1. Hội chứng Stockholm là gì?

Hội chứng Stockholm là một trạng thái tâm lý đặc biệt, trong đó nạn nhân phát triển cảm giác đồng cảm, tin tưởng hoặc thậm chí gắn bó tình cảm với chính kẻ bắt giữ hay gây hại cho mình. Hiện tượng này thường xảy ra trong các tình huống nạn nhân bị đe dọa tính mạng, bị cô lập hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào đối tượng gây hại.

Thuật ngữ này bắt nguồn từ một vụ cướp ngân hàng tại Thụy Điển năm 1973, khi các con tin bất ngờ đứng về phía kẻ bắt giữ, từ chối hợp tác với cảnh sát và sau đó vẫn giữ liên lạc với hắn. Kể từ đó, hội chứng này trở thành khái niệm điển hình trong nghiên cứu tâm lý học và tội phạm học. 

Việc hiểu rõ hiện tượng tâm lý Stockholm không chỉ giúp nhìn nhận đúng bản chất hiện tượng tâm lý đặc biệt này, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc nhận biết, hỗ trợ và can thiệp kịp thời cho nạn nhân. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe tâm thần, hạn chế những định kiến và nhầm lẫn thường gặp trong đời sống xã hội.

Hội chứng Stockholm là hiện tượng tâm lý đặc biệt 

2. Nguyên nhân gây hội chứng Stockholm

Nguyên nhân hình thành hội chứng đặc biệt này xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố tâm lý và môi trường. Trong những tình huống bị đe dọa tính mạng, nạn nhân thường rơi vào trạng thái căng thẳng cực độ, khiến não bộ tìm mọi cách để thích nghi và sinh tồn. Một số nguyên nhân phổ biến có thể kể đến:

• Áp lực và nguy cơ đe dọa: Khi thường xuyên bị kìm hãm hoặc đe dọa, nạn nhân dễ phát triển cơ chế phòng vệ bằng cách tìm kiếm sự an toàn từ chính kẻ gây hại.
• Tương tác với kẻ bắt giữ: Những hành động “tử tế” hiếm hoi, như cho ăn uống hoặc không làm hại ngay lập tức, khiến nạn nhân nảy sinh sự đồng cảm.
• Cơ chế sinh lý của stress: Căng thẳng quá mức sẽ kích hoạt phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight or flight). Khi không thể trốn thoát, nạn nhân buộc phải thích nghi bằng cách gắn bó với đối tượng đe dọa.
• Yếu tố cá nhân và xã hội: Tính cách, trải nghiệm sống trước đó, sự cô lập xã hội hoặc thiếu hỗ trợ từ bên ngoài cũng làm gia tăng nguy cơ hình thành hội chứng này.

3. Dấu hiệu nhận biết hội chứng Stockholm

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của hội chứng này rất quan trọng để có thể hỗ trợ nạn nhân kịp thời. Một số biểu hiện thường gặp gồm:

• Đồng cảm với kẻ bắt giữ hoặc gây hại: Nạn nhân có xu hướng biện minh, bênh vực hoặc thậm chí cảm thấy biết ơn trước những hành động nhỏ từ kẻ gây hại.
• Tuân thủ và nghe theo: Dù ít bị ép buộc, nạn nhân vẫn thực hiện yêu cầu của kẻ bắt giữ, đôi khi còn tỏ ra hợp tác tự nguyện.
• Sợ hãi khi bị tách khỏi kẻ bắt giữ: Thay vì cảm thấy an toàn, nạn nhân có thể lo lắng hoặc buồn bã khi rời xa đối tượng gây hại.
• Mâu thuẫn cảm xúc: Vừa sợ hãi, căm giận vừa cảm thấy gắn bó, khó xác định ranh giới giữa tình cảm thật và phản ứng sinh tồn.
• Mất niềm tin vào người bên ngoài: Nạn nhân có thể ngờ vực hoặc từ chối sự giúp đỡ từ cảnh sát, bác sĩ, gia đình hay bạn bè.

Những dấu hiệu trên có thể xuất hiện ở nhiều mức độ khác nhau, tùy thuộc vào thời gian nạn nhân bị kiểm soát và mức độ căng thẳng phải trải qua.

Người mắc hội chứng tâm lý Stockholm thường đồng cảm với kẻ bắt giữ hoặc gây hại

4. Cách ứng phó hội chứng tâm lý Stockholm 

Khi phát hiện các dấu hiệu của hội chứng tâm lý Stockholm, việc ứng phó cần được tiến hành một cách thận trọng, kiên nhẫn và có sự hỗ trợ chuyên môn. Một số cách tiếp cận thường được áp dụng gồm:

• Tạo môi trường an toàn: Đảm bảo nạn nhân được tách khỏi tình huống nguy hiểm, có không gian để nghỉ ngơi và ổn định tâm lý.
• Lắng nghe và thấu hiểu: Người thân, bạn bè cần kiên nhẫn lắng nghe, không trách móc hay phán xét, giúp nạn nhân cảm thấy được tôn trọng và an toàn.
• Khuyến khích tìm sự hỗ trợ chuyên môn: Trị liệu tâm lý với chuyên gia sẽ giúp nạn nhân nhận diện lại cảm xúc, hiểu rõ nguyên nhân và học cách quản lý căng thẳng.
• Áp dụng các liệu pháp phù hợp: Các phương pháp như liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT), tư vấn tâm lý cá nhân hoặc nhóm hỗ trợ có thể mang lại hiệu quả.
• Đồng hành lâu dài: Quá trình phục hồi thường không thể diễn ra trong thời gian ngắn. Gia đình và cộng đồng cần kiên trì đồng hành, giúp nạn nhân xây dựng lại niềm tin và mối quan hệ lành mạnh.

Ứng phó đúng cách không chỉ giúp nạn nhân thoát khỏi ảnh hưởng tiêu cực của hội chứng, mà còn góp phần nâng cao nhận thức xã hội về sức khỏe tâm thần.

Tạo môi trường an toàn là một trong những cách ứng phó hội chứng tâm lý Stockholm hiệu quả

5. Lưu ý quan trọng khi ứng phó hội chứng Stockholm

Ứng phó với hội chứng Stockholm cần sự cẩn trọng và kiên nhẫn, bởi đây là vấn đề tâm lý phức tạp, không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một số điểm quan trọng cần lưu ý gồm:

• Không đổ lỗi cho nạn nhân: Đây là phản ứng tâm lý mang tính sinh tồn, không phải sự yếu đuối hay sai lầm của người trong cuộc.
• Tránh ép buộc: Việc bắt nạn nhân phải thay đổi suy nghĩ hoặc cắt đứt ngay cảm xúc với kẻ gây hại có thể khiến họ khép kín và chống đối.
• Đặt sự an toàn lên hàng đầu: Cần đảm bảo nạn nhân được tách khỏi môi trường nguy hiểm và không còn tiếp xúc với kẻ gây hại.
• Kiên trì trong quá trình trị liệu: Phục hồi tâm lý có thể mất nhiều thời gian, vì vậy cần đồng hành lâu dài và theo dõi thường xuyên.
• Tăng cường hỗ trợ xã hội: Gia đình, bạn bè và cộng đồng nên tạo môi trường tích cực, khuyến khích nạn nhân tham gia các hoạt động lành mạnh để tái xây dựng niềm tin.

Những lưu ý trên giúp việc ứng phó trở nên hiệu quả, vừa bảo vệ an toàn cho nạn nhân, vừa hỗ trợ quá trình phục hồi tâm lý một cách bền vững.

Bài viết trên đây là tổng hợp thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu và cách ứng phó hội chứng Stockholm. Việc hiểu rõ hiện tượng tâm lý đặc biệt này không chỉ giúp cộng đồng có cái nhìn đúng đắn, mà còn hỗ trợ nạn nhân được can thiệp kịp thời và phục hồi tốt hơn.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan về hội chứng này, hoặc có nhu cầu thăm khám tư vấn tâm lý, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được giải đáp nhanh chóng và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.