1. Xét nghiệm PSA là gì?

Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nằm ở dưới bàng quang của nam giới, bao quanh niệu đạo và là nơi để nước tiểu và tinh dịch thoát ra ngoài. Ung thư tuyến tiền liệt là khi tế bào của tuyến này bị đột biến, phát triển lan rộng trong tuyến và xâm lấn sang các cơ quan xung quanh. Nếu phát hiện muộn, ung thư có thể lan rộng đến nhiều cơ quan xa trong cơ thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Ung thư tuyến tiền liệt là bệnh nguy hiểm và phổ biến ở nam giới

Phát hiện sớm là điều quan trọng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt hiệu quả hơn, song rất khó để nhận biết qua triệu chứng bởi giai đoạn sớm, bệnh biểu hiện rất mờ nhạt và dễ gây nhầm lẫn. Trong khi đó, xét nghiệm PSA giúp phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt một cách hiệu quả và chính xác hơn.

PSA là một loại kháng nguyên đặc hiệu được mã hóa bởi gen KLK3 của tuyến tiền liệt. Tế bào biểu mô tuyến tiền liệt là nơi sản xuất PSA, một phần trong chúng lưu thông trong máu cùng protein huyết tương, phần khác tồn tại tự do không gắn với protein. Ở dạng tự do, PSA có khả năng phân hủy protein nên chúng được coi là dấu ấn ung thư tuyến tiền liệt.

Xét nghiệm PSA dùng trong sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt

Cũng vì vậy mà xét nghiệm PSA là một trong những xét nghiệm hiệu quả trong sàng lọc, phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt. Nếu nồng độ PSA tự do nằm trong mức 4 - 10 ng/ml, tỉ lệ PSA tự do/ PSA toàn phần càng thấp (dưới 0.1), người bệnh có nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt rất cao.

Tuy nhiên để chẩn đoán chính xác, cần thực hiện các xét nghiệm khác song chỉ số PSA vẫn được đánh giá cao và sử dụng phổ biến trong sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt. 

2. Khi nào nên xét nghiệm PSA?

Các chuyên gia khuyên rằng, nam giới từ độ tuổi 50 trở đi nên thực hiện sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt hàng năm. Nếu có yếu tố gia đình làm tăng nguy cơ mắc bệnh như anh trai hay bố bị ung thư tuyến tiền liệt, có thể sàng lọc sớm từ 45 tuổi, hoặc nam giới có mang gen BRCA2 thì cần Xn PSA từ 40 tuổi. Xét nghiệm PSA thường được chỉ định trong những trường hợp này.

Ngoài ra, những nam giới có dấu hiệu sức khỏe bất thường, xuất hiện khối u ở tuyến tiền liệt cũng nên đi khám và sàng lọc sớm. Trong theo dõi tiến triển và đánh giá hiệu quả điều trị ung thư tuyến tiền liệt, chỉ số PSA được kiểm tra định kỳ từ 6 - 12 tháng.

Xét nghiệm PSA trên mẫu máu tĩnh mạch

Bệnh nhân thực hiện xét nghiệm PSA sẽ được lấy mẫu máu tĩnh mạch, sau đó phân tích để định lượng nồng độ PSA. Kết quả xét nghiệm tính theo đơn vị ng, kết hợp với các yếu tố khác để đánh giá nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt như: kích thước tuyến tiền liệt, độ tuổi, tiền sử gia đình, mức độ thay đổi của PSA (chỉ số PSA bình thường: 0 - 4ng/ml), các loại thuốc sử dụng,… 

Nếu kết quả xét nghiệm PSA bất thường, bác sĩ có thể đề nghị sinh thiết để lấy mẫu tế bào của tuyến tiền liệt phân tích. Kết quả xét nghiệm sinh thiết mang tính quyết định người bệnh có mắc bệnh hay không để có biện pháp điều trị hay tiếp tục theo dõi.

3. Ưu nhược điểm của phương pháp sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt bằng xét nghiệm PSA

Đối với nam giới, đặc biệt là nam giới có nguy cơ cao, xét nghiệm PSA có ý nghĩa rất lớn trong sàng lọc phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt. So với các phương pháp sàng lọc khác, xét nghiệm PSA có những ưu nhược điểm sau:

3.1. Ưu điểm

Ưu điểm của sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt bằng xét nghiệm PSA là có thể phát hiện bệnh sớm, giúp bệnh nhân được điều trị kịp thời đem lại hiệu quả cao. Thậm chí nhiều trường hợp đáp ứng điều trị tốt có thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.

Xét nghiệm PSA phân tích trên mẫu máu tĩnh mạch của người bệnh giống như nhiều xét nghiệm máu thông thường nên khá đơn giản, người bệnh cũng không gặp nhiều ảnh hưởng.

Xét nghiệm PSA thực hiện khá đơn giản

Kết quả xét nghiệm PSA mang tính khách quan, giúp nam giới và gia đình chủ động nắm bắt tình trạng sức khỏe bản thân để chăm sóc tốt hơn. Nhiều thống kê đã chứng minh, kể từ khi xét nghiệm PSA xuất hiện và sử dụng phổ biến trong y học, số trường hợp tử vong do ung thư tuyến tiền liệt giảm đi đáng kể. Cục Quản lý thực phẩm và thuốc Hoa Kỳ đã đưa xét nghiệm này vào khuyến cáo để tầm soát ung thư ở nam giới trên 50 tuổi.

Đây là những ưu điểm giúp xét nghiệm PSA phổ biến trên toàn thế giới và cũng đã được thực hiện tại một số cơ sở y tế ở Việt Nam, đạt được những thành tựu nhất định.

3.2. Nhược điểm

Nhược điểm lớn nhất của xét nghiệm PSA đó là các trường hợp ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm, không lan ra ngoài tuyến tiền liệt nên khó phát hiện sớm bệnh ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên với các phương pháp sàng lọc khác, xét nghiệm PSA vẫn là phương pháp được đánh giá cao kể cả trong trường hợp khó này.

Bên cạnh đó, kết quả xét nghiệm PSA bất thường không có nghĩa là người bệnh bị ung thư tuyến tiền liệt và ngược lại. Thực tế kết quả xét nghiệm PSA hoàn toàn có thể bị âm tính giả do nhiều yếu tố như béo phì hay ảnh hưởng của thuốc điều trị. Dương tính giả khi xét nghiệm PSA cũng có thể gặp, chủ yếu do phì đại tuyến tiền liệt lành tính hoặc viêm tuyến tiền liệt.

Chi phí cho xét nghiệm PSA khá cao

Nhược điểm thứ ba của xét nghiệm PSA là tồn kém khá nhiều chi phí, điều này khiến xét nghiệm chưa được áp dụng thực sự phổ biến ở nước ta. Một trong số các đơn vị uy tín thực hiện xét nghiệm PSA cũng như các xét nghiệm khác là Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. 

• Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế ISO 15189:2012 - tiêu chuẩn yêu cầu quốc tế về chất lượng và năng lực của phòng xét nghiệm y tế, đảm bảo cho kết quả xét nghiệm nhanh và chính xác.

• Thực hiện được hàng nghìn loại xét nghiệm từ cơ bản đến chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu trong thăm khám và điều trị bệnh.

• Có áp dụng hình thức lấy mẫu xét nghiệm tại nhà, chi phí xét nghiệm tại nhà bằng chi phí xét nghiệm tại bệnh viện, chỉ phụ thu thêm 10.000 đồng phí đi lại.

Nếu có nhu cầu thực hiện xét nghiệm PSA sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt cũng như các xét nghiệm khác, hãy trao đổi với bác sĩ của MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết, cụ thể hơn.