Ghép tim là gì?

Ghép tim là một phương pháp điều trị sau cùng dành cho đối tượng bệnh nhân mắc bệnh tim giai đoạn cuối, khi mọi phương pháp khác không còn tác dụng. Thủ thuật này thay thế trái tim suy yếu của người bệnh bằng một trái tim khỏe mạnh từ người hiến tặng, mở ra cơ hội sống tiếp theo cho họ.

Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện để ghép tim, vì số lượng tim hiến tặng có hạn và bệnh nhân phải đáp ứng nhiều tiêu chí nghiêm ngặt. Hơn nữa, đây là một phẫu thuật phức tạp, đi kèm với những rủi ro nhất định. Sau ghép tim, người bệnh cần tuân thủ chế độ chăm sóc y tế nghiêm ngặt và điều trị suốt đời để ngăn ngừa biến chứng, đặc biệt là tình trạng đào thải tạng.

Ghép tim là thay quả tim đã suy chức năng của bệnh nhân bằng quả tim của người hiến tặng

Ghép tim có phổ biến không?

Ghép tim là một trong những ca phẫu thuật hiếm gặp nhất trong lĩnh vực y khoa. Theo thống kê năm 2020, toàn thế giới chỉ có khoảng 8.200 ca ghép tim, trong đó Hoa Kỳ có số ca ghép nhiều nhất, lên tới hơn 3.600 ca mỗi năm. Bên cạnh đó, một số quốc gia như Đức, Tây Ban Nha, Pháp cũng có số lượng ca ghép tim đáng kể. Số lượng ca ghép tim ít do hai nguyên nhân chính:

• Nguồn tim hiến tặng khan hiếm: Trái tim hiến tặng không chỉ cần có sẵn mà còn phải tương thích với người nhận về nhóm máu, kích thước cơ thể để giảm nguy cơ đào thải. Vì vậy, không phải ai cần ghép tim cũng có thể tìm được người hiến phù hợp ngay lập tức.
• Phẫu thuật ghép tim rất phức tạp: Đây là một trong những ca phẫu thuật khó nhất, yêu cầu đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao, liên ngành cùng phối hợp và hệ thống y tế, cơ sở vật chất hiện đại. Hiện nay, ở Mỹ chỉ có khoảng 150 bệnh viện trong tổng số hơn 6.000 bệnh viện đủ điều kiện thực hiện phẫu thuật ghép tim.

Mặc dù ghép tim không phổ biến, nhưng đối với những bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối, đây vẫn là cánh cửa hy vọng, giúp họ có cơ hội sống lâu dài và khỏe mạnh hơn.

Khi nào thì cần làm phẫu thuật ghép tim?

Ghép tim là phương án điều trị cuối cùng dành cho những bệnh nhân bị suy tim giai đoạn cuối, khi trái tim đã tổn thương nặng và không còn khả năng bơm máu hiệu quả dù đã áp dụng mọi biện pháp điều trị khác. Với những trường hợp này, ghép tim mang lại cơ hội sống mới, giúp người bệnh có một trái tim khỏe mạnh hơn để tiếp tục cuộc sống. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến suy tim nghiêm trọng, trong đó một số nguyên nhân phổ biến là:

• Bệnh cơ tim: Là tình trạng suy yếu hoặc tổn thương cơ tim do di truyền, nhiễm trùng hoặc không rõ nguyên nhân. Khi tim không thể co bóp đủ mạnh để bơm máu, tình trạng suy tim sẽ ngày càng tiến triển nặng.
• Bệnh động mạch vành: Các mảng xơ vữa (chất béo, cholesterol,...) làm hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch vành, gây nhồi máu cơ tim. Quá trình này diễn ra âm thầm trong nhiều năm, các mảng xơ vữa sẽ dần dày lên và cứng lại theo thời gian, dần làm hẹp lòng động mạch và giảm lưu lượng máu tới tim, dẫn đến suy tim giai đoạn cuối.
• Bệnh tim bẩm sinh: Đây là những dị tật tim xuất hiện từ khi bào thai nhưng chưa được phát hiện kịp thời, chỉ khi trẻ được sinh ra với những bất thường mới được phát hiện. Một số trường hợp có thể điều trị bằng phẫu thuật sửa chữa, nhưng nếu tim bị tổn thương nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần ghép tim.
• Bệnh van tim: Khi van tim bị hỏng, dòng chảy của máu qua tim bị ảnh hưởng, khiến tim phải hoạt động quá mức trong thời gian dài, dẫn đến suy tim.

Ghép tim rất phức tạp, có thể thực hiện ở cả trẻ em và người lớn, phổ biến nhất thường là đối tượng dưới 70 tuổi. Trong một số trường hợp đặc biệt, bệnh nhân trên 70 tuổi vẫn có thể được ghép tim nếu đủ điều kiện, sức khỏe cho phép.

Quy trình ghép tim diễn ra như thế nào?

Ghép tim là một hành trình dài và đầy thử thách, nhưng nó cũng mở ra cánh cửa hy vọng cho những bệnh nhân suy tim. Toàn bộ quy trình ghép tim có thể chia thành ba giai đoạn chính: trước phẫu thuật, trong phẫu thuật và sau phẫu thuật. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết từng bước để hiểu rõ hơn về quá trình này.

4.1. Trước khi ghép tim

Không phải ai cũng có thể được ghép tim ngay lập tức. Bệnh nhân cần trải qua một quá trình đánh giá nghiêm ngặt để đảm bảo họ đủ điều kiện và có thể hưởng lợi lâu dài từ trái tim hiến tặng. Các bước chính bao gồm:

• Đánh giá y tế toàn diện: Bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe tổng thể bằng nhiều xét nghiệm khác nhau như:

• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Đánh giá tình trạng của thận, hệ miễn dịch và các chỉ số quan trọng khác.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang, CT, MRI, siêu âm tim để đánh giá cấu trúc và chức năng tim.
• Kiểm tra tim mạch chuyên sâu: Điện tâm đồ (ECG), thông tim, kiểm tra mức độ căng thẳng khi tập thể dục để xác định mức độ suy tim.
• Sàng lọc bệnh truyền nhiễm: Xét nghiệm HIV, viêm gan B, viêm gan C, lao và một số bệnh truyền nhiễm khác.

• Đánh giá tâm lý người bệnh

Ghép tim không chỉ là một cuộc đại phẫu mà còn là một hành trình dài về mặt tinh thần. Các chuyên gia sẽ đánh giá tình trạng tâm lý của bệnh nhân để đảm bảo họ đủ kiên trì, có đủ khả năng và hỗ trợ từ gia đình, người thân.

• Chuẩn bị danh sách chờ ghép tim

Sau khi vượt qua các bài đánh giá, bệnh nhân sẽ được đưa vào danh sách chờ. Thứ tự vị trí trong danh sách chờ phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng yếu tố chính là tình trạng sức khỏe và mức độ cần thiết của ca ghép tim. Một số bệnh nhân có thể cần đến các phương pháp điều trị hỗ trợ trong khi chờ, chẳng hạn như:

• Sử dụng thuốc kiểm soát tình trạng suy tim.
• Sử dụng thiết bị hỗ trợ thất trái (LVAD) giúp tim bơm máu tạm thời.
• Bơm bóng động mạch chủ giúp giảm tải cho tim.

Thời gian chờ đợi phụ thuộc chính vào nguồn tim hiến tặng, có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm.

4.2. Trong khi ghép tim

Khi có tim hiến tặng phù hợp, bệnh nhân sẽ được thông báo ngay lập tức và nhập viện để chuẩn bị cho ca phẫu thuật. Quy trình ghép tim diễn ra theo các bước sau:

• Gây mê: Bệnh nhân được gây mê toàn thân để đảm bảo không cảm thấy đau đớn trong suốt ca mổ. Trong quá trình này, nhân viên y tế sẽ:

• Đặt ống thở và kết nối với máy thở.
• Tiêm thuốc chống đông máu để ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
• Kết nối hệ tuần hoàn và hô hấp của bệnh nhân với máy tim phổi nhân tạo, giúp thay thế chức năng tim và phổi trong khi phẫu thuật diễn ra.

• Loại bỏ tim cũ và cấy ghép tim mới

Trong phẫu thuật ghép tim, bác sĩ phẫu thuật sẽ cắt bỏ phần lớn quả tim bị suy, giữ lại một số cấu trúc quan trọng như tĩnh mạch chủ, động mạch chủ và phần sau tâm nhĩ phải nếu cần thiết. Sau đó, tim hiến tặng được cấy ghép vào vị trí thích hợp và được khâu nối với các mạch máu chính (động mạch chủ, động mạch phổi, tĩnh mạch chủ) để khôi phục tuần hoàn. Việc tái tưới máu và kiểm tra hoạt động của tim ghép sẽ được thực hiện trước khi hoàn tất phẫu thuật. 

Bác sĩ sẽ tiến hành loại bỏ quả tim cũ thay thế bằng quả tim mới

• Kích hoạt trái tim mới: 

• Sau khi ghép tim hoàn tất, các bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau để kích hoạt trái tim mới:
• Tái tưới máu (reperfusion): Tháo kẹp động mạch chủ để cho phép máu lưu thông vào tim ghép, giúp nó dần ấm lên và bắt đầu co bóp.
• Kích thích hoạt động tim: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể xoa bóp tim trực tiếp hoặc sử dụng sốc điện (defibrillation) để khởi động nhịp tim nếu tim không tự đập lại ngay.
• Hỗ trợ bằng thiết bị tạo nhịp tạm thời: Nếu nhịp tim chưa ổn định, có thể đặt máy tạo nhịp ngoài hoặc máy tạo nhịp nội mạc tạm thời để hỗ trợ.
• Đánh giá hoạt động tim ghép: Kiểm tra chức năng co bóp, lưu lượng máu và các dấu hiệu sinh tồn để đảm bảo tim mới hoạt động bình thường trước khi đóng vết mổ

Toàn bộ ca phẫu thuật thường kéo dài trong khoảng 4 - 6 tiếng, tùy vào mức độ phức tạp của từng trường hợp có thể mất nhiều thời gian hơn.

4.3. Sau khi ghép tim

Ghép tim chỉ là bước đầu tiên. Để bảo vệ trái tim mới và đảm bảo sức khỏe lâu dài, bệnh nhân cần một kế hoạch chăm sóc hậu phẫu nghiêm ngặt.

• Giai đoạn phục hồi tại bệnh viện

Bệnh nhân sẽ được theo dõi sát sao tại khoa chăm sóc đặc biệt (ICU) trong vài ngày đầu sau phẫu thuật. Sau đó, bệnh nhân sẽ được chuyển sang phòng hồi sức và tiếp tục ở bệnh viện từ 1 đến 3 tuần trước khi được xuất viện.

Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được đưa xuống phòng ICU để theo dõi và đánh giá tình trạng sức khỏe

• Dùng thuốc ức chế miễn dịch để bảo vệ tim mới

Cơ thể có thể nhận diện trái tim hiến tặng như một vật thể lạ và cố gắng đào thải nó. Vì vậy, bệnh nhân phải uống thuốc ức chế miễn dịch suốt đời để ngăn chặn hiện tượng này.

• Chăm sóc sức khỏe dài hạn: Bệnh nhân cần:

• Tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế muối và thực phẩm có hại cho tim.
• Tập luyện thể dục phù hợp, tham gia chương trình phục hồi chức năng tim.
• Thăm khám định kỳ để theo dõi sức khỏe tim và điều chỉnh thuốc khi cần thiết.
• Theo dõi và thận trọng với dấu hiệu đào thải tim, như mệt mỏi, khó thở, sưng phù hoặc đau ngực.

Ghép tim là giải pháp tối ưu cho bệnh nhân suy tim giai đoạn nặng, giúp cải thiện chất lượng và kéo dài sự sống. Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu về ghép tim, hãy đến Hệ thống y tế MEDLATEC hoặc liên hệ hotline 1900 56 56 56 để được hỗ trợ bởi đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm.