1. Hội chứng chuyển hóa là gì?

Hội chứng chuyển hóa là tập hợp nhiều yếu tố nguy cơ chuyển hóa xảy ra đồng thời - bao gồm béo bụng, tăng triglycerid, giảm HDL-C, tăng huyết áp và rối loạn đường huyết làm tăng nguy cơ phát triển xơ vữa động mạch, bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột quỵ não, cũng như đái tháo đường type 2 và các biến chứng mạch máu đi kèm.

Hội chứng chuyển hóa làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Tiêu chuẩn chẩn đoán:

Theo tiêu chuẩn NCEP ATP III, hội chứng chuyển hóa được chẩn đoán khi có ít nhất 3 trong 5 yếu tố sau: 

• Vòng eo ≥ 90 cm (nam) hoặc ≥ 80 cm (nữ) ở người châu Á.
• Triglycerid ≥ 150 mg/dL.
• HDL-C < 40 mg/dL (nam) hoặc < 50 mg/dL (nữ).
• Huyết áp ≥ 130/85 mmHg hoặc đang điều trị tăng huyết áp.
• Đường huyết lúc đói ≥ 100 mg/dL. 

Bên cạnh đó, một số vấn đề như viêm mạn tính, bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MASLD), chứng ngưng thở khi ngủ,... thường đi kèm với hội chứng chuyển hóa, phản ánh tính chất rối loạn đa hệ và phức tạp của bệnh. 

Nếu chỉ có một trong những chứng bệnh nêu trên thì chưa thể khẳng định người bệnh mắc hội chứng chuyển hóa. Tuy nhiên, đây là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh. 

Xác định hội chứng chuyển hóa là căn cứ giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và tiểu đường type 2 của người bệnh. Các thành phần của hội chứng này có thể khác nhau nhưng đều có liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch và bệnh tiểu đường. 

2. Nguyên nhân gây bệnh

Kháng insulin là cơ chế trung tâm của hội chứng chuyển hóa. Insulin là loại hormone quan trọng do tuyến tụy sản xuất và có tác dụng điều chỉnh đường huyết. Tình trạng kháng insulin có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến cho các tế bào trong cơ, mỡ và gan không có phản ứng như bình thường với insulin, cuối cùng không thể hấp thụ hoặc lưu trữ glucose từ máu. Chính vì thế, tuyến tụy phải sản xuất insulin nhiều hơn để làm giảm lượng glucose trong máu. 

Tình trạng cơ thể không đủ insulin để điều chỉnh lượng đường trong máu có thể dẫn đến tình trạng tăng đường máu, gây ra tiền tiểu đường hoặc tiểu đường type 2. Một số nguyên nhân gây kháng insulin có thể kể đến như:

- Béo bụng hoặc béo phì: Lượng chất béo quá lớn trong cơ thể sẽ giải phóng một số chất làm giảm hiệu quả của insulin. 

Lười vận động có thể làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa

- Lối sống thiếu vận động: Những hoạt động của cơ bắp sẽ giúp tiêu hao nhiều glucose, bao gồm cả lượng glucose dự trữ. Do đó, khi bạn thường xuyên hoạt động thể chất, cơ bắp sẽ hấp thụ glucose nhiều hơn và cơ thể sẽ nhạy cảm hơn với insulin. Ngược lại, việc thiếu hoạt động thể chất sẽ là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ kháng insulin.

- Một số loại thuốc: Sử dụng một số loại thuốc điều trị là nguyên nhân dẫn đến kháng insulin, chẳng hạn như thuốc điều chỉnh huyết áp, thuốc điều trị bệnh tâm thần, corticosteroid,...

Ngoài nguyên nhân kháng insulin, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa, chẳng hạn như: 

- Độ tuổi: Tuổi càng cao thì nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cũng càng cao. 

- Béo phì: Chỉ số khối cơ thể càng cao, đồng thời số đo vòng eo càng lớn cũng là những yếu tố tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa.

- Tiền sử gia đình có người mắc tiểu đường hoặc bản thân người bệnh đã từng bị tiểu đường thai kỳ, thì nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cũng sẽ cao hơn.

- Một số bệnh lý như buồng trứng đa nang, tình trạng tăng huyết áp,... có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa.

3. Phòng bệnh

Như đã nêu trên, hội chứng chuyển hóa có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch và tiểu đường và có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh. Để phòng ngừa hội chứng này, bạn nên đi khám sức khỏe định kỳ, tích cực điều trị các bệnh lý đang mắc phải và kết hợp với việc điều chỉnh lối sống. Dưới đây là một số lưu ý cụ thể: 

- Duy trì chế độ ăn uống khoa học, phù hợp với tình trạng sức khỏe: Nên bổ sung đầy đủ các nhóm chất như đạm, bột đường, chất béo, vitamin và khoáng chất. Đồng thời, cần hạn chế uống bia rượu. 

- Điều trị tích cực các bệnh lý: Nếu mắc phải một số bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu,... bệnh nhân cần điều trị bệnh tích cực để kiểm soát bệnh hiệu quả. 

- Tích cực vận động: Bệnh nhân nên thường xuyên tập thể dục. Ngay cả những bài tập đơn giản như chạy bộ, đạp xe,... cũng rất tốt cho sức khỏe và góp phần làm giảm nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa. 

- Bỏ hút thuốc: Thói quen hút thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý về tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi và một số loại bệnh ung thư. Nếu từ bỏ thói quen hút thuốc lá, bạn sẽ giảm nguy cơ mắc phải những bệnh lý nêu trên và phòng ngừa hội chứng chuyển hóa hiệu quả hơn. 

- Kiểm soát cân nặng: Khi bạn điều chỉnh chế độ ăn và thường xuyên hoạt động thể chất, lượng mỡ thừa trong cơ thể sẽ giảm đáng kể và cân nặng được kiểm soát hiệu quả.

- Khám sức khỏe định kỳ: Đây là yếu tố rất quan trọng để giúp bạn bảo vệ sức khỏe, nhất là với những trường hợp nằm trong nhóm có nguy cơ cao. Phát hiện sớm những bất thường trong cơ thể sẽ giúp bạn kịp thời điều trị bệnh và phòng ngừa biến chứng. 

Khám sức khỏe định kỳ để có thể nhận biết sớm tình trạng sức khỏe 

Bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về hội chứng chuyển hóa và cách phòng ngừa bệnh. Nếu có nhu cầu đặt lịch khám sớm tại Chuyên khoa Nội tiết của Hệ thống Y tế MEDLATEC, quý khách có thể liên hệ đến tổng đài 1900 56 56 56 để được hướng dẫn chi tiết.