1. Phân loại mục đích sử dụng thuốc chống nôn

1.1. Thuốc chống nôn dùng khi bị say tàu xe

Say tàu  xe là do xảy ra sự xung đột giữa chuyển động cảm nhận ở mắt, trong tai và cơ bắp với nhau. Khi xuất hiện tình trạng này não bộ không xử lý kịp thời tất cả những tín hiệu này dẫn đến cảm giác buồn nôn và chóng mặt. 

Một số loại thuốc được khuyên dùng cho những trường hợp buồn nôn do say tàu xe đó là nhóm thuốc kháng histamin bao gồm: diphenhydramine, dimenhydrinate, promethazine, meclizine,... Đây là những thuốc có tác dụng là giảm triệu chứng dị ứng nhưng cũng giúp duy trì độ ổn định, cân bằng cho cơ thể.

Một số thuốc trong nhóm này là loại không kê đơn có thể được tìm thấy tại các hiệu thuốc nhưng tốt hơn hết là bạn nên dùng theo tư vấn từ bác sĩ.

Nếu bị say xe quá mức bạn có  thể dùng thuốc chống nôn

1.2. Thuốc chống nôn khi mang thai

Buồn nôn do ốm nghén là triệu chứng thường gặp ở phụ nữ mang thai,  nhất là trong những tháng đầu của thai kỳ. Giai đoạn sau biểu hiện này sẽ dần biến mất, do đó phụ nữ nên hạn chế dùng thuốc chống nôn khi đang mang thai mà chỉ dùng khi thực sự cần thiết.

Nếu tình trạng ốm nghén quá nghiêm trọng gây ảnh hưởng tới sức khỏe và sinh hoạt của mẹ bầu  thì mẹ nên thông báo cho bác sĩ về điều này để có chỉ định phù hợp. Một số thuốc chống nôn dành cho bà bầu bao gồm: vitamin B6, prochlorperazine, dimenhydrinate hay promethazine. 

1.3. Thuốc chống nôn đối với bệnh nhân bị viêm dạ dày ruột

Nôn là một phản xạ tự nhiên của cơ thể giúp loại bỏ những tác nhân gây kích thích dạ dày. Tuy nhiên nếu nôn quá nhiều thì có thể sẽ gây tổn thương cho hệ tiêu hóa, vì vậy thuốc chống nôn là giải pháp cần thiết cho trường hợp này. 

Các loại thuốc chống nôn phù hợp cho bệnh nhân bị viêm ruột đó là: thuốc phối hợp natri citrate/dextrose/fructose, Bismuth subsalicylate, dung dịch  carbohydrate có thành phần photpho giúp kiểm soát cơn buồn nôn liên quan đến tình trạng viêm ruột, viêm dạ dày do virus.

1.4. Thuốc chống nôn sau phẫu thuật

Phản ứng buồn nôn và nôn có thể xảy ra ở những bệnh nhân sau khi trải qua phẫu thuật do tác dụng phụ của thuốc gây mê. Để đối phó với tình trạng này, bác sĩ sẽ kê cho bệnh nhân các thuốc ức chế thụ thể dopamine (metoclopramide, droperidol), corticosteroid, thuốc ức chế thụ thể serotonin (ondansetron, granisetron),...

Phụ nữ mang thai có thể dùng thuốc chống nôn nếu tình trạng ốm nghén quá nghiêm trọng

1.5. Thuốc chống nôn cho bệnh nhân hóa trị 

Bệnh nhân ung thư đang phải dùng biện pháp hóa trị liệu có thể gặp phải tác dụng phụ là buồn nôn và nôn ói nhiều. Để giảm thiểu tình trạng này và giúp cải thiện chất lượng sống cho người bệnh, bác sĩ thường chỉ định bệnh nhân dùng thêm các thuốc chống nôn như corticosteroid, thuốc ức chế thụ thể NK1 (rolapitant), thuốc ức chế thụ thể dopamine (prochlorperazine), thuốc ức chế thụ thể serotonin (dolasetron, granisetron, palonosetron, ondansetron).

1.6. Các phương thuốc chống nôn từ thiên nhiên

Gừng là chất chống nôn tự nhiên được biết đến nhiều nhất, thường sử dụng chống lại các triệu chứng như buồn nôn và đau dạ dày. Gừng hiện có sẵn trong kẹo, đồ uống và trà. Các nghiên cứu đã cho thấy, gừng làm giảm đáng kể các triệu chứng buồn nôn và nôn ở nhiều người.

Ngoài ra, các loại tinh dầu từ một số loại thảo mộc cũng có thể giúp buồn nôn và nôn như: Bạc hà, chanh và tinh dầu gừng...

2. Những tác dụng không mong muốn khi dùng thuốc chống nôn

Đối với từng loại thuốc sẽ gây ra những tác dụng phụ như sau:

• Thuốc kháng histamin: khiến bệnh nhân bị khô mũi, khô miệng, buồn ngủ;

• Thuốc ức chế thụ thể NK1: gây ợ nóng, tiểu ít, khô miệng;

• Thuốc ức chế thụ thể dopamine: gây khô miệng, táo bón, mệt mỏi, bồn chồn, ù tai, co thắt cơ bắp;

• Thuốc ức chế thụ thể serotonin: gây khô miệng, mệt mỏi và táo bón,...

• Các biến chứng khác trong quá trình dùng thuốc: đánh trống ngực, nhịp tim thay đổi; co thắt cơ, yếu cơ, co giật; buồn nôn nặng hơn; ảo giác, buồn ngủ, nhầm lẫn; mất thính lực,...;

• Thuốc chống nôn không nên dùng kèm theo một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc trị viêm khớp, thuốc ngủ, chất làm loãng máu,... vì sẽ xảy ra hiện tượng tương tác thuốc gây biến chứng.

3. Thời điểm thích hợp nên dùng thuốc chống nôn 

Để đảm bảo hiệu quả khi sử dụng thuốc chống nôn, người bệnh nên lưu ý đến thời điểm thích hợp để dùng thuốc. Với mỗi loại thuốc sẽ có hướng dẫn sử dụng khác nhau, chẳng hạn như:

• Thuốc chống nôn đề phòng say tàu xe: thời điểm uống thuốc nên là tối thiểu 30 phút trước khi xe khởi hành để thuốc có đủ thời gian phát huy công dụng;

• Thuốc chống nôn cho những bệnh nhân phẫu thuật: nên uống trước khi tiến hành phẫu thuật 1 giờ. Trong trường hợp thuốc chống nôn đường uống không đủ hiệu quả thì có thể dùng thêm dạng tiêm;

• Đối với thuốc chống nôn dùng cho trường hợp bệnh nhân ung thư phải điều trị bằng xạ trị, hóa trị: người bệnh được chỉ định dùng thuốc khoảng 1 giờ trước khi điều trị. Sau khi hoàn tất điều trị, khoảng 1 - 2 giờ sau cân nhắc dùng thêm 1 liều nữa nếu bệnh nhân vẫn thấy buồn nôn hoặc nôn nhiều;

• Đối với những người bị buồn nôn do nhiễm khuẩn ruột, ngộ độc thực phẩm thì hãy để bệnh nhân nôn hết thức ăn ra ngoài. Bổ vì điều này sẽ giúp đào thải bớt lượng độc tố ra khỏi cơ thể, nếu dùng thuốc chống nôn từ quá sớm sẽ khiến lượng độc tố này bị giữ lại càng khiến cho tình trạng ngộ độc nghiêm trọng hơn. Do đó thuốc chống nôn thường được chỉ định khi đã thải được hết độc tố ra ngoài;

• Trong trường hợp bệnh nhân thường xuyên buồn nôn hoặc nôn thì cần đi khám để tầm soát các bệnh lý đường tiêu hóa hay tìm nguyên nhân khác. Nhất là đối với phụ nữ trẻ đang trong độ tuổi sinh sản mà có nguy cơ có thai thì ko nên sử dụng thuốc chống nôn bừa bãi mà cần đi khám bác sĩ trước.

Bạn nên uống thuốc chống nôn ít nhất 30 phút trước khi đi xe

Trong quá trình sử dụng thuốc chống nôn, nếu xảy ra triệu chứng bất thường nào bạn hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được xử trí kịp thời. Tốt hơn hết trước khi dùng thuốc, bạn hãy tham khảo tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa.