Trong cuộc sống hằng ngày, con người thường xuyên đối mặt với các nguy cơ gây chấn thương, từ những tai nạn nhỏ như té ngã, va chạm, cho đến những tình huống nghiêm trọng hơn như tai nạn giao thông, hỏa hoạn. Một trong những dạng tổn thương phổ biến nhưng dễ bị xem nhẹ chính là tổn thương nông, đặc biệt khi chúng xảy ra đồng thời ở nhiều vùng cơ thể. Tổn thương nông bao gồm các dạng xây xát, trầy da, bầm tím, hay các vết thương nhỏ chỉ ảnh hưởng đến lớp biểu bì và trung bì nông của da. Tuy có vẻ ngoài không nghiêm trọng, nhưng khi tổn thương xảy ra ở nhiều vị trí, chúng có thể gây đau đớn lan tỏa, ảnh hưởng đến sinh hoạt, tăng nguy cơ nhiễm trùng nếu không được chăm sóc đúng cách.

Đối tượng bị tổn thương nông nhiều vùng cơ thể có thể là bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ nhỏ hiếu động, người lao động thường xuyên tiếp xúc với máy móc, người cao tuổi suy giảm chức năng vận động. Bài viết này sẽ giúp bạn đọc nhận diện rõ hơn về loại tổn thương thường gặp, từ đó chủ động hơn trong xử trí và bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như người xung quanh.

Đối tượng bị tổn thương nông nhiều vùng cơ thể có thể là bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ nhỏ hiếu động

Tổn thương nông đa vùng thường xuất phát từ những yếu tố cơ học bên ngoài, tác động trực tiếp lên da và mô dưới da tại nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể. Tùy theo độ tuổi, nghề nghiệp và hoàn cảnh sinh hoạt, mỗi người có thể gặp phải các tình huống gây tổn thương khác nhau. Một số nguyên nhân thường gặp như:

Các loại tai nạn trong đời sống và lao động

Đây là nhóm nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm các tai nạn trong khi tham gia giao thông, trong đời sống sinh hoạt, lao động và khi chơi thể thao. Những tình huống này thường xảy ra đột ngột, với lực tác động mạnh hoặc diện tiếp xúc rộng, gây trầy xước, bầm tím hoặc rách da ở nhiều vùng cơ thể.

 Bỏng nông diện rộng

Tiếp xúc với nguồn nhiệt (nước sôi, dầu nóng, lửa), tia cực tím hoặc hóa chất có thể gây bỏng ở lớp nông của da. Tổn thương không chỉ khu trú mà xảy ra ở nhiều vùng như mặt, cổ, ngực, tay và chân gây đau rát nghiêm trọng và có nguy cơ nhiễm trùng cao. Bỏng nông do ánh nắng ở người làm việc ngoài trời cũng là một hình thái thường gặp, tuy nhẹ nhưng có thể lan rộng và gây khó chịu kéo dài.

 Hành vi bạo lực hoặc tấn công thể chất

Tổn thương nông trên nhiều vùng cơ thể có thể là dấu hiệu cảnh báo của các hành vi bạo hành hoặc tấn công thể chất. Những vết bầm tím, trầy xước không đối xứng, xuất hiện ở các vị trí không điển hình như lưng, mông, mặt trong đùi hoặc cánh tay thường cần được xem xét kỹ lưỡng, đặc biệt ở nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ và người cao tuổi.

Thiên tai và tai nạn hàng loạt

Các thảm họa như động đất, sập nhà, lũ lụt, cháy nổ hay tai nạn tập thể khiến người bị nạn thường bị xây xát và trầy da ở nhiều vùng do đổ vỡ vật liệu, va đập hoặc chen lấn. Mặc dù có thể không nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không được xử lý kịp thời, các tổn thương nông này có thể trở thành cửa ngõ cho vi khuẩn xâm nhập, dẫn đến nhiễm trùng và biến chứng toàn thân.

Tổn thương nông tác động nhiều vùng cơ thể thường gặp trong các vụ tai nạn nhỏ

Tổn thương nông thông thường không quá nghiêm trọng như rất thường gặp. Để hạn chế nguy cơ bị tổn thương nông đa vùng và các hậu quả kèm theo, cần chủ động thực hiện các biện pháp dự phòng toàn diện, bao gồm:

Giáo dục nâng cao ý thức cộng đồng

Tăng cường tuyên truyền về an toàn sinh hoạt, lao động và giao thông qua các kênh truyền thông công cộng, nơi làm việc, trường học. Đồng thời, hướng dẫn kỹ năng xử trí tai nạn tại chỗ giúp người dân biết cách sơ cứu đúng và kịp thời, giảm thiểu tổn thương. Việc tổ chức các lớp tập huấn sơ cấp cứu cơ bản dành cho giáo viên, phụ huynh và công nhân cũng góp phần tăng sự chủ động trong phòng tránh và xử lý tình huống.

Cải thiện điều kiện sinh hoạt – làm việc

Đảm bảo chiếu sáng đầy đủ, nền nhà khô ráo và không trơn trượt, đặc biệt ở khu vực nhà tắm và nhà bếp, giúp giảm nguy cơ té ngã và trầy xước. Việc sắp xếp đồ dùng khoa học, tránh để vật sắc nhọn ở nơi dễ va quệt cũng góp phần bảo vệ người trong gia đình khỏi những tai nạn không đáng có. Bên cạnh đó, cần trang bị dụng cụ bảo hộ phù hợp tại nơi lao động hoặc khi tham gia hoạt động thể thao như mũ bảo hiểm, găng tay, băng đầu gối và giày kín mũi để giảm chấn thương.

 Phòng tránh chấn thương trong nhóm nguy cơ cao

Nhóm người cao tuổi nên sử dụng tay vịn và dép chống trượt. Trẻ em cần được giám sát chặt chẽ, tránh để chơi với vật sắc nhọn hoặc leo trèo nơi nguy hiểm. Những người có bệnh lý về thần kinh cơ hoặc tiền sử té ngã nên được đánh giá sức khỏe định kỳ và thực hiện vật lý trị liệu phù hợp để cải thiện thăng bằng và sức mạnh cơ bắp.

Chủ động bảo vệ làn da

Việc dưỡng ẩm da thường xuyên, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc những người có da khô, sẽ giúp hạn chế trầy xước khi va chạm nhẹ. Không nên dùng hóa chất ăn mòn hoặc xà phòng kiềm mạnh thường xuyên vì dễ làm tổn thương hàng rào bảo vệ da. Khi làm việc ngoài trời hoặc nơi có nhiều vật sắc nhọn, việc mặc quần áo dài tay, đeo găng tay và đội mũ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương nông.

Vận động và làm việc an toàn giúp dự phòng tổn thương nông tác động nhiều vùng cơ thể

Việc chẩn đoán tổn thương nông đa vùng không chỉ đơn giản là xác định vị trí và mức độ tổn thương tại chỗ, mà còn cần đánh giá toàn diện để phát hiện các biến chứng tiềm ẩn, loại trừ tổn thương sâu và xác định hướng điều trị phù hợp. Quá trình chẩn đoán bao gồm:

Khám lâm sàng

 Hỏi bệnh

Phần hỏi bệnh đóng vai trò nền tảng giúp định hướng nguyên nhân và cơ chế tổn thương, đồng thời gợi ý nguy cơ kèm theo. Bác sĩ sẽ khai thác một số nội dung quan trọng:

- Thời điểm và hoàn cảnh xảy ra chấn thương: 

+ Ghi nhận thời gian cụ thể khi tai nạn xảy ra, cách lúc thăm khám bao lâu.

+ Mô tả hoàn cảnh cụ thể: Tai nạn giao thông, té ngã trong sinh hoạt, tiếp xúc nhiệt/ hóa chất, chơi thể thao, tai nạn lao động, bạo hành,...

- Cơ chế chấn thương:

+ Xác định vật gây tổn thương (bề mặt cứng, vật sắc nhọn, nhiệt độ cao,...).

+ Đánh giá hướng va đập và vị trí đầu tiên bị chấn thương.

- Triệu chứng cơ năng:

+ Mức độ đau (thang điểm VAS nếu cần), rát, chảy máu, tiết dịch, ngứa,...

+ Rối loạn vận động, cảm giác vùng tổn thương: khó hoặc mất vận động, tê bì, giảm cảm giác vùng tổn thương,...

- Yếu tố nguy cơ và bệnh lý nền:

+ Đái tháo đường, dùng thuốc corticoid kéo dài,... làm chậm liền vết thương.

+ Bệnh lý tim mạch, hô hấp nếu tổn thương ảnh hưởng vùng ngực.

+ Dị ứng với kháng sinh, thuốc sát trùng hoặc thuốc giảm đau.

+ Tiền sử tổn thương tương tự hoặc từng bị nhiễm trùng vết thương, sẹo lồi.

3.1.2. Khám thực thể

Khám thực thể cần tiến hành toàn diện, có hệ thống và cẩn thận để không bỏ sót tổn thương.

- Khám toàn thân tổng quát:

+ Đánh giá ý thức, tri giác (đặc biệt trong các chấn thương do tai nạn hoặc ngã).

+ Đo dấu hiệu sinh tồn: Mạch, huyết áp, nhịp thở, SpO₂, nhiệt độ.

+ Dấu hiệu toàn thân nghi nhiễm trùng: Sốt, run lạnh, lừ đừ,...

+ Đánh giá dáng đi, khả năng vận động, tư thế bất thường (nếu có).

+ Thăm khám theo vùng cơ thể: Kết hợp quan sát và sờ nắn các bộ phận để phát hiện tổn thương.

- Đánh giá tổn thương cụ thể: 

+ Ghi nhận vị trí, số lượng, dạng tổn thương (trầy xước, chảy máu, phỏng, bầm tím,...).

+ Kích thước và mức độ tổn thương.

+ Tính chất dịch tiết: Có mủ, máu, dịch vàng, mùi hôi hay không.

+ Dấu hiệu viêm tại chỗ: sưng nóng đỏ đau, có bọng nước hoặc loét.

+ Khám chi thể và khớp liên quan: Đánh giá vận động chủ động – thụ động, phản xạ đau, phù nề, tụ máu.

Cận lâm sàng

Tùy tình huống lâm sàng, các xét nghiệm sau có thể được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán, tiên lượng và theo dõi điều trị:

Xét nghiệm máu cơ bản

- Công thức máu: Bạch cầu tăng gợi ý viêm hoặc nhiễm trùng, Hồng cầu, Hemoglobin, HCT giúp bác sĩ đánh giá mức độ mất máu.

- CRP, Procalcitonin: Tăng trong viêm nhiễm toàn thân hoặc nhiễm khuẩn nặng.

- Đường huyết: Kiểm soát đái tháo đường - yếu tố làm chậm lành thương.

- Chức năng gan – thận: Trong trường hợp tổn thương rộng hoặc cần đánh giá chức năng gan thận để điều trị toàn thân.

Xét nghiệm vi sinh

- Nuôi cấy dịch vết thương: Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng rõ.

- Nhuộm Gram hoặc soi tươi: Định hướng loại vi khuẩn gây bệnh (tụ cầu, trực khuẩn mủ xanh,...).

- Kháng sinh đồ: Giúp lựa chọn thuốc điều trị hợp lý ở các ca vết thương có nhiễm khuẩn nặng.

Chẩn đoán hình ảnh

- X-quang: Chỉ định khi nghi ngờ tổn thương xương dưới tổn thương da hoặc có loại trừ dị vật.

- Siêu âm mô mềm: Giúp đánh giá ổ tụ dịch, tụ máu tại chỗ và các tổn thương sâu bên trong.

- MRI hoặc CT-scan: Khi nghi tổn thương sâu hoặc tổn thương phối hợp phức tạp, MRI và CT-scan có thể được chỉ định để nhận định chi tiết tổn thương.

Việc điều trị tổn thương nông nhiều vùng cơ thể cần được phối hợp nhiều phương diện. Mục tiêu làm giảm triệu chứng, dự phòng biến chứng và hồi phục chức năng. Tùy theo mức độ tổn thương và vùng ảnh hưởng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa, hoặc phối hợp cả hai để đạt hiệu quả tối ưu.

 Điều trị nội khoa

 Giảm đau – kháng viêm

Paracetamol, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) thường được bác sĩ chỉ định. Các nhóm thuốc này giúp giảm sưng đau hiệu quả, nhưng cần thận trọng với bệnh nhân có tiền sử viêm loét dạ dày, suy thận hoặc tăng huyết áp.

Kháng sinh

Kháng sinh đường uống được chỉ định khi có dấu hiệu nhiễm trùng tại chỗ hoặc toàn thân. Một số kháng sinh thường được lựa chọn như: Amoxicillin-clavulanate, Cephalexin, Clindamycin,...

Trường hợp nặng, bác sĩ sẽ cân nhắc sử dụng kháng sinh phổ rộng, hoặc chỉ định theo kháng sinh đồ.

 Hỗ trợ làm lành vết thương

- Bổ sung vitamin C, kẽm, protein: Giúp cải thiện quá trình tạo mô hạt, tái tạo da.

- Quản lý bệnh nền: Như đái tháo đường, suy dinh dưỡng để tối ưu hóa điều kiện lành thương.

- Tư vấn chăm sóc tại nhà: Hướng dẫn thay băng, vệ sinh sạch sẽ, nhận diện sớm dấu hiệu nhiễm trùng.

 Điều trị ngoại khoa

Xử trí ban đầu

- Rửa vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn loãng.

- Loại bỏ dị vật, mô hoại tử nếu có, giúp ngăn nhiễm trùng lan rộng.

- Cầm máu bằng gạc ép hoặc băng thấm hút. Nếu chảy máu nhiều cần đánh giá thêm tổn thương mạch máu sâu.

- Băng gạc vô khuẩn giúp bảo vệ vết thương, hút dịch và duy trì môi trường lành thương.

- Thuốc mỡ kháng sinh tại chỗ như mupirocin, fusidic acid,... được bôi mỏng trước khi băng.

- Thay băng mỗi 24 - 48 giờ hoặc sớm hơn nếu băng ướt, bẩn.

Khâu phục hồi hoặc ghép da (nếu cần)

Khâu da áp dụng khi vết thương sạch, rách sâu nhưng bờ gọn. Ghép da có thể cần thiết với tổn thương lan rộng, mất mô hoặc khó tự lành. Trường hợp sẹo lồi, co kéo, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp chỉnh hình hoặc laser thẩm mỹ sau khi vết thương ổn định.

Băng bó đúng cách nông giúp ổn định vết thương nông 

Trên đây là các thông tin cần thiết về tổn thương nông tác động nhiều vùng cơ thể. Để chẩn đoán và điều trị tốt, bệnh nhân cần thăm khám tại cơ sở y tế uy tín. Hệ thống phòng khám, bệnh viện Hệ thống Y tế MEDLATEC với trang thiết bị hiện đại và đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng hỗ trợ người bệnh. Để đặt lịch khám, bệnh nhân vui lòng gọi đến hotline 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được hỗ trợ 24/7.