1. Đau đơn dây thần kinh là bệnh gì?

Đau đơn dây thần kinh là dạng tổn thương dây thần kinh gây rối loạn cảm giác và yếu cơ ở vùng dây thần kinh chi phối. Bệnh có thể gặp ở nhiều vị trí như dây thần kinh sọ, dây thần kinh cột sống hoặc nhánh dây thần kinh kết nối với thần kinh trung ương,… Vị trí dây thần kinh bị tổn thương sẽ gây triệu chứng khác nhau.

Đau đơn dây thần kinh là dạng tổn thương dây thần kinh khá thường gặp

Nguyên nhân gây đau đơn dây thần kinh chủ yếu là chấn thương cấp như:

• Hoạt động cơ quá mức, ngoài tầm vận động giới hạn của khớp hoặc hoạt động ở mức giới hạn lặp đi lặp lại gây chấn thương dây thần kinh, thường gặp như nắm chặt dụng cụ nhỏ, rung động quá mức.

• Chèn ép dây thần kinh trong khoang hẹp dẫn đến kẹt dây thần kinh, thường gặp trong hội chứng ống cổ tay - dạng đau đơn dây thần kinh phổ biến nhất.

• Áp lực liên tục do tình trạng tì đè khiến dây thần kinh bị tổn thương, chủ yếu gặp ở dây thần kinh bề mặt như: thần kinh trụ, mác chung, quay,… Đau đơn dây thần kinh này hay gặp ở những người gầy, người bị gây tê, trong trạng thái nhiễm độc hoặc trong giấc ngủ sâu.

• Chèn ép thần kinh do u, băng bó, đeo nạng hoặc quá sản xương, đôi khi cả do hoạt động ở tư thế gò bó kéo dài.

Đau đơn dây thần kinh có thể do hoạt động quá mức

Bệnh đau đơn dây thần kinh thoáng qua chủ yếu do các hoạt động lặp đi lặp lại dẫn đến chấn thương. Xác định nguyên nhân chính là chấn thương, hoạt động hay bất thường giải phẫu là giúp phân biệt và điều trị dạng đau đơn dây thần kinh hiệu quả hơn. 

2. Triệu chứng đau đơn dây thần kinh

Triệu chứng đau đơn dây thần kinh còn phụ thuộc vào loại dây thần kinh, mức độ tổn thương và vùng ảnh hưởng. Nếu đau thuần túy, bệnh nhân chủ yếu bị rối loạn cảm giác không kèm với yếu cơ. Dưới đây là các dạng đau đơn dây thần kinh thường gặp:

2.1. Hội chứng ống cổ tay

Hội chứng ống cổ tay là kết quả của sự chèn ép dẫn đến tổn thương dây thần kinh giữa mặt gan của cổ tay, giữa hai dây chằng ngang cổ tay nông cùng gân cơ cẳng tay. Chèn ép gây tổn thương, đau và giảm cảm giác ở vùng gan bàn tay, cổ tay, gan bàn tay, nặng hơn lan lên đến cẳng tay và vai.

Hội chứng ống cổ tay gây đau nặng hơn về đêm, tê bì sẽ xuất hiện cùng tình trạng yếu, teo cơ giạng và đối chiếu ngón cái. Bệnh rất dễ nhầm lẫn với rối loạn chức năng rễ cột sống cổ.

Liệt thần kinh quay là 1 dạng đau đơn dây thần kinh

2.2. Liệt thần kinh quay

Liệt thần kinh quay cũng ảnh hưởng đến vùng cánh tay và các bộ phận nhỏ của tay, chủ yếu là kết quả của sự chèn ép dây thần kinh vào xương cánh tay. Triệu chứng bệnh nhân gặp phải là mất cảm giác mặt sau cơ gian cốt ngón 1, yếu cổ tay, cơ duỗi các ngón tay. 

2.3. Liệt thần kinh mác chung

Dạng đau đơn dây thần kinh này thường là kết quả của sự đè nén dây thần kinh lên mặt bên của cổ xương mác, thường gặp ở người gây có thói quen ngồi vắt chân hoặc bệnh nhân nằm liệt giường. Bệnh ảnh hưởng đến hoạt động của chân như: bước hụt chân, giảm cảm giác ở mặt trước ngoài cẳng chân và mặt mu bàn chân.

Triệu chứng chèn ép rễ L5 tương tự với liệt thần kinh mác chung, song có xu hướng làm yếu cơ mông nhỡ.

2.4. Liệt thần kinh trụ

Dạng đau đơn dây thần kinh này thường do chấn thương rãnh thần kinh trụ ở khuỷu, kết quả của tình trạng lặp đi lặp lại động tác chống khuỷu hoặc kết quả của sự phát triển bất đối xứng xương sau gãy xương. 

Sự chèn ép gây đau liệt dây thần kinh trụ này sẽ gây ra tình trạng dị cảm, tê bì ở ngón số 5 và nửa ngón giữa 4 cùng biểu hiện bàn tay vuốt thú. Liệt thần kinh trụ thường bị nhầm lẫn với rối loạn chức năng rễ C8, song vùng ảnh hưởng là khác nhau.

Đau đơn dây thần kinh thường nhầm lẫn với bệnh cột sống

3. Chẩn đoán và điều trị đau đơn dây thần kinh

Đa phần đau đơn dây thần kinh được chẩn đoán dựa trên triệu chứng và tiền sử bệnh, ngoài ra bác sĩ sẽ có thể khám thực thể, thường làm điện cơ để làm rõ chẩn đoán. Điện cơ giúp xác định vị trí tổn thương, dự đoán tiên lượng bệnh.

Với đau đơn dây thần kinh, điều trị hiệu quả cần dựa trên nguyên nhân cơ bản và khắc phục. Với đau đơn dây thần kinh biểu hiện nhẹ, có thể cải thiện bệnh bằng việc nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các hoạt động không phù hợp gây tổn thương nặng hơn dây thần kinh. Trong trường hợp đau và ảnh hưởng đến vận động, có thể điều trị bằng thuốc chống viêm không steroid theo chỉ định.

Nếu tổn thương nghiêm trọng và khó phục hồi, có thể cố định vùng cơ xương ảnh hưởng bằng thiết bị y tế như nẹp. Sử dụng Corticosteroid dạng tiêm hoặc uống, kết hợp với siêu âm điều trị sẽ giảm được tình trạng đau, cải thiện tuần hoàn cũng như khả năng vận động.

Corticosteroid giúp cải thiện tình trạng đau đơn dây thần kinh

Một phương pháp điều trị mới hiệu quả với đau đơn dây thần kinh nói chung và hội chứng ống cổ tay nói riêng đang được áp dụng là phẫu thuật cắt đốt sống có hỗ trợ của siêu âm. Bằng can thiệp này, bác sĩ sẽ sử dụng dung dịch chuyên dụng, tách dây thần kinh bị ảnh hưởng ra khỏi các mô xung quanh để giảm tổn thương, giảm đau, giảm ảnh hưởng cơ.

Nếu tổn thương nặng không đáp ứng điều trị, phẫu thuật là biện pháp cuối cùng để khắc phục triệu chứng. Tuy nhiên, đây không phải là phương pháp được ưu tiên do nguy cơ rủi ro cao, làm tổn thương thần kinh nặng hơn.

Như vậy, đau đơn dây thần kinh là dạng tổn thương thường gặp ở dây thần kinh nhánh bề ngoài ở tay và chân. Điều trị bệnh hiệu quả bằng thuốc, vận động phù hợp và có thể phẫu thuật tùy từng trường hợp và nguyên nhân.