1. Tình trạng trào ngược dịch mật là gì?

Dịch mật là dịch tiêu hóa được gan sản xuất ra, bên ngoài có màu vàng dục, dạng dịch lỏng. Dịch mật có khả năng tiêu hóa chất béo, loại bỏ một số độc tố và tế bào chết ra khỏi cơ thể, được cơ thể tiết ra khi tiêu hóa thức ăn.

Trào ngược dịch mật thường bị nhầm lẫn với trào ngược acid dạ dày

Van môn vị giữa dạ dày và tá tràng sẽ thực hiện chức năng đóng mở cần thiết nhằm đưa thức ăn xuống ruột một chiều, nghĩa là dịch và thức ăn không thể từ ruột quay lại vào dạ dày. Nhưng vì một lý do nào đó van môn vị bị đóng không kín, tình trạng trào ngược dịch mật và thức ăn vào dạ dày sẽ xảy ra. Kết hợp với tình trạng van tâm vị mở - van ngăn cách giữa dạ dày và thực quản thì dịch mật này sẽ tiếp tục trào ngược lên thực quản.

Vì thế trào ngược dịch mật thường xảy ra cùng lúc với trào ngược acid dạ dày, song tổn thương gây ra cho thực quản thường nghiêm trọng hơn.

2. Nguyên nhân nào dẫn tới trào ngược dịch mật?

Chứng trào ngược dịch mật là hậu quả của các tình trạng:

2.1. Loét dạ dày - tá tràng

Tổn thương loét dạ dày, tá tràng thường khiến hoạt động tiêu hóa thức ăn giảm sút, thức ăn dễ bị ứ đọng lâu trong dạ dày, tạo áp lực cho cả cơ môn vị và cơ tâm vị. Vì thế sau một thời gian dài mắc bệnh, người bệnh loét dạ dày tá tràng dễ mắc chứng này.

Bệnh nhân loét dạ dày tá tràng thời gian dài dễ bị trào ngược dịch mật

2.2. Biến chứng sau phẫu thuật dạ dày

Phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc hoàn toàn dạ dày trong điều trị ung thư, viêm loét hoặc giảm cân ở người béo phì có thể ảnh hưởng đến hai van chức năng quan trọng này. Khi van môn vị bị ảnh hưởng, xuất hiện tình trạng đóng mở không khít, dịch mật sẽ rò rỉ từ tá tràng vào dạ dày và trào ngược lên thực quản.

2.3. Bệnh nhân phẫu thuật túi mật

Nghiên cứu chỉ ra bệnh nhân từng phẫu thuật cắt bỏ túi mật có nguy cơ trào ngược dịch mật cao hơn khi dịch mật không còn được dự trữ và tiết ra đều đặn theo nhu cầu. Gan sản xuất dịch mật sẽ tiết trực tiếp cho hệ tiêu hóa, dễ gây quá tải.

3. Phương pháp điều trị trào ngược dịch mật đơn giản, hiệu quả

Cung cấp thông tin triệu chứng và bệnh sử giúp bác sĩ có thể nghi ngờ trào ngược dịch mật, cần thực hiện xét nghiệm thêm để chẩn đoán tình trạng bệnh cũng như phân biệt với trào ngược acid. Ngoài xét nghiệm chẩn đoán, xét nghiệm còn phải đánh giá mức độ tổn thương dạ dày, thực quản và kiểm tra tiền ung thư.

Dựa trên kết quả chẩn đoán, điều trị trào ngược dịch mật có thể được chỉ định theo các phương pháp sau:

3.1. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống lành mạnh là điều bắt buộc với bệnh nhân bị trào ngược dịch mật, bạn cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát bệnh tốt hơn.

• Không sử dụng rượu bia, thức uống có ga, cà phê.

• Chia thành bữa ăn trong ngày, không để tình trạng quá đói hoặc quá no sau ăn.

Ăn quá no và dung nạp nhiều chất béo thường khiến trào ngược dịch mật nghiêm trọng hơn

• Không hút thuốc lá.

• Tránh xa thực phẩm dễ kích thích trào ngược dịch mật như cam quýt, giấm, cà chua, hành tây, thực phẩm nhiều gia vị,…

• Sau khi ăn cần thời gian ngồi nghỉ ngơi, không nằm nghỉ hoặc ngủ ngay. Khi ngủ gối đầu cao hơn chân khoảng 10 - 15 cm, dịch mật được tiết ra để tiêu hóa sẽ không trào ngược lên dạ dày và thực quản nhiều.

• Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý, nhất là người béo phì cần thực hiện chế độ giảm cân lành mạnh cùng những thay đổi cần thiết trong thói quen sinh hoạt.

• Thường xuyên tập thể dục tăng cường sức khỏe, lưu ý nên hạn chế các động tác xoắn vặn cơ bụng vì nó khiến bệnh trào ngược dịch mật trở nên nghiêm trọng hơn.

• Hạn chế căng thẳng và thức quá khuya.

3.2. Điều trị bằng thuốc

Bệnh nhân thường phải kết hợp điều trị bằng thuốc và thay đổi thói quen sinh hoạt để xử lý nhanh triệu chứng, kiểm soát bệnh tiếp diễn. Các loại thuốc thường dùng trong điều trị trào ngược dịch mật gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton: loại thuốc này rất thường dùng trong trào ngược acid dạ dày vì có khả năng ngăn tiết acid, song với trào ngược dịch mật cũng được sử dụng.

• Acid Ursodeoxycholic: Thuốc có tác dụng thúc đẩy lưu lượng mật, giảm triệu chứng và tần suất triệu chứng.

Bệnh nhân trào ngược dịch mật thường phải kết hợp điều trị bằng thuốc và thay đổi thói quen sinh hoạt

• Thuốc cô lập dịch mật: Cần cẩn trọng khi sử dụng thuốc này vì có thể gây nhiều hệ lụy sức khỏe bên cạnh tác dụng làm gián đoạn tạm thời quá trình lưu thông mật, giảm triệu chứng trào ngược.

Thuốc không thể điều trị tận gốc bệnh mà chỉ có thể giúp kiểm soát triệu chứng, vì thế không nên lạm dụng quá mức.

3.3. Điều trị bằng phẫu thuật

Phẫu thuật thường được chỉ định khi bệnh nhân trào ngược dịch mật không đáp ứng điều trị với các biện pháp khác, triệu chứng rất nghiêm trọng hoặc nghi ngờ có thay đổi tiền ung thư. Có nhiều dạng phẫu thuật trong điều trị bệnh này, bác sĩ và người bệnh sẽ cùng trao đổi trước khi lựa chọn phương pháp phẫu thuật cuối cùng.

Phẫu thuật chuyển hướng: phù hợp với bệnh nhân trào ngược dịch mật đã từng phẫu thuật dạ dày và cắt bỏ môn vị trước đó. Một đường dẫn lưu mật bên trong mật non sẽ được tạo thành để chuyển dịch mật ra khỏi dạ dày, tránh tích tụ quá nhiều và trào ngược lên thực quản.

Phẫu thuật chống trào ngược: Bác sĩ sẽ cuốn lại và khâu xung quanh một phần cơ thắt thực quản dưới, van được củng cố sẽ có khả năng ngăn chặn tốt hơn. Cả acid và dịch mật sẽ giảm tình trạng trào ngược gây tổn thương thực quản.

Phẫu thuật thường đạt hiệu quả tốt với bệnh trào ngược dịch mật

Ngoài ra, dân gian cũng có một số bài thuốc để giảm triệu chứng bệnh trào ngược dịch mật, song không có bằng chứng khoa học cho thấy tác dụng thực sự của nó. Hơn thế, một số loại thảo dược còn có thể khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Vì thế hãy cân nhắc cẩn thận trước khi sử dụng thảo dược điều trị trào ngược dịch mật và tham khảo ý kiến bác sĩ.