1. Cấu tạo đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới

Đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới được phân loại dựa trên đặc điểm cấu tạo giải phẫu của các cơ quan, trong đó:

Đường hô hấp trên:

Gồm các bộ phận như miệng, mũi, xoang, khí quản, thanh quản, họng. Các bệnh xảy ra tại những cơ quan này sẽ thường là viêm họng, cảm lạnh thông thường, viêm thanh quản, viêm xoang,... dễ gặp khi giao mùa hoặc thời tiết chuyển lạnh.

Cấu tạo đường hô hấp trên

Đường hô hấp dưới:

Bao gồm phổi và ống phế quản. Các bệnh lý thuộc đường hô hấp dưới thường sẽ là viêm phế quản, viêm phổi, viêm tiểu phế quản,... Mức độ nghiêm trọng của nhóm bệnh lý này được đánh giá là cao hơn so với bệnh đường hô hấp trên, xảy ra là do cơ thể bị nhiễm phải vi khuẩn, vi nấm hoặc virus.

Lưu ý: cúm do nhiễm virus được coi là loại bệnh hệ thống nên không được xếp loại vào bệnh hô hấp trên hay dưới.

2. Đặc điểm bệnh lý đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới

Để phân biệt được các bệnh lý diễn ra tại đường hô hấp trên hay đường hô hấp dưới, ta cần dựa trên nguyên nhân gây bệnh và các triệu chứng điển hình của mỗi bệnh.

2.1. Nguyên nhân gây bệnh

Các bệnh đường hô hấp trên dễ xảy ra hơn và chủ yếu là do bị virus tấn công. Ví dụ như virus SARS-CoV-2 hoặc virus cúm.

Các tác nhân gây nên những bệnh đường hô hấp dưới cũng thường là vi khuẩn hoặc virus, điển hình là bệnh viêm phế quản hay viêm tiểu phế quản. Nguy hiểm hơn là bệnh viêm phổi, tác nhân chủ yếu gây ra căn bệnh này là vi khuẩn Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae.

Để chẩn đoán phân biệt các bệnh lý đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới, bác sĩ cần dựa vào triệu chứng lâm sàng, đưa ra các chỉ định cận lâm sàng phù hợp và kết luận bệnh sau khi nhận được các kết quả xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh của bệnh nhân.

Có những trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp xảy ra đồng thời tại nhiều cơ quan khác nhau do nhiều tác nhân gây nên thì cần kết hợp nhiều phương án điều trị mới kiểm soát được bệnh.

Phân biệt đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới

2.2. Triệu chứng bệnh

Ban đầu các bệnh lý đường hô hấp trên sẽ có triệu chứng là hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi. Bởi vì virus và vi khuẩn sẽ kích thích niêm mạc các cơ quan nơi mà chúng gây bệnh, tại đó sẽ xuất hiện nhiều dịch nhầy. Riêng bệnh cảm lạnh thì thường sẽ không có biểu hiện sốt, các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên còn lại có thể khiến bệnh nhân bị sốt.

Bệnh lý ở đường hô hấp trên thường mang tính chất lành tính, diễn ra trong thời gian ngắn, ít có biến chứng nguy hiểm. Ngoại trừ trường hợp viêm xoang do cấu tạo phức tạp có thể tiến triển thành mạn tính hoặc nếu đối tượng bị viêm thanh quản là sơ sinh, trẻ nhỏ thì có thể gặp phải biến chứng nghiêm trọng (như thở nhanh, khó thở, cơ thể tím tái,...) nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời. Hay trẻ bị viêm nắp thanh quản cũng thường có biểu hiện chảy nhiều nước dãi, khó thở. Lúc này phụ huynh hãy đưa trẻ đi cấp cứu càng sớm càng tốt.

Trong trường hợp người bệnh mắc phải bệnh lý đường hô hấp dưới, triệu chứng sẽ nhiều hơn, mức độ tăng dần từ nhẹ đến nặng rất nhanh chóng với các biểu hiện đặc trưng như: thở nhanh, ho, sốt, đau ngực, nhiều dịch mũi, dịch đờm. Đặc biệt bệnh viêm phổi còn có các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau đầu, đau cơ, tiêu chảy, đau bụng.

Bệnh nhân bị viêm đường hô hấp dưới nếu không tích cực điều trị có thể để lại những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong. Trong trường hợp bệnh nhân xuất hiện các dấu hiệu như thở nhanh, chóng mặt, khó thở, đau thắt ngực, cơ thể tím tái,... thì cần đưa đi cấp cứu trong thời gian sớm nhất.

Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi mắc các bệnh về đường hô hấp, nhất là đường hô hấp dưới. Bởi vì sức đề kháng của trẻ vẫn còn yếu, khi mắc các bệnh này triệu chứng của bệnh sẽ thường kéo dài và nghiêm trọng hơn người lớn rất nhiều. Nếu xảy ra biến chứng sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển sau này của trẻ, nguy cơ đe dọa đến tính mạng trẻ cũng rất cao.

3. Các biện pháp giúp điều trị và ngăn ngừa bệnh lý đường hô hấp

Đối với tác nhân gây bệnh đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới là do virus gây nên thì phương pháp được áp dụng chủ yếu là điều trị triệu chứng. Bởi vì hiện nay vẫn chưa có thuốc đặc trị tác nhân này.

Phần lớn bệnh lý đường hô hấp dưới do virus gây ra thường có biểu hiện nghiêm trọng, mức độ tiến triển nhanh nên khi có triệu chứng bất thường xảy ra, bệnh nhân nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị từ sớm.

Phương pháp phòng ngừa bệnh hô hấp do virus tốt nhất đó là tiêm vắc xin. Trong đó phổ biến nhất là vắc xin ngừa virus Haemophilus influenzae và phòng phế cầu.

Trong trường hợp vi khuẩn là tác nhân gây bệnh thì biểu hiện cũng như mức độ tiến triển sẽ nghiêm trọng hơn, nhất là bệnh viêm phế quản và viêm phổi. Bác sĩ thường chỉ định cho bệnh nhân dùng thuốc kháng sinh kết hợp với các thuốc khác trong điều trị. Có rất nhiều chủng gây bệnh nhưng đặc biệt nguy hiểm nhất là vi khuẩn Streptococcus pneumoniae. Vì vậy mọi người nên tiêm vắc xin ngừa loại vi khuẩn này để giảm nguy cơ mắc và gặp phải biến chứng nguy hiểm.

Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi mắc các bệnh về đường hô hấp

Như vậy trên đây là những thông tin cơ bản về các loại bệnh lý thường gặp phải ở đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. So sánh giữa hai loại bệnh lý này thì bệnh ở đường hô hấp trên sẽ có triệu chứng nhẹ và ít nguy hiểm hơn. Bất cứ ai cũng có thể mắc các bệnh về đường hô hấp nhưng người có hệ miễn dịch yếu, người già và trẻ nhỏ rủi ro biến chứng sẽ cao hơn so với người bình thường.

Nếu bạn đang có nhu cầu cần được tư vấn và đăng ký khám, hãy liên hệ với Chuyên khoa Hô hấp của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC theo hotline 1900 56 56 56.