AFP, AFP-L3 và DCP.

GALAD là một mô hình toán phân tích đa biến (multivariate analyse model) dựa trên 5 thông số, gồm ba dấu ấn khối u AFP, AFP-L3 và DCP, cộng thêm với giới tính (Gender) và tuổi (Age), kết hợp với một phần mềm chuyên dụng, có thể được sử dụng để phát hiện ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) ở giai đoạn sớm. Từ số điểm GALAD (GALAD Score), xác suất ung thư biểu mô tế bào gan (probability of HCC) có thể được tính toán ở giai đoạn sớm với độ nhạy 86% và độ đặc hiệu 89%.

- AFP: được tổng hợp chủ yếu bởi gan của bào thai, bởi các tế bào của túi noãn hoàng và bởi ống tiêu hóa của thai trong quý 1 của thai kỳ, có thời gian bán hủy (half-life) là 5-7 ngày. AFP có độ nhạy chấn đoán ung thư gan thấp vì chỉ tăng <50% số bệnh nhân HCC, độ đặc hiệu chẩn đoán cũng thấp vì AFP cũng có thể tăng trong các ung thư khác như ung thư bào thai, dạ dày hoặc phổi, hoặc tăng trong các bệnh lành tính như viêm gan hoặc xơ gan.

- AFP-L3: AFP có 3 dạng khác nhau là AFP-L1, AFP-L2 và AFP-L3. AFP-L1 có trong viêm gan mạn, xơ gan và là thành phần chính của AFP toàn phần trong những bệnh gan lành tính. AFP-L2 có nguồn gốc chủ yếu từ các khối u túi noãn hoàng. AFP-L3 là dạng chủ yếu của AFP  huyết thanh của bệnh nhân HCC, có thể giúp phát hiện khoảng 1/3 số bệnh nhân có khối u HCC nhỏ < 3 cm.

- DCP (Des-γ-carboxy prothrombin): DCP là một sản phẩm bất thư ờng của prothrombin do rối loạn sự carboxyl hóa của gan trong quá trình tạo thành thrombogen và tác động như một yếu tố tự phân bào (autologous mitogen) đối với dòng tế bào HCC. Trong HCC, sự chuyển dạng này bị cản trở do enzyme carboxylase bị ức chế, dẫn đến sự tích lũy tăng của DCP.

Theo PGS TS Nguyễn Nghiêm Luật, cố vấn khoa học Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, bộ ba các dấu ấn khối u AFP, AFP-L3 và DCP là một phương pháp hiện đại giúp phát hiện sớm khối u, thậm chí khối ung thư có kích thước dưới 2 cm, từ đó giúp việc điều trị bệnh được hiệu quả và nâng tỷ lệ sống sót trên 5 năm của bệnh nhân ung thư gan từ dưới 10% lên 70%. Đây là kỹ thuật định lượng điện di mao quản vi mạch và pha lỏng trên máy phân tích tự động μTAS Wako i30 (Nhật Bản).

Bộ ba xét nghiệm này được chỉ định trong các trường hợp có nguy cơ cao bị ung thư biểu mô tế bào gan như: người bị viêm gan virus B, C mạn, xơ gan do rượu, do béo phì, đái tháo đường, quá tải sắt, nhiễm độc aflatoxin, … Ngoài ra, PGS Nguyễn Nghiêm Luật còn nhấn mạnh: để chẩn đoán ung thư biểu mô tế gan, nếu bệnh nhân có kết quả bộ ba xét nghiệm bất thường, việc kết hợp thêm với các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ và sinh thiết khối u để đoán xác định là rất cần thiết.

Phát hiện khối u có kích thước dưới 2 cm

 
Tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, cùng với các kỹ thuật chẩn đoán hiện đại, còn có đội ngũ chuyên gia Truyền nhiễm khám và tư vấn các bệnh lý gan mật.

Trong thời gian gần đây, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC đã triển khai bộ ba xét nghiệm của Wako và đã phát hiện được một số bệnh nhân ung thư ở giai đoạn sớm, từ đó giúp bệnh nhân điều trị hiệu quả.

Ví dụ: một bệnh nhân nam, 53 tuổi, bị viêm gan virus B đã được điều trị từ năm 2008, hiện tại sự hoạt động của HBV trong tế bào gan yếu, có thể xếp vào giai đoạn người mang virus không hoạt động (HBV DNA dưới ngưỡng phát hiện, HBsAg định lượng = 0,95 U/mL), AST = 23,0 U/L, ALT = 25,6 U/L, HBeAg (-) tính, HBeAb (+) tính. Bệnh nhân được chẩn đoán sớm ung thư biểu mô tế bào gan bằng mô hình toán phân tích đa biến dựa trên xét nghiệm bộ ba AFP, AFP-L3 và DCP trên máy µTASWako i30. Kết quả thu được như sau: AFP= 267 ng/m (giá trị cắt ≤ 20 ng/mL); AFP-L3 = 54,6% (giá trị cắt ≤ 0,5%); DCP = 46 mAU/mL = 0,552 ng/mL (giá trị cắt ≤ 40 mAU/mL hay ≤ 0,48 ng/mL); GALAD score = 3,8, xác suất ung thư biểu mô tế bào gan (Probability of HCC) = 98%, khi kích thước khối u ở gan chỉ là 12 × 22 mm. Vì vậy, bệnh nhân được chuyển ngay đến Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức để cắt bỏ khối u và cũng được chẩn đoán tế bào học là ung thư biểu mô tế bào gan. Hiện tại bệnh nhân đã khỏe trở lại và mức độ AFP huyết thanh đã trở về mức độ bình thường (4 ng/mL).

Tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, cùng với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, bệnh viện đã không ngừng trang bị đầy đủ hệ thống máy móc hiện đại nhất về xét nghiệm (như máy Cobas 8000, Architect,…), về chẩn đoán hình ảnh (máy siêu âm 3,4D, Firbroscan, chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ,…). Đặc biệt, Bệnh viện MEDLATEC hiện là đơn vị y tế ngoài công lập đầu tiên ở phía Bắc đầu tư máy µTASWako i30 với mong muốn phục vụ tốt nhất nhu cầu của người dân về sàng lọc, chẩn đoán sớm, chẩn đoán phân biệt, đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng tốt nhất bệnh ung thư biểu mô tế bào gan.